Beste leensters, leners en andere belangstellenden,

*Het Internationaal Literatuur Festival Utrecht  (ILFU) vindt dit jaar plaats van 21 september t/m 5 oktober, en draagt het aan Marilyn Monroe ontleende motto I am many stories. Met dit motto wil het literatuurfestival de aandacht richten op de veelvormigheid van de mens. Te vaak reduceren mensen elkaar tot hun afkomst, of hun overtuigingen of de verhalen die ze over elkaar vertellen, maar een mens is (gelukkig) niet één enkel verhaal. Het reduceren tot één narratief en het blijven hangen in de eigen sociale bubbel werkt angst en vijandschap in de hand. Verhalen gelden vaak voor veel mensen, misschien wel iedereen, en kunnen een verbindende werking hebben en aanleiding zijn om naar jezelf, de ander en de wereld te kijken.
Het festival begint op de eerste avond met het NK Poetry Slam en sluit inmiddels traditiegetrouw af met de 41e Nacht van de poëzie, met in de tussenliggende dagen o.a. terugkerende activiteiten als de Utrechtse boekenmarkt op het Vredenburg (22 september), Exploring Stories, Yalfa en de Belle van Zuylen-lezing (28 september). Meer info over het festival en de agenda: https://ilfu.com/festival

Een aantal activiteiten uitgelicht:
– Op 23 september wordt de Amerikaanse schrijfster Rachel Kushner door Roos van Rijswijk geïnterviewd over haar zojuist verschenen roman Creation Lake. Daarin infiltreert geheim agente Sadie in een groep milieuactivisten op het Franse platteland. Haar opdrachtgevers willen dat zij de activisten aanzet tot een opstand, maar Sadie blijkt niet immuun voor het gedachtegoed van de geestelijk leider van de groep. Spionage, filosofie en activisme komen naadloos samen in het spannende verhaal. (https://ilfu.com/agenda/ilfu-book-talk-rachel-kushner)
– In de serie  Film & Talk worden verschillende literaire films vertoond, met een inleiding door een Nederlandse auteur.
24 september: Caro Michele, naar de gelijknamige roman-in-brieven van de Italiaanse , een van de belangrijkste naoorlogse schrijvers van Italië. Een rebelse en enige zoon uit een bourgeoisgezin verlaat Italië, voor politieke strijd elders, maar blijft corresponderen en vraagt zijn moeder om voor zijn vriendin te zorgen, die een kind van hem heeft. Het meisje weigert zich aan de normen aan te passen en zoekt contact met andere relaties van Michele, tot het bericht komt dat hij gestorven is en de baby dus ‘stamhouder’ is. (https://ilfu.com/agenda/film-en-talk-natalia-ginzburg-caro-michele
26 september: A Descoberta do Mundo, een documentaire uit 2022 over het leven van de Braziliaanse schrijfster Clarice Lispector (1920-1977). Ze is een van de meest iconische én ongrijpbare auteurs. Haar werk verkent de diepste lagen van het menselijk bewustzijn en emoties, en haar schrijfstijl is een mix van poëzie, introspectie en filosofie. In de documentaire komen vrienden en familie aan het woord, en horen we haar werk voorgedragen worden. (https://ilfu.com/agenda/film-en-talk-clarice-lispector-a-descoberta-do-mundo)
30 september: Fatema, La Sultane Inoubliable, over Fatima Mernissi (1940-2015), een invloedrijke Marokkaanse sociologe, feministe en schrijfster. Naast haar strijd voor vrouwenrechten en gelijkheid in Marokko en de bredere Arabische wereld, zowel als academicus als schrijver, wordt zij vooral erkend als een van de grondleggers van het islamitisch feminisme. De door haar eigen neef gemaakte film biedt een rijk en complex beeld van Fatima Mernissi’s leven, denken en werk. (https://ilfu.com/agenda/film-en-talk-fatima-mernissi-fatema-la-sultane-inoubliable)
– Ook op 26 september: een ‘book talk’ met de Britse schrijfster Rachel Cusk. Ze wordt door Marjan Slob geïnterviewd over haar nieuwe roman Parade, waarin ze nog meer dan eerder alle grenzen van de traditionele roman loslaat. In haar trilogie Contouren/Transit/Kudos (van elk deel staat een recensie op onze website) speelt ze al virtuoos met perspectieven en personages. In Parade zet ze alles op zijn kop, personages, levens, kunstwerken. (https://ilfu.com/agenda/ilfu-book-talk-rachel-cusk)
– De Belle van Zuylen lezing wordt dit jaar op 28 september gegeven door de Wit-Russische schrijfster Svetlana Alexijevitsj, met de titel Waiting for the barbarians. Vanwege haar kritiek op het Wit-Russische regime verbleef ze meermaals langere tijd in het buitenland, nu ook weer sinds 2020. Ze schreef boeken als Het einde van de rode mens, Wij houden van Tsjernobyl, De laatste getuigen en De oorlog heeft geen vrouwengezicht. Ze zegt: “Mij interesseert de kleine mens. De kleine grote mens, zou ik willen zeggen, want leed vergroot de mens. In mijn boeken vertelt die mens zijn kleine geschiedenis en daarmee ook de grote.” (https://ilfu.com/agenda/belle-van-zuylenlezing-svetlana-alexijevitsj)
– Tijdens Exploring stories op 29 september gaan 25 internationale schrijvers met elkaar en anderen in gesprek rond het thema Nature’s Narrative. Deelnemende schrijfsters zijn o.a. Svetlana Alexijevitsj, Constance Debré, Layal Liverpool, Alejandra Ortiz, Brenda Navarro, Radna Fabias, Julia Cimafiejeva, Manon Uphoff, Temi Oh, Indigo Burnett, Saskia de Coster, Carolina Trujillo en Devika Partijman.
– Op 2 oktober is er een avond over Feministische utopieën in de literatuur. Wat is hun waarde, wat zijn eigenaardigheden en historische voorgangers? De Indiase historica en literatuurwetenschapper Barnita Bagchi opent de avond met een mini-lezing over het korte verhaal Sultana’s Dream van de Bengaalse auteur Rokeya Sakhawat Hossein uit 1905, gevolgd door voordrachten en discussies. Ook met Mojdeh Feili en Hasret Emine. (https://ilfu.com/agenda/feministische-utopieen
– Op 5 oktober zullen de nachtdichters o.a. zijn: Anna Enquist, Astrid Haerens, Simone Atangana Bekono, Rozalie Hirs, Lies Van Gasse, Yentl van Stokkum, Bibi Dumon Tak, Lena Plantinga.

*In de laatste Juni Nieuwsbrief schreef ik over Wel verdiend, maar niet ontvangen , een tentoonstelling van het Literatuurmuseum over de ondervertegenwoordiging van vrouwelijke schrijvers bij het toekennen de belangrijkste Nederlandse literatuurprijs, de P.C. Hooftprijs. In deze online tentoonstelling wordt extra aandacht gegeven aan vijf schrijfsters uit een samengestelde lijst van 33 overleden schrijfsters, die deze prestigieuze prijs wel verdiend hadden, maar nooit ontvangen hebben.
Op 18 september organiseert Het Literatuurmuseum in bibliotheek Neude het evenement Het Pleidooi. Tijdens die avond kunnen de overige schrijfsters van de lijst aan bod komen. Verschillende schrijvers, onderzoekers en andere professionals uit het literaire veld zijn uitgenodigd om voor een van deze 33 (minus 5) namen te pleiten. Te gast zullen o.a. zijn: Alma Mathijsen, Kila van der Starre, Marischka Verbeek en Shantie Singh. Ook is er een open inschrijving, waarbij één van de aanmeldingen zelf de kans krijgt een pleidooi te houden over een van de auteurs.  Of misschien wil iemand wel een nieuwe auteur toevoegen aan de lijst?
Meer info: https://bibliotheekutrecht.op-shop.nl/3359/het-pleidooi-literatuurmuseum/18-09-2024

*Misschien leuk om gelijk ook te vermelden: in september zal de 2e druk verschijnen van Het ganzenbord van  Amoene van Haersolte. Samen met Arthur van Schendel was Amoene van Haersolte winnares van de eerste P.C. Hooftprijs in 1947. In Het ganzenbord laat de schrijfster – zelf van adel – het leven van de burgerij zien door de ogen van een adellijk meisje dat beschermd is opgevoed. Door de familie waar ze op bezoek is – en met wie ze het ganzenbordspel speelt – wordt ze op een voetstuk geplaatst. Het meisje Lucile is vreemd in deze omgeving, maar toch wordt deze burgerlijke omgeving heel raak weergegeven. Twee milieus worden gekenschetst: het adellijke leven van Lucile en dat van het burgerlijke vriendinnetje Cateautje. Met een uitgebreid nawoord door Eugène Westra.

* Als laatste nog iets heel anders: Marjet Douze, die eerder voor ons onderzoek heeft gedaan naar de geschiedenis van de Vrouwenbibliotheek Utrecht en er drie artikelen over schreef voor onze website, is nu samen met iemand anders bezig met een artikel over de bibliotheek voor een Wikipedia-pagina. Het is bijna afgerond en het lijkt te gaan lukken voor 20 oktober, de dag van het 40-jarig bestaan van de Vrouwenbibliotheek. Wat we rond die dag zullen gaan doen is nog niet bekend. Suggesties en/of initiatieven zijn welkom.

Onlangs uitgebrachte titels
– In  neemt Mariken Heitman je mee op een reis door de natuur, waarin elk element en elk wezen op subtiele wijze met elkaar verbonden is. Voor de 40-jarige Kiek is haar werk op de tuinderij onlosmakelijk verbonden met haar leven. Samen met vrijwilligers kweekt ze groenten en gewassen en bewaakt ze het ecologisch evenwicht. Dan gebeuren er twee dingen die dat evenwicht dreigen te verstoren: er verschijnt een haas op de tuin, en bij Kiek wordt een chronische ziekte vastgesteld. In vier seizoenen ondergaat niet alleen de tuin een aantal metamorfosen, maar Kiek zelf ook.
Op zaterdag 7 september (Uitfeest Utrecht) signeert Mariken Heitman haar nieuwe roman bij Savannah Bay.
– “Waar je ook bent, wie je ook ontmoet, wie je ook verliest en soms weer terugvindt – de zoektocht om jezelf te doorgronden gaat altijd door.” In het werk van Frida Vogels (inmiddels 94 jaar oud) is het nauwgezet zelfonderzoek altijd belangrijk geweest, zowel in haar dagboeken als haar romans. In den vreemde bevat memoires, portretten en herinneringen en is daarmee een beschrijving van Frida Vogels’ jeugd in Bloemendaal en Laren, de oorlogsjaren met hongertochten naar boerderijen in de nabije omtrek, en voert via Parijs naar Italië, waar ze zich vestigt. Het gaat ook over de Italiaanse familieleden en collega’s van Frida Vogels’ man Ennio. In den vreemde fungeert als waardige sluitsteen van haar werk.
– “Anne-Gine Goemans is een rasvertelster van verhalen met een gruwelijke ondertoon, maar altijd boeiend, onderhoudend en grappig.” Een citaat uit een recensie op onze eigen website over haar roman Holy Trientje. Het is een veel vaker gehoord enthousiast geluid, en dus jammer dat Anne Gine Goemans toch niet zo bekend is. Afgelopen maand verscheen haar nieuwe roman Wondermond, over een jongen die samen met zijn moeder van Bloemendaal naar zijn oma in het vissersgehucht Wondermond in Friesland vlucht. Zijn vader is opgepakt voor beleggingsfraude en in het dorp houdt een oude scheepsramp de dorpelingen nog stevig in zijn greep. Historische gebeurtenissen en hedendaagse thema’s worden moeiteloos met elkaar verknoopt.

Vertaalde romans
– Jacqueline Harpman was een Franstalige Belgische schrijfster en psychoanalytica. Ze schreef zo’n 25 romans en korte verhalen. Een aantal ervan is in het Nederlands vertaald, zoals Het Strand van Oostende en Het geluk in het kwade, en ook Orlanda, een duidelijke verwijzing van Virginia Woolf’s Orlando. Daarin stelt de schrijfster zich voor hoe de wereld eruit zou zien als vrouwen hun verdrongen mannelijke eigenschappen openlijker zouden laten spreken en mannen hetzelfde zouden doen met hun vrouwelijke karaktertrekken. Onlangs verscheen Ik die nooit een man gekend heb over een groep volwassen vrouwen en een jong meisje die na een jarenlange mysterieuze en akelige gevangenschap in een kooi proberen te overleven in een onbewoond gebied.
– Het gele huis van het Japanse ‘literaire fenomeen’ Mieko Kawakami gaat over de 17-jarige Hana die vastberaden is zichzelf een betere toekomst te geven dan haar moeder. Een fatsoenlijk inkomen verdienen wordt het grootste doel in haar leven als het economische slechter gaat in Japan. Het personeel van de bar waar ze werkt – Kimiko, Lan, en Momoko – vormt haar nieuwe familie. Overleven is echter zwaar. Om haar hoofd boven water en haar familie bijeen te houden, belandt Hana op een steeds duisterder en gevaarlijker pad, waarvan geen weg terug lijkt te zijn. In het verhaal zijn onderwerpen verweven als menselijke waardigheid, vrouwelijke verbondenheid, en de illusie van vrije wil. “..een goed portret van de Japanse onderwereld”
– Op 16 juli 1990 werd de zus van Cristina Rivera Garza, Liliana, het slachtoffer van moord. Ze was een 20-jarige studente architectuur. Ze probeerde al jaren een einde te maken aan haar relatie met een vriendje van de middelbare school, die haar maar niet wilde laten gaan. Een paar weken voor de tragedie nam Liliana eindelijk een beslissing: ze zou hem verlaten. Ze zou een nieuw leven beginnen. Ze zou een master doen en daarna promoveren; ze zou naar Londen reizen. Met Liliana’s onoverwinnelijke zomer schreef de Mexicaans-Amerikaanse schrijfster een memoir en wil ermee achterhalen wat er is gebeurd. “Het is het geweld van het patriarchaat”, schrijft ze.
– In de roman  combineert de Italiaans-Franse schrijfster Monica Sabolo een onderzoek naar de Franse terreurgroep Action Directe met het persoonlijke verhaal van haar eigen jeugd. Ze is opgegroeid in de schaduw van een vader wiens activiteiten onder een sluier van zwijgen verdwenen. Hoe kun je leven als je onherstelbare daden hebt begaan? En hoe doe je dat als je zulke daden hebt ondergaan? Waar komt geweld vandaan, en wat zijn mogelijkheden tot vergiffenis?
– Safae el Khannoussi is schrijfster, docente en promovenda. Ze schrijft haar proefschrift over politieke filosofie en het afschaffen van gevangenissen in de huidige vorm. In haar werk staan thema’s als ballingschap, voortvluchtigheid en het paradoxale bestaan van de migrant centraal. Haar debuutroman Oroppa volgt een groep outcasts die bij een verdwijning van een vrouw betrokken raakt. De Marokkaans-Nederlandse schrijfster leidt haar kleurrijke personages vanuit de Amsterdams Rivierenbuurt door een Europa dat wij meestal niet zien. Ze laat zien hoe macht mensen dingen kan laten doen waarvan ze niet wisten dat ze ertoe in staat waren. En over degenen die weigeren nog deel te nemen aan dat systeem.
– Rešoketšwe Manenzhe is een Zuid-Afrikaanse dichter en schrijfster van korte verhalen en romans. Vier jaar na de Engelse publicatie verscheen Zwervelingen in het Nederlands. De roman gaat over een gemengd Zuid-Afrikaan gezin (Britse vader/wijnboer, Jamaicaanse vrouw en 2 dochters) en hoe ieder van hen zich uiteenzet met de situatie waar ze in belanden als in 1927 de Ontuchtwet wordt aangenomen die relaties tussen ‘witten’ en ‘zwarten’ verbiedt. Ieder vertelt zijn/haar eigen verhaal en achtergrond van hoe en waarom het misliep. “En zelfs de wind weet niet wie er verdwaald zal raken, wie terug zal keren en wie uiteindelijk ’thuis’ zal bereiken”
– In Vertel me alles van Elizabeth Strout ontmoet Lucy Barton Olive Kitteridge in deze opvolger van eerdere romans. Advocaat Bob Burgess is verstrikt geraakt in een moordzaak waardoor een heel kustplaatsje in rep en roer is. Hij is sinds een tijdje ook nauw bevriend met schrijfster Lucy Barton. Tijdens hun wekelijkse wandeling praten ze over hun levens, hun angsten, de dingen waar ze spijt van hebben, wat had kunnen zijn. Lucy wordt eindelijk voorgesteld aan de iconische Olive Kitteridge. In het seniorenflatje van Olive vertellen ze elkaar verhalen over de levens van mensen die ze hebben gekend. “Elizabeth Strout weet feilloos waar het echt om gaat in het leven.”
– Creation Lake van Rachel Kushner – zie bij ILFU – Rachel Kushner komt naar Utrecht

Poëzie
– Neem ruim zei de zee is na haar romans De hemel is altijd paars en Ik ken een berg die op me wacht de eerste dichtbundel van Sholeh Rezazadeh. Ze verhuisde in 2015 naar Nederland en durft het aan om in het Nederlands ook te dichten, waarbij de invloed van de oude Perzische dichters voelbaar is. Ze dicht over rivieren en zeeën, bomen en bergen, vissen, vogels en vlinders. Net als in haar romans is de natuur geen achtergrond maar een echt personage, dat ziet en voelt, dat liefheeft en vergeet. De mens zelf is een feilbaar wezen dat wanhopig zoekt naar liefde en verbinding maar zich ook verbaast over het gebrek aan aandacht voor de ander.

Verhalen
–

Non-fictie
– In Licht van mijn ogen beschrijft de Spaanse emeritus hoogleraar geschiedenis  hoe er in Europa in de middeleeuwen tegen het moederschap werd aangekeken en hoe dat onze kijk op het moederschap bepaalt. Ze concentreert zich op West-Europa en de landen rond de Middellandse Zee. Ze doet onderzoek naar zwangerschappen, bevallingen en het leven van moeders met kinderen. Daarbij maakt ze onderscheid tussen maatschappelijke positie en religie; het jodendom, het christendom en de islam.
–  (1931-1994) was de eerste vrouwelijke minister op het ‘moederdepartement’ van Binnenlandse Zaken. Haar uitspraak ‘Een beetje integer kan niet’ wordt nog regelmatig geciteerd. Ze was een nuchtere, kordate sociaaldemocrate  die ontzag boezemde en onomwonden bekritiseerde wat ze beschouwde als ‘volkomen flauwekul’ en ‘echte klets’. Ze was toegankelijk en kon heel goed luisteren, maar ook met veel overtuigingskracht gesprekken leiden. Politicoloog en schrijver Sylvester Hoogmoedt schreef een biografie over haar, Pontificaal sociaal.
– Messalina is een van de meest belasterde en onderschatte vrouwelijke figuren uit de oude geschiedenis. Historica Honor Cargill-Martin reconstrueert in Messalina het leven van deze vrouw van keizer Claudius. Messalina werd geboren in een vooraanstaande Romeinse familie en leefde van ca. 17/20 tot 48 n.Chr. Toen haar man in het jaar 48 Rome had verlaten om de havens in Ostia te inspecteren, ‘trouwde’ Messalina echter ook met Gaius Silius. Het resulteerde in de dood van zowel Messalina als Gaius Silius. Cargill-Martin kijkt verder dan de wellustige anekdotes die er over haar bestaan. Zij ziet een vrouw die erin slaagt haar positie te verdedigen in de overwegend mannelijke wereld van de keizerlijke Romeinse politiek.
– De Cleopatra’s van Lloyd Llewellyn-Jones is een biografie over zeven Cleopatra’s.  Er was namelijk niet één Cleopatra, er waren nog zes andere Egyptische koninginnen met die naam. De Cleopatra’s waren Griekssprekende afstammelingen van Ptolemaeus, de generaal die samen met Alexander de Grote Egypte veroverde. Deze koninginnen waren nauw verwant als moeders, dochters, zusters, halfzusters en nichtjes. Ze hadden de absolute macht en regeerden met de listige inzet van geheimzinnige rituelen en weelderige spektakels. Ze omzeilden politieke onrust en intriges aan het hof, en voerden het bevel over legers in de strijd.
– Historica en schrijfster Mariëlle Hageman reconstrueert in Iteko een bewogen periode uit het leven van Margaretha Jacoba de Neufville, en gaat op zoek naar hoe het haar verder verging. Margaretha Jacoba ‘Iteko’ de Neufville zou een van de populairste schrijfsters van de eerste helft van de 19e eeuw worden, maar in 1803 was haar hart vooral vol van liefde voor Henri Smissaert, maar van haar vader mocht de welgestelde Iteko niet met hem trouwen. Ze schreef erover in dagboeken, waarin ze ook kritisch keek naar de gebeurtenissen en de maatschappij van haar tijd. De verwachtingen die die maatschappij had van vrouwen en ook van mannen – waaronder een geschikt huwelijk – en De Neufvilles eigen ideeën, en soms ongemak, lopen als een rode draad door haar dagboeken, en later ook door de romans en geschiedenissen die ze publiceerde.

Activiteiten in Utrecht en daarbuiten:
– In 2023 werd Joyce Overheul benoemd tot ’talent van het jaar’. Een jaar eerder werd haar beeld van verzetsstrijdster Truus van Lier onthuld in het Utrechtse Zocherpark. Dit weekend is Live, laugh, leidmotief geopend in het Centraal Museum Utrecht, een tentoonstelling met recent werk van de Bossche kunstenares. Joyce Overheul maakt kunstwerken van textiel, vaak op basis van fotografie. Ze stikt, borduurt, rijgt en knoopt: ambachtelijke technieken die lang zijn weggezet als vrouwenhobby’s. In haar werken verweeft ze politiek beladen onderwerpen zoals emancipatie, feminisme, vluchtelingen en de wapenhandel. Zo ontstaat een scherp contrast tussen de harde inhoud en het zachte materiaal.
Maar info: https://www.centraalmuseum.nl/nl/tentoonstellingen/utrecht-lokaal-joyce-overheul
– Frontaal is een schrijverspodium en programmeert gevarieerde evenementen met interviews, korte verhalen, ‘spoken word’ en gedichten. Te gast zijn Dubutanten, Literaire Superhelden (aanstormende schrijvers) en Grote Gasten, (bekende auteurs)”. Het schrijverspodium wil  literatuur op een frisse manier aan de man brengen: gezellig en ongedwongen. Op 13 september komen naar bibliotheek Neude o.a. Eva Eikhout, Sophia Blyden, Anneleen van Offel.
Meer info: https://bibliotheekutrecht.op-shop.nl/3448/frontaal-in-de-bieb-met-eva-eikhout-sophia-blyden-en-anneleen-van-offel/13-09-2024
– Op 26 september gaat Savannah Bay’s the Feminist Non-Fiction Book Club weer van start. Als eerste zal dit seizoen gelezen worden . In beginsel is Engels de voertaal.Meer info: https://www.savannahbay.nl/feminist-bookclub/
– Op zondagmorgen 8 september is er bij De Utrechtse boekenbar weer een ‘Boek&brekkie’, dit keer over All forum van Miranda July
Meer info: https://www.deutrechtseboekenbar.nl/product/ticket-boek-brekkie-3-all-fours-miranda-july-zondag-8-september-0930-uur/
En op 30 september is er een ILFU book club, waarin  wordt besproken. “Dit boek leest als een lang flamencolied.” Het gesprek wordt begeleid door Mia You. (https://ilfu.com/agenda/ilfu-book-club-brenda-navarro)

 

Bibliotheeknieuws:
– In september zal de bibliotheek weer op de aangegeven tijden open zijn.
Iedereen die wil komen rondkijken en/of boeken lenen en terugbrengen is van harte welkom.
– Deze week beginnen we aan het 13e seizoen van onze leesgroep, met weer een mix van eigentijdse en klassieke romans. Er is nog één enkele plaats open. Meer info: https://vrouwenbibliotheek.nl/?s=leesgroep

Nieuwe boeken in de bibliotheek
Ex-vrouw van Ursual Parrot, De onbedoelden van Cobi van Baars, Kind van alle landen van Irmgard Keun, De wraak is aan mij van Marie NDiaye, Dingen die je hart sneller doen kloppen van Mia Kankimäki, Ik die nooit een man heb gekend van Jacqueline Harpman.

Nieuwe recensies van deze maand als link bijgevoegd:
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/08/16/kairos-door-jenny-erpenbeck/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/08/18/waar-we-over-praten-als-we-over-verkrachting-praten-door-sohaila-abdulali/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/08/22/lolly-willowes-door-sylvia-townsend-warner/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/08/26/ithaka-door-claire-north/

De leenbijdrage voor 2024 is vastgesteld op € 27,50. Je kunt hiervoor onbeperkt boeken lenen en/of vriendin/vriend van de bibliotheek zijn. Vanaf augustus geldt een leenbijdrage van € 15,- voor de rest van het kalenderjaar. Iedereen die boeken leent en/of wil gaan lenen wordt vriendelijk verzocht dit bedrag over te maken op ons banknummer NL18 RABO 0366 0430 05 ten name van Stichting Es Scent ovv naam en ‘leenbijdrage 2024’. Meer overmaken om de vrouwenbibliotheek extra te ondersteunen mag natuurlijk altijd. Eenmalig een boek lenen kan ook. De bijdrage hiervoor is € 1,- per boek, met een startbedrag van € 5,- per kalenderjaar.Op www.vrouwenbibliotheek.nl is meer informatie over de bibliotheek te vinden en veel recensies; de nieuwsbrief is ook te lezen via onze website.

Marjolein Datema                                                                                         Utrecht,  2 september 2024

Deel twee.

In de tweede helft van de 20e eeuw begonnen de omstandigheden voor lesbiennes in veel westerse landen meer en meer te veranderen. De meest invloedrijke historische en sociale gebeurtenissen waren de seksuele bevrijding, de homoseksuele bevrijdingsbewegingen, de tweede feministische golf en het geleidelijke verdwijnen van de christelijke seksuele moraal die elk aspect van het dagelijks leven had beïnvloed.

Lesbische literatuur weerspiegelt deze veranderingen. Steeds meer lesbische of biseksuele auteurs praten openlijk over hun seksualiteit in hun boeken en geven zich zo langzaam bloot aan de publieke opinie. 

Sinds de jaren zeventig zijn er vrouwenboekhandels en documentatiecentra geopend. Nieuwe boeken, geschreven door vrouwen en gericht aan vrouwen, vaak met een lesbisch thema, zijn te vinden op de planken van feministische boekhandels, waardoor een duidelijker geïdentificeerd lesbisch lezerspubliek ontstaat. 

Nieuwe feministische en lesbische uitgeverijen specialiseren zich in het vertalen van internationale teksten en maken ruimte voor nieuwe Nederlandse vrouwelijke auteurs. 

Eindelijk hebben lesbische lezers en schrijvers uitgeverijen die zich aan hen wijden, boekhandels waar zij de nieuwste romans kunnen kopen en waar zij klassiekers met een lesbisch thema kunnen herontdekken!

Er zijn heel veel teksten uit deze tijd die je zou kunnen bespreken, maar  ik zal me concentreren op een paar boeken en auteurs die een grote impact hadden op het moment van publicatie en die nu nog steeds geliefd zijn. 

In de jaren vijftig en begin jaren zestig bleven de thema’s en protagonisten van de vrouwenliefde het oude patroon volgen dat in het eerste deel van dit essay is beschreven: romances tussen vrouwen liepen slecht af en de lesbienne was veroordeeld tot een eenzaam en geheimzinnig leven.

Vanaf het midden van de jaren zestig zorgden de boeken van Andreas Burnier voor een frisse wind in de Nederlandse lesbische literatuur. In Een tevreden lach (1965) en Het jongensuur (1969) wordt het lesbisch verlangen eindelijk op een ironische en open manier verteld. Bovendien staan de hoofdpersonen van deze verhalen zichzelf toe openlijk kritiek te leveren op genderstereotypen, en vrijheid en onafhankelijkheid voor vrouwen op te eisen. In deze boeken is homoseksualiteit niet langer een probleem voor de hoofdpersonen, het probleem is de houding van de maatschappij tegenover hen als vrouwen en lesbiennes. Dit zijn gedenkwaardige verschuivingen in perspectief! 

De radicale feministische beweging in de VS exporteert een totaal nieuw en sterk gepolitiseerd beeld van vrouwen en lesbiennes. In het centrum van deze beweging staan vrouwen, die samen leven, studeren, liefhebben en werken, in een dimensie die ver verwijderd is van het patriarchaat. Radicale feministen beoefenen separatisme, waarbij zij zich niet alleen ideëel maar ook fysiek distantiëren van mannen op alle gebieden, inclusief seksualiteit. Hun motto is: “Feminisme is een theorie, Lesbianisme is een praktijk”, waarmee zij verwijzen naar een politiek lesbianisme als afwijzing van mannelijk gezelschap en niet noodzakelijk als seksueel verlangen naar vrouwen. De literatuur die door radicale feministische lesbiennes werd geproduceerd, verschilt dus sterk van die uit het verleden. Dit blijkt uit een van de bekendste en meest vertaalde boeken Rubyfruit Jungle (1973) van Rita Mae Brown, waarvan de populariteit vergelijkbaar is met die van The Well of Loneliness van Radclyffe Hall. De hoofdpersoon van dit boek is lesbisch en feministisch, en trots op haar kracht en intelligentie. De auteur gebruikt haar ironie om het patriarchaat en homofoben aan te vallen en portretteert de lesbienne als een beduidend beter mens dan welke heteroseksueel ook in het boek. Deze vastberadenheid om lesbiennes in een uitgesproken positief licht te zetten in vergelijking met vroegere beschrijvingen is een teken van herkenning van de latere radicale lesbische literatuur. 

In de jaren zeventig en tachtig bloeide de literatuur door en voor lesbische vrouwen, die de maatschappelijke veranderingen van die tijd weerspiegelde. 

Een van de meest bijzondere voorbeelden van in Nederland geschreven literatuur is de serie van de  in Groningen gesitueerde romans van het collectief Damesschrijfbrigade DORCAS, Wilde Rozen. De Damesschrijfbrigade DORCAS bestond uit Marianne Gossije, Margriet ter Steege, Marlite Halbertsma en Hanneke Dantuma. De romancyclus werd gepubliceerd tussen 1979 en 1983, eerst in afzonderlijke boeken: Wilde Rozen, Minna zet door en Op eigen wieken, dat ook Doortje vindt het geluk bevatte, en later in 1983 in één enkel boek, Wilde Rozen. De cyclus volgt de verhalen van vier generaties Groningse vrouwen uit dezelfde familie, van begin 1900 tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw. De persoonlijke verhalen van deze vrouwen zijn verweven met historische gebeurtenissen die echt hebben plaatsgevonden en weerspiegelen de veranderende positie van lesbische vrouwen in de Nederlandse en Europese samenleving.

Andere romans van belang zijn De schaamte voorbij (1976) van Anja Meulenbelt, Tijger, tijger! (1980) van Doeschka Meijsing, Droomhuid (1987) van Joanna Werners, Tropenritme (1988) van Irene van Mourik en Verleden Tijd (1990) van Sjuul Deckwitz.

Terwijl de feministische beweging aan kracht verloor, bleven lesbische auteurs teksten schrijven waarin lesbianisme niet langer het middelpunt van het verhaal was, maar een fundamenteel onderdeel van de identiteit van de auteur of de personages. Lesbische hoofdrolspelers begonnen veelzijdige karakters te worden. Hun seksuele geaardheid was niet langer de focus van het innerlijke conflict. Voorbeelden van dit genre zijn te vinden in de romans van Jeanette Winterson, vaak met een historische setting, en Sarah Waters, en in andere teksten van auteurs als Doeschka Meijsing.

In de afgelopen dertig jaar hebben veel lesbische en biseksuele auteurs een plaats weten te veroveren in de literatuur, niet alleen in de lesbische maar ook in de algemene literatuur. Nieuwe generaties vrouwen hebben hun standpunt in de huidige maatschappij kunnen beschrijven zonder hun seksuele geaardheid of genderidentiteit te hoeven verzwijgen. Maartje Wortel, Hanna Bervoets, Nina Polak, Mariken Heitman en Lieke Marsman zijn slechts enkele namen van auteurs die vandaag de dag schrijven vanuit het perspectief van vrouwen die van vrouwen houden. De thema’s van hun boeken zijn vaak intersectioneel feminisme, angst voor klimaatverandering en kritiek op systemisch racisme. De derde feministische golf van het afgelopen decennium heeft de deur opengezet voor discussies over genderidentiteit en -inclusie en heeft de gemarginaliseerde positie van mensen van kleur onder de aandacht gebracht.

Persoonlijk zie ik een grote, positieve gisting in de hedendaagse lesbische literatuur. De algemene belangstelling voor verhalen over andere ervaringen dan de witte/heteroseksuele/vermogende brengt de stemmen aan het licht van vrouwelijke auteurs die anders genegeerd zouden worden. 

Ik ben ervan overtuigd dat zolang er vrouwen zijn die van vrouwen houden er nieuwe verhalen te vertellen zullen zijn en ik kijk ernaar uit om ze te lezen. 

Bronnen en leestips

Faderman, Lillian, Chloe plus Olivia : an anthology of lesbian literature from the seventeenth century to the present, New York: Viking, 1994.
Meijer, Maaike, “De lesbische roman in uitersten”, Lover: driemaandelijks literatuuroverzicht voor de vrouwenbeweging 2, 1978.
Meijer Maaike, “Lezen als lesbo. Eigenzinnig interpretatiekader neemt de plaats in van objectieve teksteigenschappen”, Lover: driemaandelijks literatuuroverzicht voor de vrouwenbeweging 4, 1988.
Meijer Maaike, Damesliefde 3.0, De Groene Amsterdammer, 18 Augustus 2021.
Schutte Xandra, Damesliefde: de beste lesbische verhalen uit de Nederlandse literatuur, Amsterdam: Bakker, 1995.
Zimet Jaye, Strange sisters: the art of lesbian pulp fiction, 1949-1969, New York, London: Viking Studio, 1999.

Dit is deel 2 van een tweedelige verkenning van Lesbische literatuur en boeken, geïnspireerd op de collectie van de Vrouwenbibliotheek Utrecht. Het staat ook gepubliceerd op onze Utrecht 900 pagina: https://vrouwenbibliotheek.nl/2022/06/01/utrecht-900-jaar/

Ik ben Gianna Mula en ik ben sinds ongeveer een jaar vrijwilliger bij de Vrouwenbibliotheek in Utrecht. Ik ben van Italiaanse afkomst en ik leer Nederlands via boeken en gesprekken in de Vrouwenbibliotheek. Een van mijn interesses zijn queer boeken die ik in verschillende talen verzamel en met plezier lees.

Beste leensters, leners en andere belangstellenden,

Het is zomer, en velen gaan op pad. Een paar heel verschillende suggesties voor als je ter plaatse toch in de buurt bent.

*De Biënnale van Venetië is een toonaangevende internationale kunstmanifestatie, de oudste, en wordt al sinds 1895 tweejaarlijks tijdens de zomermaanden in Venetië gehouden, van juni tot november. In de Giardini, een tuinencomplex/stadspark vind je het centrale paviljoen plus zo’n 30 kleinere paviljoens, allemaal in de loop van de tijd gebouwd door de verschillende deelnemende landen. Zo is er een Nederlands paviljoen uit 1954, dat is ontworpen door Gerrit Rietveld. Landen die geen eigen paviljoen hebben, brengen hun tentoonstelling onder in verschillende gebouwen verdeeld over de stad. Naast de afvaardiging van de deelnemende landen zelf, is er een samengestelde thema-tentoonstelling, die door een curator wordt verzorgd.

Dit jaar is de 59e editie en Cecilia Alemani is curator. Ze is de eerste Italiaanse vrouw die de Biënnale tentoonstelling mocht samenstellen, en 85% van de kunstenaars is vrouw. Als titel koos Cecilia The Milk of Dreams, naar het boek van Leonora Carrington, waarin de surrealistische kunstenares een magische wereld beschrijft én tekent, waarin het leven voortdurend opnieuw wordt bekeken door het prisma van de fantasie. Het is een wereld waarin iedereen kan veranderen, een andere vorm kan aannemen of een totaal ander wezen kan worden. In deze tijd roept dat vragen op als: Wat is leven en wat is het verschil tussen plant en dier, mens en niet-mens? Wat is onze verantwoordelijkheid ten opzichte van de aarde, anderen en andere levensvormen? En hoe zou het leven eruit zien zonder ons?
De tentoonstelling krijgt lovende recensies. Meer info: https://www.labiennale.org/en/art/2022/59th-exhibition

Melanie Bonajo vertegenwoordigt Nederland dit jaar. Ze presenteert een nieuwe video-installatie, When the body says Yes. die deel uitmaakt van een lopend onderzoek naar de huidige status van intimiteit in onze gecommercialiseerde wereld. Mel daagt je uit om het lichaam opnieuw te erkennen en verkennen als middel voor connectie, intimiteit, aanraking en veiligheid. Je wordt meegevoerd in avonturen die alle zintuigen prikkelen; “feeling is a form of intelligence, think through touch”. De installatie wordt afgespeeld in een bijpassend weelderig kerkje, en dus niet het Rietveld-paviljoen.
Meer info: https://www.mondriaanfonds.nl/activiteiten/biennale-van-venetie/

* Het prachtig gelegen Deense museum Louisiana, vlak boven Kopenhagen, presenteert een grootschalige overzichtstentoonstelling, Diane Arbus: Photographs, 1956–1971. De opvallende zwart-witfoto’s van de beroemde Amerikaanse fotografe Diane Arbus (1923-1971) zorgden voor een revolutie in de portretkunst, door hun onderwerpen en hun stijl. In en rond New York City selecteerde ze haar onderwerpen – waaronder paren, kinderen, nudisten, families in de voorsteden, circusartiesten en beroemdheden – vanwege hun bijzonderheid. Nog steeds maakt de directe, confronterende blik van de mensen op haar foto’s indruk. “Ik zou graag iedereen willen fotograferen”, verklaarde ze in 1960 in een brief aan een vriend. Diane Arbus wilde in levendig detail een scala aan menselijke verschillen beschrijven, op een moment dat de visuele cultuur veel meer de nadruk legde op uniformiteit.
Meer info: https://louisiana.dk/udstilling/diane-arbus/

* In Barcelona is t/m 11 september een retrospectief te zien van de Spaanse kunstenares Teresa Lanceta. Tejer como código abierto (Weven als een open bron). Teresa Lanceta Aragonés (1951) werkt met textiel, schildert, maakt video’s en schrijft. Ze deed onderzoek naar populaire textielkunst in Marokko, het werk van vrouwen in de tabaksindustrie en het Spaanse tapijt van de vijftiende eeuw. In de jaren zeventig begon ze te weven, waarbij ze als kunst opvatte wat traditioneel als ambacht werd beschouwd. Ze raakte al snel geïnteresseerd in vrouwelijke wevers, vooral Marokkaanse vrouwen. In de loop van de tijd heeft ze meerder grote en bijzondere projecten gedaan, met altijd als basis haar interesse in vrouwenwerk en in het bijzonder hun textieltradities. De tentoonstelling in het Barcelona Museum of Contemporary Art, MACBA, is een reis door haar carrière van de jaren zeventig tot nu via haar wandtapijten, schilderijen, doeken, geschriften, tekeningen en video’s.
Meer info: https://www.macba.cat/en/art-artists/artists/a-z/lanceta-teresa

*Voor Nederlanders is Karin Kneffel waarschijnlijk een minder bekende naam, maar in Duitsland geldt zij als één van de toonaangevende vertegenwoordigers van de Duitse hedendaagse kunst. In het Max Ernst Museum in Brühl (tussen Keulen en Bonn) is een mooi overzicht van haar werk te zien, Karin Kneffel. Im Augenblick. Ruim 80 olieverfschilderijen en aquarellen laten haar creatieve ontwikkeling zien vanaf 2004 tot nu. Ze werd internationaal bekend met haar humoristische dierenportretten, fruitstillevens op groot formaat en ambivalente interieurgezichten. In haar werk vloeien illusie en werkelijkheid, verleden en heden, objectiviteit en dromerige vervreemding in elkaar over en creëren een haast surrealistische beleving. Haar schilderijen zijn ontworpen met de grootste perfectie en hun uitstraling is bijna tastbaar, maar ook mysterieus en afstandelijk.
Meer info: https://maxernstmuseum.lvr.de/en/ausstellungen/vorschau/standardseite_17.html

*De hele zomer t/m 14 augustus worden er op allerlei ’paradijselijke’ plekken in de provincie Friesland verhalen voorgelezen, elke dag een ander verhaal op een andere plek. Sinds 2019 is naast Utrecht ook Leeuwarden Unesco City of Literature, en zij organiseren deze 100 dagen-verhalen tijdens hun Arcadia-project onder de titel ’’. Nederlandse en internationale schrijvers zijn uitgenodigd om een verhaal te schrijven rondom hun voorstelling van het paradijs. Ruim de helft van de verhalen is door vrouwen geschreven. Een aantal die nog gaan komen: Albertina Soepboer, Mira Feticu, Lotte Dondorp, Justine Le Clerq, Saskia de Coster, Sanneke van Hassel, Marga Claus, Lauren Grof. De verhalen, o.a. van Gerda Blees, Annelies Verbeke en Joke Hermsen, zijn achteraf allemaal te beluisteren via de website.
Meer info en agenda: https://www.leeuwardencityofliterature.nl/project/uitgesteldgeluk/

*En in Amsterdam:
– Het Allard Pierson beheert het ontwerpersarchief van Irma Boom (1960). T/m 25 september is een selectie daaruit te zien in de tentoonstelling Irma Boom: Book Manifest. Niet het eindproduct maar het ontwerp- en productieproces staan centraal. Aan de hand van voorstadia van zeven projecten is haar werkwijze te volgen. Het gaat het om projecten van o.a. textielkunstenares Sheila Hicks, chroniqueur Jennifer Butler, en  modeconcern (Coco) Chanel. De voltooide, gedrukte werken zijn in video’s te zien.
Meer info: https://allardpierson.nl/events/irma-boom-book-manifest/?mc_cid=c6c9a00b7a&mc_eid=abd749ef32
– In de tentoonstelling A Place of Our Own staan de levens centraal van vier studentes in Tel Aviv, allen Palestijns én Israëlisch staatsburger. De Israëlische fotograaf Iris Hassid (1965) fotografeert de vier vrouwen sinds 2014 en praat met hen over hun ambities, vriendschappen, families en politiek-maatschappelijke betrokkenheid. T/m januari 2023 in het Joods (-Historisch) Museum
Meer info: https://jck.nl/nl/tentoonstelling/iris-hassid

Onlangs uitgebrachte titels
– Over Gezelschap van Ali Smith: “Een vrouw krijgt een onverwacht telefoontje van een voormalige studiegenote die haar vraagt een raadselachtige mededeling te ontcijferen, en van daaruit spint Smith een breder verhaal over eenzaamheid, toevlucht en vrijheid”. ” Een eigenzinnig, geniaal lockdownverhaal. (…) Het vijfde deel van Smiths seizoenskwartet (ook zelfstandig te lezen, MD) gaat heen en weer tussen lyrische visioenen, fabels en komedie, tussen geschiedenis en corona”. “Sprankelend. (…) Gezelschap is, net als het leven zelf, rommelig, grappig, droef, prachtig en geheimzinnig”. “‘Een schitterend, boeiend en knap portret van de wereld waarin we leven, gezien door de verleidelijkste en aardigste romanschijfster die we ons kunnen voorstellen.” Ik kan me al deze lovende uitspraken uit verschillende Britse kranten/tijdschriften over Ali Smith en Gezelschap heel goed voorstellen.
– Elsa Morante (1912-1985) was schrijfster, dichter en vertaalster, een monumentale naam in de naoorlogse Italiaanse literatuur. Ze schreef vier grootse romans, die deze jaren opnieuw uitgegeven worden. Deze maand verscheen Leugens en tovernarij, na meer dan 70 jaar nog steeds een ongeëvenaarde klassieker, een drie generaties omspannende familieroman waarin een jonge vrouw uit Zuid-Italië, haar afkomst uit de doeken doet aan de hand van de sprookjes en leugens die haar verwanten zichzelf en elkaar vertelden. Op basis van nagelaten brieven reconstrueert ze hoe haar grootouders elkaar leerden kennen en hoe haar ouders na moeizame amoureuze verwikkelingen uiteindelijk tot elkaar kwamen. Een verhaal van gefnuikte dromen en bedrogen liefdes – van familieliefde en familiehaat.
– Als Natascha Wodin in 1992 naar Berlijn verhuist zoekt ze een werkster. Ze vindt een schuchtere vrouw uit Oekraïne, het geboorteland van haar moeder die in de Tweede Wereldoorlog als dwangarbeider naar Duitsland werd gedeporteerd. De schoonmaakster, Nastja, had in Oekraïne een goede baan als civiel ingenieur. Maar na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie verzandt haar land in chaos en economische malaise – ze ontvangt haar laatste salaris in de vorm van een zak rijst. Net als vele Oost-Europeanen zoekt Nastja haar heil in het herenigde Duitsland. Ze komt aan de kost als werkster, maar te laat realiseert ze zich dat haar toeristenvisum is verlopen. In de illegaliteit en de smerige wereld van de uitbuiting moet ze vechten voor haar bestaan. Voor Natascha Wodin is het alsof het lot haar weer inhaalt. In het heimwee van deze Oekraïense vrouw, met wie ze bevriend raakt, herkent ze het heimwee van haar moeder, die eraan onderdoor ging. Na jaren tekent ze Nastja’s portret op in Nastja’s tranen.
Natacha Wodin schreef eerder Ergens in het duister, Ze kwam uit Mariepol; De glazen stad en Ooit leefde ik zijn wat ouder en hebben we in de bieb.
– In Waar de wind huist schrijft Samar Yazbek over de uren waarin Ali zijn leven overdenkt tot op het moment dat hij met het leger in aanraking kwam en werd opgeroepen, of beter gezegd werd ingelijfd. Ali, een 19-jarige soldaat in het Syrische leger, ligt op de grond onder een grote boom. Hij droomt over een begrafenis, die van zichzelf? Is de vrouw die haar armen om de kist slaat zijn moeder? Wanneer hij weer bij bewustzijn komt, herinnert Ali zich de begrafenis van zijn broer, ongeveer een jaar geleden. Op hetzelfde moment realiseert hij zich dat hij gewond moet zijn geraakt door een bom die het leger eerder die dag per ongeluk liet vallen. De oorlog in Syrië is in de boeken van Samar Yazbek altijd aanwezig op de achtergrond, maar het hart van dit verhaal ligt bij de rijkdom en de schoonheid van de Alawitische cultuur.
– Elektra van Jennifer Saint gaat over drie vrouwen die verstrikt zijn in een eeuwenoude vloek. Als Clytemnestra met Agamemnon trouwt, negeert ze de verraderlijke geruchten over zijn familielijn, het Huis van Atreus. Maar wanneer haar zus door de roekeloze Paris naar Troje wordt gebracht en Agamemnon aan de vooravond van de Trojaanse oorlog Clytemnestra op de meest onvoorstelbare manier verraadt, moet zij wel de confrontatie aangaan met de vloek die hun familie al zo lang teistert. In Troje heeft prinses Cassandra de gave van profetie, maar ze draagt zelf ook een vloek met zich mee: niemand zal ooit geloven wat ze ziet. Wanneer haar wordt getoond wat er met haar geliefde stad zal gebeuren wanneer Agamemnon en zijn leger arriveren, is ze niet in staat om de tragedie te stoppen. Elektra, de jongste dochter van Clytemnestra en Agamemnon, wil alleen maar dat haar geliefde vader terugkeert van de oorlog. Maar kan ze ontsnappen aan de bloedige geschiedenis van haar familie, of is ook haar lot verbonden met dood en geweld?
– Het leek schoonheid van Teresa Ciabatti wordt omschreven als ’een beklemmende roman over de destructieve kracht van schoonheid. “Haar eetstoornis, onvermogen zich werkelijk te binden en promiscuïteit zijn stukjes van een puzzel die Teresa Ciabatti met grote precisie legt. Zo slaagt de schrijfster er met deze bijzondere en fraaie roman […] toch in empathie en zelfs sympathie te wekken voor haar beschadigde hoofdpersoon.” De vertelster keert in het verhaal terug naar de schaamte die ze als puber voelde over haar eigen lichaam en haar moeder. De relatie met haar mooie hartsvriendin vormt daarbij een rode draad.
– In Leonora in het ochtendlicht van Michaela Carter is het 1937 als Leonora Carrington, een 20-jarige Britse vrouw die droomt van onafhankelijkheid, Max Ernst ontmoet, een oudere, getrouwde Duitse kunstenaar wiens surrealistische werk Europa in de ban houdt. Ze volgt hem naar Parijs, naar de bruisende wereld van ateliers en cafés waar de visionairs van de surrealistische beweging de conventionele benaderingen van kunst en leven uitdagen. Gëinspirereerd door hun vrijheid begint Leonora te experimenteren met haar eigen schilderijen, vertaalt ze de Keltische verhalen uit haar jeugd naar het schilderslinnen en krijgt ze erkenning onder haar eigen naam. Het is een tijdperk van onbegrensde mogelijkheden – totdat de dreiging van de oorlog over Europa trekt en er krantenkoppen verschijnen waarin Max en de zijnen als ‘entartet’ worden bestempeld.
– Er was eens een beeldhouwer in het oude Griekenland die zijn droomvrouw schiep uit marmer. Een godin schenkt zijn meesterwerk het leven. Galatea blijkt echter geen gehoorzame echtgenote te zijn en houdt er een eigen mening op na, waarop Pygmalion haar opsluit. Uit liefde voor haar dochter, voor wie zij een beter leven wenst, zet Galatea alles op alles om hun vrijheid te verkrijgen. Pygmalions verhaal heeft miljoenen mensen door de eeuwen heen geraakt, en inspireerde onder andere de geliefde musical My Fair Lady. Madeline Miller schreef met Galatea een kort maar krachtig verhaal over de vrouw als object, dat voor deze uitgave mooi geïllustreerd werd door Ambra Garlaschi.
– In Ooit waren er wolven van Charlotte McConaghy komt een vrouw naar Schotland om veertien grijze wolven in de afgelegen Hooglanden te herintroduceren. Als wetenschapper weet ze dat wilde dieren de enige redding zijn voor het verwoeste landschap. Als vrouw hoopt ze op een nieuwe start. Ze is niet meer wie ze was, veranderd en gesloten door het leed dat ze heeft gezien. Wanneer een boer dood wordt aangetroffen en een klopjacht op haar dieren begint, moet ze haar angsten onder ogen zien: is de wolf of de mens het beest in het bos? En zal ze ooit weer menselijk contact kunnen toelaten – of wordt ze verslonden door de wildernis die ze wil redden?
– In haar grootse nieuwe roman Dunkelblum zwijgt schept de bekroonde Oostenrijkse schrijfster Eva Menasse een duister historisch panorama aan de hand van een klein, benepen stadje dat steeds weer tot arena van de wereldpolitiek verwordt. Ze vertelt hoe de bewoners omgaan met een historische schuld, en over de wonden in het landschap en in de zielen van de mensen, die, anders dan de herinnering, niet verdwijnen. Eva Menasse ging dit epos schrijven omdat wilde weten hoe je dat doet, leven na een gruwelijke gebeurtenis. Het is grotendeels gebaseerd op het werkelijk bestaande Rechnitz waar in 1945 een wilde, grootscheepse executie plaats vond van 200 Joods-Hongaarse dwangarbeiders die aan de Sud-Ostwall bouwden. Ook dit gruwelijke kan ze alleen met humor opschrijven, vertelt ze in Trouw.
– Gedurende haar verblijf in de woning van de familie Frank op het Merwedeplein in Amsterdam, maakt schrijfster Maha Hassan kennis met Anne, onder meer door de foto’s die ze aan de muur ziet hangen. Er ontstaat een wederzijdse verbondenheid tussen de twee vrouwen, niet in de laatste plaats door de overeenkomst tussen Annes verhaal (1942-44) en dat van Maha, zeventig jaar later. De Tweede Wereldoorlog en de opstand/ oorlog in Syrië, waarvoor Maha is gevlucht. Anne kruipt steeds meer onder de huid van de schrijfster. Ze zijn voortdurend met elkaar in gesprek in Dromen over Anne Frank.

Overige titels van deze maand:
– De geur van een moeder van Lucia van den Brink gaat over een vrouw als kind tot dertigjarige. Over wat onveilig opgroeien met je doet. Wat ervan achterblijf in jezelf.
– Toen wij vogels waren van Ayanna Lloyd Banwo uit Trinidad en Tobago: Een mooi verhaal waarin magie en wijsheid samenkomen op een eiland in de Caribische Zee,
– Drie zomers van Margarita Liberaki is een Griekse klassieker uit 1946; drie zussen wonen op het platteland tussen de weelderige natuur en worden verliefd op het leven.
– De drie duifkes van Hilde Van Mieghem: Drie temperamentvolle, mooie jonge vrouwen willen uitvliegen, dartelen en ontsnappen aan een schraal en zielloos leven.
– In Niet geschikt voor publicatie vertelt Gabrielle la Rose over ‘een lieve jongen’ die op het verkeerde pad terechtkomt; hoe verwarrend is de lijn tussen goed en fout.
– Winter in Sokcho van Elisa Shua Dusapin is een roman over een vissersstadje op de grens tussen Noord- en Zuid-Korea
– Alles wat je hart begeert van Stephanie Schuster is deel 1 van de Wondervrouwen-trilogie: Vier vrouwen vol dromen ontmoeten elkaar in een pittoresk dorpje in Beieren.
– Bergen aan zee van Pauline Slot gaat over een vrouw die worstelt met de liefde voor haar ’afwezige’ man en hoe dat te combineren met haar eigen levenswensen.
– Scheiden, ooit vermist, is het heruitgegeven autobiografische meesterwerk van de Hongaars-Amerikaanse Susan Taubes; over allerlei vormen van scheiden.
– In Een liefdeshuwelijk van de Bengaals-Britse Monica Ali vraagt een jonge vrouw zich af wat ze eigenlijk in een relatie zoekt en wat een ‘liefdeshuwelijk’ inhoudt.

Poëzie
– De nieuwe poëziebundel van Gerda Blees, Week, draagt als ondertitel Een zwangerschap in gedichten.  In de gedichten spreekt een moeder tot haar ongeboren kind. Buiten woelt de wereld, binnen in haar buik groeit het leven, dat blijdschap en mooie toekomstdromen brengt, maar ook angst, zorgen en ongemak. Met verwondering en zelfrelativering laat Gerda Blees zien hoe het aanstaande moederschap haar lichaam en leven verandert. Gedurende haar zwangerschap bleef ze schrijven: iedere week een gedicht. Het resultaat is het even komisch als kwetsbaar, even lichtvoetig als liefdevol.
– Het Land van Kokanje, ook wel bekend als Luilekkerland, is een sprookjesland van overvloed. Maar de weg erheen is lang en vol hindernissen, want hij voert dwars door ons dagelijks leven. Wanneer mensen worstelen om in leven te blijven, verzinnen ze hun eigen utopie. Geen spiritueel ideaal van wat het paradijs zou moeten zijn, maar een plek die past bij wat mensen willen. Waar de gebraden duiven je in de mond vliegen en de koeken aan de bomen groeien. In haar bundel Kokanje neemt Hannah van Binsbergen de wereldse geneugten serieus, en kiest voor behoefte en plezier. Overvloed is mogelijk, maar we moeten er wel voor vechten.
– De spronglaag  is alweer (als ik goed geteld heb) de 13e dichtbundel van Esther Jansma. De bundel heeft trekken van een sprookje, vooral door de personen die er een rol in spelen. Er wordt een caleidoscopisch beeld geschetst van het opgroeien in een gezin waar kunst belangrijker werd gevonden dan mensen, wat tegenwoordig een disfunctioneel gezin genoemd zouden wordenm. Een toevallige passant vraagt de auteur om wat kleding en eten, en begint het verhaal te vertellen: “Ik groeide op in een piratenschip.” Het is een delicaat netwerk van poëzie en proza, mishandeling en liefde, waarin ook Esther Jansma’s eerdere teksten resoneren, wat een onverwacht licht op haar hele oeuvre werpt. “De crux is liefde en wij zijn de scherven daarvan.”
– Anne Provoost schreef al eerder gedichten voor tijdschriften en literaire evenementen, nu is er haar eerste bundel Krop. “Het poëtisch schrijfproces verloopt anders dan bij mijn romans, want gedichten ontstaan in weerwil van mezelf. Ik ga niet zitten om ze te schrijven, ze bieden zich aan. Ik had al een tijdje last van cadans, een ritme van lettergrepen en woorden in mijn hoofd. Die cadans ging in de weg zitten van mijn schrijfproces, ik moest ervan af, zodat ik weer geconcentreerd aan mijn verhaal over mijn grootmoeder en de frontkinderen in de Westhoek kon werken. Er kwamen ineens zinnen met een ritme en met rijm. Het voelde een beetje als een krop, zoals de vergroeiing bij de duiven, iets wat eruit moest voor het zo dik zou worden dat het me zou verhinderen te slikken… Ik vind het mooi dat bij poëzie de betekenis nog niet ‘toegedicht’ is. De lezer krijgt zelf de kans om een eigen interpretatie te geven. Wat ik kan zeggen is dat mijn kropgevoel volgens mij is ontstaan uit een voorgevoel van snel naderende ontreddering.
– Schrijfster-spoken wordartiest Babs Gons zegt meestal waarop het staat, maar ze kijkt met een zekere mildheid en een groot gevoel van mededogen naar de mensheid. Alles Wat Je Liefhebt Wordt Mooi is een verzameling teksten die vaak ook weer gedichten zijn. Haar teksten leven en bewegen: gedichten monden uit in columns, een verhaal leest als een vers, continu vloeien vorm en inhoud in elkaar over. Babs Gons weet met haar warme observaties lezers te raken, of ze nu spreekt over de coronacrisis, over de stad, het (stief)ouderschap, over de schoonheid van het woord ‘veerkracht’, over zomerlichamen (of juist niet), over gastvrijheid, harten die breken en/of helen, over bijzondere ontmoetingen, zomaar op straat.  Haar verbindende blik spreekt veel lezers aan.

Verhalen
– De bundel Meneer en mevrouw God van Margriet de Moor telt 16 verhalen, veelal korte schetsen, miniaturen. Verhalen die niet echt een samenhang hebben, ze gaan over ’kleine’ en ’grote’ onderwerpen, over Haydn, Mozart, een zelfportret van Judith Leyster en het Joodse bruidje van Rembrandt. Verhalen, waarin de wereld vaak mooier beschreven wordt dan die is. In het titelverhaal bespreken meneer en mevrouw God in de hemel de toekomst van de mens.

Non-fictie
– Lady Hester Stanhope (1776-1839), koningin van de woestijn van Janneke Budding is de biografie van een 19e-eeuwse reizigster. Na enkele teleurstellende relaties slaat Lady Hester Stanhope, behorend tot de hoogste Britse kringen, aan het reizen. Via Turkije komt ze in Egypte, waar ze gekleed in Turkse mannenkleding wordt gefêteerd door de beruchte pasja Mohammed Ali. Ze trekt door woestijnen, bezoekt Palmyra en leidt een expeditie naar Ascalon (Asjkelon). Uiteindelijk vestigt zij zich in een voormalig klooster in Syrië. Daar haalt zij zich de vijandschap van Mohammed Ali op de hals, omdat ze de bevolking beschermt tegen zijn wreedheid en willekeur. De ‘koningin van de woestijn’ en ‘leeuwin van de Levant’ sterft arm en eenzaam in haar gedeeltelijk dichtgemetselde klooster.
– In De buitenkant vragen veertien vrouwen zich af welke rol het uiterlijk nu precies speelt of welke rol het zou moeten spelen. En ook al is elk verhaal anders, elk verhaal is herkenbaar. Het gaat over dik zijn, over het zoeken naar kleding, over blikken en opmerkingen en complimenten, over de niet altijd negatieve gevolgen van langdurige acne, over ouder worden, over de hoofddoek, over het beschermen van dochters, over gevechten en acceptatie. Over de meetlat die je als vrouw altijd bij je draagt. Met bijdragen van Dilara Bilgiç, Daan Borrel, Machteld van Gelder, Dalilla Hermans, Bregje Hofstede, Yvonne Kroonenberg, Anja Meulenbelt, Ileen Montijn, Anousha Nzume, Marja Pruis, Joyce Roodnat, Xandra Schutte, Mieke van Stigt en Manon Uphoff, en samengesteld door Milou van Rossum.
– Boos meisje is een essay-bundel van Marja Pruis. Onbeschaamd erudiet en grappig heeft ze het over de hoekigheid van Rachel Cusk, over het vrouwenhaterige van Renate Rubinstein, het Arabisch van Sigrid Kaag en de arrogantie van haarzelf. In beeldende, bijtende observaties schrijft ze over misogynie, sociale pikordes, over het ideaalbeeld van de vrouw en de realiteit, over hoe schrijfster te zijn. Vrouwen hebben een onmogelijke opdracht in onze maatschappij: lief zijn, maar ook stoer; alleen niet té stoer, want dan ben je een boos meisje, die het hare er van denkt. Terwijl dat juist de leukste vrouwen zijn, vindt ze.

Activiteiten in Utrecht en daarbuiten:
– T/m 30 oktober laat de Kunsthal in Rotterdam het werk zien van ruim honderd vrouwen die bepalend zijn of zijn geweest voor ’design’. Here we are is een grootse en veelzijdige tentoonstelling van 120 jaar aan meubels, keramiek, glaswerk, juwelen, mode, grafische vormgeving en textiel. Uitgangspunt vormen bijzondere stukken uit de collectie van het Vitra Design Museum, een bijzonder vorm gegeven museum in het Zuid-Duitse Weil am Rhein. Van Bauhauspioniers en het ontwerp van ruimtecapsule-interieurs, tot legendarische designklassiekers en vrouwen die op dit moment met hun duurzame innovaties hun vak hervormen. Pionierende vrouwen maakten hun legendarische ontwerpen in de schaduw van hun mannelijke collega’s. Tegenwoordig verleggen vrouwen de grenzen van wat we ’design’ noemen en voor wie het wordt gemaakt. Duurzaamheid en de nieuwste technologieën zijn hierin leidend.
Meer info: https://www.kunsthal.nl/nl/plan-je-bezoek/tentoonstellingen/hereweare/
– De ILFU Boekenclub is op 4 juli gewijd aan Wormmaan, de roman waarmee Mariken Heitman de Libris Literatuur Prijs won. Het is een roman waarin natuur en cultuur tegen elkaar afgewogen worden en onze voorouders tot ons spreken. Hoofdpersonage Elke ziet een overeenkomst tussen de manier waarop zij een erwt probeert te cultiveren en de manier waarop de maatschappij haar op een bepaalde manier lijkt te willen vormen – een vorm waarin zij zich niet thuis voelt. Want als we alles categoriseren en proberen te vormen naar wat we denken dat het zou moeten zijn, blijft er dan niet een verschraalde wereld over? En is die drang naar categorisering en identificering iets wat inherent is aan de mens? Over dit soort vragen kun je samen met Mariken Heitman praten tijdens de avond.
Meer info: https://ilfu.com/agenda/ilfu-boekenclub-wormmaan

Bibliotheeknieuws:
– In juli zal de bibliotheek open zijn op de aangegeven tijden. Iedereen die wil komen rondkijken en/of boeken lenen en terugbrengen is van harte welkom.
– In september zullen de leesgroep en de poëziegroep weer aan een nieuw seizoen gaan beginnen. Afgelopen maanden gaan de bijeenkomsten weer ’gewoon’ door. De leesgroep zal 8 boeken gaan bespreken: 4 titels van Nederlandse schrijfsters (o.a. Lisa Weeda, Simone Atangana Bekono en Anjet Daanje) en 4 van niet-Nederlandse (o.a. Fran Ross en Laetitia Colombani). Komende dagen zal de lijst preciezer worden samengesteld. Als je belangstelling hebt, er zijn een paar plaatsen open en binnenkort zal de nieuwe lijst op onze website bekend gemaakt worden.
Meer info via info@vrouwenbibliotheek.nl
– Onze ‘Utrecht 900 jaar’- pagina wordt langzaam verder uitgebouwd. Er verschijnen gaandeweg meer items en artikelen.
Zie: https://vrouwenbibliotheek.nl/utrecht-900-jaar/

Nieuwe boeken in de bibliotheek
De biografie van de baarmoeder van Marlies Bongers en Corien van Zweden, Oreo van Fran Ross, Hotel du Lac van Anita Brookner, Echte vrouwen beminnen anders en een flink aantal andere giften.

Nieuwe recensies van deze maand als link bijgevoegd:
https://vrouwenbibliotheek.nl/2022/06/10/niemand-zoals-ik-door-miriam-toews/
https://vrouwenbibliotheek.nl/2022/06/15/broed-door-jackie-polzin/
https://vrouwenbibliotheek.nl/2022/06/23/zee-nu-door-eva-meijer/
https://vrouwenbibliotheek.nl/2022/06/26/werelden-uit-elkaar-door-julia-franck/

De leenbijdrage voor 2022 is opnieuw vastgesteld op € 26,-. Je kunt hiervoor onbeperkt boeken lenen en/of vriendin/vriend van de bibliotheek zijn. Iedereen die boeken leent en/of wil gaan lenen wordt vriendelijk verzocht dit bedrag over te maken.
We hebben een nieuw banknummer NL18 RABO 0366 0430 05 ten name van Stichting Es Scent ovv naam en ‘leenbijdrage 2022’. Meer overmaken om de vrouwenbibliotheek extra te ondersteunen mag natuurlijk altijd. Eenmalig een boek lenen kan ook. De bijdrage hiervoor is € 1,- per boek, met een startbedrag van € 5,- per kalenderjaar.

Op www.vrouwenbibliotheek.nl is meer informatie over de bibliotheek te vinden en veel recensies, de nieuwsbrief is ook te lezen via onze website.

Marjolein Datema                                                            Utrecht, 29 juni 2022

 

 

Wie Wormmaan nog niet gelezen heeft, kan waarschijnlijk niet wachten om er aan te beginnen nu dit boek toch enigszins onverwacht de Libris Literatuurprijs heeft gewonnen. En terecht, zou ik zeggen. Dus neem het boek mee op vakantie naar de Wadden of de Levant, kruip een weekend weg in de moestuin of in de kelder van een oud vakantiehuisje of laat je gewoon vanuit je luie stoel door deze veelzijdige plekken in de roman verrassen.

Wormmaan is de tweede roman van Mariken Heitman met, net als in haar debuutroman de Wateraap, een extreem origineel verhaal, dat draait om de strijd tegen de vaste vorm die aan hoofdpersonage Elke (in beide boeken) wordt opgedrongen. De Wateraap werd voor verschillende prijzen genomineerd. Wormmaan is nu dus bekroond met de Libris literatuurprijs.

Biologe Elke werkt bij een tuinderij waar zij gewassen veredelt. Ze heeft 7 jaar aan een pompoen met superieure eigenschappen gewerkt, als een concurrerend bedrijf een pompoen met exact dezelfde kenmerken op de markt brengt. Dat betekent een dikke streep door haar werk. Dit is slechts een risico van het vak, maar bij Elke voedt dit een al aanwezig gevoel van niet passen; niet in de wereld van de gewassen, waar de veredeling van planten vooral zorgt voor aangeleerde hulpeloosheid in haar ogen. En ook niet tussen de mensen, die allemaal denken vanuit de vastomlijnde tweedeling waarin mensen mannen zijn en vrouwen mensen zonder piemel.

In een parallelle vertelling komen we in aanraking met de eerste boeren in de vruchtbare halve maan van de Levant, zo’n 9000 jaar geleden. Mensen hebben zich daar in een zeer vruchtbare periode gevestigd, waarna de bevolking toenam en men meer voedsel nodig had. Nu er magere jaren aanbreken, bevinden ze zich in een situatie dat ze niet meer terug kunnen naar hun nomadische bestaan, maar nauwelijks genoeg hebben om alle monden te kunnen voeden. Geen goede tijden om een vreemdeling te zijn, zoals Ra, een buitenstaander, verdreven van haar eigen gronden. Ze voegt zich bij dit volk met als enige verdienste enkele erwtenplantjes. Dit gewas wordt door de Waker (een soort sjamanistische priesterhoofdman) gezien als een geschenk van de Moedersteen, die het volk als een god vereert. In één korte bocht door kent deze autoriteit Ra het label middenpersoon toe, een staat waar zij zich niet in herkent maar wel naar voegt gezien haar precaire positie.

Elke neemt ontslag bij de tuinderij en gaat op avontuur met erwtenplantjes die verwant zijn aan de wilde voorouders van deze plant. Vanaf dan loopt geregeld de-vrouw-die-zij-nooit-geworden-is mee, haar alter ego, dat zich volgens de geldende normen voor vrouwelijkheid kleedt en gedraagt. Door de erwtenplanten, die door de generaties heen in een bepaalde vorm zijn gedwongen, te laten verwilderen, hoopt ze een maatschappelijke Denkfout met hoofdletter D bloot te leggen die voor eens en voor altijd bewijst dat niet zíj verward is maar de rest van de mensheid:
“Eerst verlos ik de erwt van zijn vorm en daarna mijzelf.”
Haar grootste vijand is de denkfout van de vergetelheid: mensen vergeten hoe hun voorouders invloed hebben uitgeoefend op de vorm en denken vervolgens dat die vorm vaststaat, en de natuurlijke orde der dingen is.

Verschillende motieven keren steeds prachtig terug in dit boek, zo zijn erwtenplantjes, en wormen tweeslachtig, bestaat er in beide verhaallijnen een granieten steen en spelen eilanden als geïsoleerde omgevingen waar afwijkende ontwikkelingen plaatsvinden in mens, plant en dier een grote rol. Eilanden zijn dus hét bewijs dat afwijken mogelijk is en dat meerdere variaties naast elkaar kunnen bestaan. Via de Oostvaardersplassen, de verdwerging van olifanten en reusachtige ratten en de Floresmens, leidt de weg uiteindelijk naar een Waddeneiland waar je als lezer geconfronteerd wordt met de strijd die iemand voelt die wordt gedwongen te voldoen aan alle opgelegde normen.
Mariken Heitman cirkelt steeds dichter rond de Denkfout tot uiteindelijk de wormen in de kelder aan toe, die ook maar gewoon hun kop stoten aan de stenen en dolgelukkig zijn als ze het licht van hun wormmaan, waar ze naar toe bewegen, zien. Het roept de vraag op welke moedersteen, welke wormmaan, welke door mensen geconstrueerde vastigheden ik zelf volg en aanbid. Erg knap als een schrijver zó dichtbij de blinde vlekken van de lezer kan komen.

Uitgeverij      AtlasContact, 2021
Pagina’s       259
ISBN            978 9025 470 722

Recensie door Kim ter Beke, mei 2022

 

Beste leensters, leners en andere belangstellenden,

De Hollandse zomer drentelt nog wat voort, en het nieuwe culturele seizoen gaat weer beginnen. Kijk daarom zeker ook bij de activiteiten.

*Het Internationaal Literatuur Festival Utrecht (ILFU) zal dit jaar voor de 4e keer in deze vorm gehouden worden. Het zal er, net als vorig jaar, gedeeltelijk anders uitzien dan eerdere jaren. Zo is er weer geen boekenmarkt, maar de (38e!) Nacht van de Poëzie gaat wel door, op de laatste avond, zaterdag 2 oktober. De finale van het NK Poetry Slam zal voorafgaand aan het festival plaatsvinden, op 10 september. Het festival opent op 23 september met de 13e Belle van Zuylenlezing. Afgelopen 2 jaar werd die gehouden door de winnares van de Belle van Zuylenring; in 2019 was dat Chimamanda Ngozi Adichie en in 2020 Margaret Atwood.

Het motto dit jaar is Why Fiction Matters. In een wereld van vluchtige journalistiek, nieuws waarvan niet duidelijk is of het klopt, meningen en tegenstellingen kan literatuur je helpen de werkelijkheid beter te begrijpen. In fictie is er de mogelijkheid om echt vrij te denken, voorbij de waan van de dag. Maya Angelou, ILFU’s Literaire Meester van dit jaar, stelde dat literatuur in staat is om verborgen verhalen aan het licht te brengen. Fictie biedt ons de mogelijkheid van een nieuw perspectief op de wereld. Uitgenodigde schrijvers, dichters, muzikanten en andere makers komen aantonen waarom fictie ertoe doet.

Een tweetal programma-onderdelen:
– Exploring Stories (25 september) is een festivalmiddag met schrijvers, dichters en muzikanten van over de hele wereld die je met hun verhalen iets leren over de tijd waarin we leven. Grote kwesties van onze tijd zijn allemaal met elkaar verknoopt zijn, wereldwijde problemen waarvoor niet een eenduidige oplossing bestaat. De literatuur zoekt naar de waarheid achter de waarneembare feiten. Margaret Atwood vertelde vorig jaar tijdens haar lezing: ’I write about unpleasant futures in the hope that we will not allow those futures into reality,’
Deelnemende schrijfsters (voor zover nu bekend): Jeanette Winterson en Miriam Rasch, Désanne van Brederode, Roxane Gay, Samya Hafsaoui, Imbolo Mbue, Rebekka de Wit, Caroline Lamarche, Manon Uphoff en Lisa Weeda
Meer info: https://www.ilfu.com/evenement/ilfu-exploring-stories/

– Tijdens de Nacht van de Poëzie, het grootste poëziefestival van het jaar, zullen in ieder geval uit hun werk komen voordragen: Lieke Marsman, Vrouwkje Tuinman, Lisette Ma Neza, Maria Barnas, Maartje Smits, Rosa Schogt,, Meity Völke, Liesbeth Lagemaat. Claudia de Breij zal met haar band liedjes spelen, evenals de Marokkaanse Rrways zangeres Aïcha Tachinouite.
Meer info: https://www.ilfu.com/evenement/38ste-nacht-van-de-poezie/

* Afgelopen maand verschenen nog 4 artikelen in de Trouw-serie Vrouwelijke reispioniers. Iris Hannema las deze zomer boeken van haar reizende voorgang­sters, de vrouwelijke ontdekkingsreizigers van de vorige eeuw. In de augustus-nieuwsbrief heb ik er meer over geschreven.
https://www.trouw.nl/cultuur-media/als-vrouw-alleen-op-reis-het-heeft-z-n-voordelen~b1b4b794/
https://www.trouw.nl/cultuur-media/juist-tijdens-een-oorlog-kwam-martha-gellhorn-non-stop-inspirerende-mensen-tegen~b9c52414/
https://www.trouw.nl/cultuur-media/james-is-een-vrouw-geworden-en-de-buren-doen-alsof-er-niets-is-veranderd~b7f40e1e/
https://www.trouw.nl/cultuur-media/met-een-setje-reservekleding-en-een-automatisch-pistool-op-de-fiets-naar-india~b1033208/

Freya Stark (1893-1993) raakte op jonge leeftijd gefascineerd door het Midden-Oosten. Na haar studie geschiedenis en vrijwillige verpleegster zijn tijdens de Eerste Wereldoorlog vertrok ze naar het Oosten. Ze reisde door onherbergzame streken van Iran en schreef er een van haar eerste boeken, The Valleys of the Assassins and Other Persian Travels, een islamitische geschiedenis- en geografiestudie doorwrocht met haar reisavonturen. Ze was iemand die zich in gespeelde onschuld overal naar binnen kon bluffen en zo haar weg vervolgde, rustig verder tekenend aan de landkaarten die ze voor de British Intelligence maakte.

Martha Gellhorn (1908-1998) verhuisde op haar 21ste naar Parijs met de ambitie om schrijver te worden. Ze rolde er in de journalistiek en kreeg invloedrijke vrienden. Ze ontpopte zich tot de belangrijkste vrouwelijke oorlogscorrespondente van de 20e eeuw. Ze versloeg de Spaanse Burgeroorlog, op D-Day, stond ze gehuld in een verpleegstersuniform op de stranden van Normandië om verslag te doen. Ze was een prachtige verschijning die bekend stond om haar scherpe tong, een karaktereigenschap die je als vrouw alleen op reis harder nodig hebt dan een geweer, zei ze. Over dat reizen schreef ze o.a. Reizen met mijzelf en anderen. 

Jan Morris werd al jong op handen gedragen en was freelance sterjournalist van beroemde Engelse kranten. Zij ervaarde haar stap ‘van de goudeerlijke krantenverslaggever James Morris tot de vrouwelijke reiziger en historica Jan Morris’ niet als overstap van man naar vrouw. In het laatste interview dat ze voor haar dood aan The Guardian gaf, zei ze: “Ik zou het woord ‘verandering’, zoals in ‘geslachtsverandering’ zelf nooit gebruiken. Ik ben niet van geslacht veranderd, zo zwart-wit is het voor mij nooit geweest: ik heb het ene in het andere geabsorbeerd, ik ben nu een beetje van alle twee.” Haar mooiste reisboek: A writer’s world. Travels 1950-2000, een verzameling reisverhalen en reportages die de geschiedenis van 5 decennia weergeven.

Dervla Murphy  was een reizigster van het authentieke soort: ze zweerde bij alleenreizen (alleen dan kan je echt contact te maken), reisde zeer low budget en lichtgewicht en was helemaal niet bang. Op de reis die haar inspireerde om haar reisboekklassieker Full Tilt, Ireland to India with a Bicycle te schrijven, reisde ze slechts met één reservesetje kleding en een automatisch pistool met munitie. Ze leefde haar leven van jongs af aan onder haar eigen voorwaarden, van school tot de tocht van dertienhonderd kilometer door het hoge Peruaanse Andesgebergte, samen met haar 9-jarige dochter.

 

Onlangs uitgebrachte titels
– Levenshonger van Marie Kessels gaat over de jonge vrouw Elzbieta, die een jaar na haar vertrek uit Poznan naar Nederland, half door haar eigen toedoen wordt ontslagen door haar werkgever, een gigant in de vleesindustrie. Met pijn en moeite probeert ze deze affaire voor zichzelf te reconstrueren. Ze houdt haar hoofd boven water met kleine inkomsten. Een geïmproviseerde schaduweconomie van ruil, dienst en wederdienst. Ondertussen leert Elzbieta aan haar vaste tafel in het café de taal, en luistert ze naar de verhalen van de mensen om haar heen. Marie Kessels geeft met groot empathisch vermogen geeft gestalte aan personages die vaak over het hoofd worden gezien, mensen in de marge, die weigeren verzwolgen te worden en een plaats in de wereld opeisen. Ze beschrijft een heldin die houvast vindt in al het moois dat ‘glinstert in de plooien van het hardvochtige bestaan’.
– In Bijeen volgt Natasha Brown het leven van een jonge, zwarte vrouw. Ze bereidt zich voor op een uitbundig tuinfeest op het familielandgoed van haar witte vriend. Tegelijkertijd overdenkt ze haar leven, hoe ze altijd alle samengestelde stukjes van zichzelf bijeen heeft gehouden. Terwijl de minuten verstrijken en de toekomst lonkt, ontkomt ze niet aan de vraag: is het tijd om alles uit elkaar te halen? Het is een verhaal over de verhalen waarin we leven – die van ras en klasse, veiligheid en vrijheid, winnaars en verliezers. En over een vrouw die de regie over haar eigen verhaal durft te nemen, zelfs ten koste van haar leven. ‘Een kalme, afgemeten oproep tot revolutie’, zegt Ali Smith erover. Andere recensies: ‘Schitterend. Dun boek, van immens belang.’en ‘Een virtuoos debuut. Bijeen voelt pijnlijk uniek.
– Elke is veredelaar. In Wormmaan van Mariken Heitman trekt ze zich na tegenslag op haar werk terug op een Waddeneiland met een vergeten erwtenras, een tweeslachtig gewas dat zich moeilijk laat sturen. Langzaam groeit het besef dat zij gewassen vormt zoals de maatschappij háár probeert te vormen. Kan ze de erwt ontdoen van domesticatie? En wat, of wie, blijft er over als je alles afpelt dat door anderen aan je werd opgedrongen? Parallel aan Elkes zoektocht verhalen onze voorouders over Ra, eenling op drift, die aansluiting zoekt bij wat later de eerste boeren zullen blijken. Ra, net als Elke in het heden, lijkt nergens bij te passen. Moet deze mens veranderen of de groep – of misschien hun gezamenlijke wereldbeeld? Langzaam wordt duidelijk hoe de mens altijd op zoek is naar oorsprong, identiteit en betekenis.
– Hoe kun je van een mens houden als je de planeet uitbuit, vraagt schrijfster Élisabeth Filhol zich in Storegga af. De Franse schrijfster koppelt geologie aan psychologie. In december 2013 raast orkaan Xaver over de Noordzee. Op de Britse eilanden valt het leven stil, tot het buiten weer veilig is. Geologe Margaret Ross moet voor een congres naar Denemarken. Ze is een van de weinigen in haar vakgebied die zich niet hebben laten verleiden door het grote geld van de olie-industrie. Ze heeft er haar levenswerk van gemaakt om Doggerland in kaart te brengen, een groot gebied midden in de Noordzee dat ooit continent en eiland met elkaar verbond. Tot het achtduizend jaar geleden na een aardverschuiving, de Storegga Slide, door een enorme tsunami verzwolgen werd. Het heeft haar doen beseffen hoe machtig de natuur is, en hoe kwetsbaar en fragiel de mens. Toevallig ontmoet ze Marc weer, de man met wie ze ooit lief en leed deelde. Hij is als petroloog verantwoordelijk voor boortorens die op de Noordzee het zwarte goud naar boven halen. Voor hem staat de natuur ten dienste van de mens en hoeft ze enkel te worden getemd.
– In Zwerm wordt de wereld bekwaam buiten de hekken gehouden van de omheinde vinexwijk Nieuwer Zandpol. Alma doet er alles aan om erbij te horen, maar haar dochter Akke voelt zich als een vinvis die is vastgelopen op een nieuwbouwzandbank. Zij broedt op haar ontsnapping. Alleen Franka komt de stad uit. De allesoverheersende herrie van een zwerm spreeuwen in de boom achter haar huis drijft haar juist naar de ogenschijnlijke rust van Nieuwer Zandpol. Terwijl de buurtbewoners meedogenloos deinen op de golven van hun saamhorigheid, vallen de vogels dood uit de hemel en ontstaat er een vrijwel onzichtbare, nieuwe zwerm. Is het wel mogelijk om Nieuwer Zandpol te ontvluchten? Schrijfster Berthe Spoelstra stelt urgente vragen: Kan je je individualiteit behouden binnen een groep? Kan je leven buiten een gemeenschap? Hoe werkt de controlesamenleving? Is er nieuwe hoop voor de toekomst?
– Nog een roman over een eenling in een (schijnbaar) saamhorige gemeenschap, Een Liefde van Sara Mesa. De jonge vertaalster Nat vindt het in de stad te vluchtig en anoniem, en huurt een vervallen huisje in een dorp op het platteland. Dat de huisbaas een opdringerige, nare man is die soms ongevraagd binnen staat, neemt ze op de koop toe. Wat wél goed gaat is het contact met haar dorpsgenoten. Ze zijn vriendelijk en geven haar het gevoel dat ze welkom is. Maar Nat is ook onzeker en pakt de dingen niet altijd aan zoals de dorpelingen vinden dat het hoort. Dat levert haar veel weerstand op, en ondanks haar goede wil brengt haar onhandigheid haar uiteindelijk juist dieper in de problemen. De Spaanse schrijfster portretteert zonder te oordelen een jonge vrouw die soms het verkeerde doet, terwijl ze eigenlijk alleen maar onafhankelijk wil zijn.
– In de roman Verzonken stad probeert de Italiaanse schrijfster Marta Barone het leven van haar ondoorgrondelijke vader te reconstrueren. Na zijn dood is ze erachter gekomen dat hij lid was van een extreemlinkse groepering. Door contact op te nemen met haar vaders vroegere vrienden en in archieven te speuren probeert ze een antwoord te vinden op de vele vragen die ze heeft. Wie was deze jonge arts, die altijd de kant koos van de armen en zich steeds inzette voor een ander, en die werd gearresteerd omdat hij lid was van een terroristische groepering? En waarom heeft hij haar, zijn dochter, nooit verteld over die jaren? Tijdens haar zoektocht ontvouwt zich een complex en duister hoofdstuk in de Italiaanse geschiedenis: het tijdperk van de jaren zeventig, waarin de emancipatiestrijd van arbeiders en andere goed bedoelde acties uitmondden in bloed, geweld en extremisme. Marta leert haar vaders vele stiltes beter begrijpen, zijn relatie ten opzichte van de dood, en ze leert te houden van de jonge vrolijke en genereuze man die haar vader was voordat hij ten onrechte in de gevangenis belandde.
– Zonnebloemzussen van Martha Hall Kelly gaat over drie vrouwen tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865). Het is na Seringenmeisjes en Russische rozen het 3e deel uit de Woolsey-Ferriday Trilogie, opnieuw een historische roman over bijzondere vrouwen. Georgeanna Woolsey zet zich af tegen wat er van haar verwacht wordt als jonge vrouw uit een gegoede familie. Wanneer de burgeroorlog uitbreekt, besluit ze verpleegster te worden aan het front. Nadat zij en haar zus Eliza soldaten hebben verpleegd aan boord van hospitaalschepen, reist Georgy met haar moeder naar Gettysburg, waar ze echt worden geconfronteerd met de gruwelen van de oorlog. Jemma is een slavin; net als haar ouders werkt zij op de plantage Peeler. Haar zus, Patience, werkt op de naastgelegen plantage. Beiden leven in angst voor LeBaron, de wrede opzichter. Wanneer Jemma verkocht wordt door haar eigenares Anne-May pakt ze haar kans om te ontsnappen, maar ze moet daarbij wel haar familie achterlaten. Anne-May krijgt de leiding over de plantage wanneer haar man voor het Noorden gaat vechten. Haar geliefde broer heeft juist dienst genomen bij het leger van het Zuiden. Zelf wil ze zich ook inzetten voor haar idealen en ze wordt spion. Hoelang zal zij haar werk kunnen doen voordat ze ontdekt wordt?
– Even krabben van de Amerikaanse blogster en podcast-host Rebecca Watson vertelt het verhaal van een naamloze vrouw die leeft in een wereld van kantoorpolitiek, klokkijken en emoji-appen. Ze wordt wakker, gaat naar kantoor, kijkt naar haar telefoon. Maar achter dit monotone proces schuilt iets, knaagt iets. Ze zoekt naarstig naar afleiding in de nasleep van een aanranding. Gedachten herhalen zich voortdurend, verweven zich met zintuigen en alle hedendaagse afleidingen. Onze vertelster wordt steeds nerveuzer naarmate de dag vordert. Moet ze echt acht glazen water per dag drinken om gehydrateerd te blijven? Geldt het woord ‘verkrachting’ voor wat er met haar is gebeurd? Waarom is de etiquette van het vrouwentoilet zo beladen? Die collega die blijft aanbieden om thee voor haar te zetten, weet zij iets? En waarom kan ze niet stoppen met krabben? Haar geest draait overuren. De Guardian schreef: “Watsons vermogen om de innerlijke monoloog van haar personage met haar fysieke aanwezigheid te verbinden is bijzonder; ze komt steeds volledig tot leven.
– In Het weekend biedt Charlotte Wood een inkijk in de levens van drie vriendinnen op leeftijd die samen het vakantiehuis opruimen van hun overleden vriendin ­Sylvie. Zonder de evenwichtige Sylvie steken sluimerende frustraties en oud zeer echter de kop op. Botsende karakters, ongenode gasten, te veel wijn en een oude hond veroorzaken een explosieve situatie en de vriendschap dreigt uit elkaar te spatten. Maakt het weekend hun band sterker, of nemen ze hierna voorgoed afscheid van elkaar? Volgens The Times is het ”Boek van het jaar’, en volgens recensies: ‘een levendige getuigenis van het feit dat het leven niet stopt na je zeventigste.’ en ’Een warm pleidooi voor het accepteren van onze onderlinge verschillen. Een wijze en geestige roman die zelfinzicht biedt’.
– In Het diepe blauw worden de tweelingzusjes Hassana en Husseina van elkaar gescheiden na een brute roofoverval op hun dorp. Hassana belandt na haar omzwervingen in Accra, aan de Goudkust van West-Afrika, waar ze later de politiek in gaat. Husseina komt in Bahia, Brazilië, terecht waar ze woont en werkt met een candomblé-priesteres. In hun dromen over het diepe blauw dat hen scheidt blijven ze met elkaar verbonden, en de vraag is of het lot hen ooit weer samen zal brengen. In deze epische roman vol historische details beschrijft de in Ghana geboren Ayesha Harruna Attah een tijd van grote veranderingen in West-Afrika: de slavernij is afgeschaft, maar het kolonialisme doet zijn intrede in de levens van twee moedige jonge vrouwen die de nieuwe maatschappij mede vorm zullen geven.
– Eerder werden al korte verhalen van haar gepubliceerd, maar Hier komen wij vandaan klinkt in de vooraankondiging als een verrassende debuutroman van Leonieke Baerwaldt. Een moeder en een dochter leiden een zwervend bestaan, een fabrieksarbeider droomt erover een tropische-vissenwinkel te beginnen, twee geliefden besluiten samen een huis te bouwen en de kleine zeemeermin wordt geconfronteerd met de harde werkelijkheid. In dit verhaal over diermensen en mensdieren vinden de sprookjes van Andersen en Grimm een eigentijdse weerklank.
– De zaak aan Highway 62 van de naar California verhuisde Marokkaanse Laila Lalami is veel bekroond en nu vertaald in het Nederlands. Het wordt wel genoemd: een familiesaga, whodunnit en liefdesgeschiedenis in één, die op subtiele wijze de problemen van de westerse maatschappij blootlegt en van ’de immigrant als ’de ander’. Een in de jaren ’80 geëmigreerde man wordt op een avond op een donkere kruising in een klein stadje in de Mojavewoestijn geschept door een voorbijrazende auto. Het lijkt een bewuste actie. Zijn volwassen dochter keert terug naar haar familie om die bij te staan en raakt betrokken bij het politieonderzoek, de geheimen binnen het gezin en de hypocrisie van de gemeenschap.
– In Hier hoor je niemand over van Patricia Lockwood reist een vrouw als internetexpert de wereld over voor panelgesprekken nadat haar post ‘Kan een hond een tweeling zijn?’ viraal is gegaan. Het internet bepaalt haar hele bestaan. In reactie op existentiële bedreigingen als klimaatverandering en economische onzekerheid post ze stug door, meer en meer berichten die haar steeds dieper de leegte in trekken. Als haar moeder haar appt met ‘Er is iets mis’ en ‘Hoe snel kun je hier zijn?’, wordt ze wakker geschud. Het echte leven dringt tot haar door en zet de toenemende absurditeit van haar online bestaan in een ander licht.

Verhalen:
– Het zomerhuisje dat Nina Burton erft van haar moeder is in slechte staat. Als ze begint met de renovatie, merkt ze dat ze niet de enige bewoner is: de dakisolatie vormt een warm nest voor een familie eekhoorntjes, aan de deur hangt een bijennest, en het gehamer aan het huis krijgt al snel een echo in het driftige getimmer van een specht. De dieren in haar nabijheid vormen de aanleiding tot aanstekelijke anekdotes. In Levensmuren, de wereld rond mijn zomerhuis verweeft de Zweedse schrijfster de anekdotes met wetenschappelijke en filosofische beschouwingen.

Non-fictie
– Caitlin Moran schreef een Ode aan de overvraagde veertig plus-vrouwen (die de wereld draaiende houden), More than a woman. Als je eenmaal de dertig bent gepasseerd, dacht de Britse schrijfster, dan weet je wel hoe dat moet, vrouw-zijn. Dan liggen je moeilijkste jaren achter je. Daarom keek ze uit naar haar leven als veertiger, dat zou een eitje zijn. Toch? Helaas: als de middelbare leeftijd nadert, doemen er allerlei nieuwe levensvragen op. Waar komen toch al die spullen in de keukenla vandaan? Hoe kan het dat seks opeens saai is? Waarom heeft wijn zich tegen je gekeerd? Mogen feministen botox laten inspuiten? En de eeuwig terugkerende kwestie: wie past er op de kinderen? Op de haar bekende ’funny feminist’ wijze zet ze zich er mee uiteen.
Interview in de VK met haar: https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/vrouwen-van-veertig-plus-zijn-niet-saai-en-lelijk-ze-zijn-heldhaftig-en-ongelooflijk~b4e1fef8/

Activiteiten in Utrecht en daarbuiten:
– Op 26 september opent in Rijksmuseum Twenthe een spectaculaire tentoonstelling rond het leven en werk van barokschilderes Artemisia Gentileschi (1593 – na 1654). Zij was één van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Italiaanse schilderkunst uit de 17e eeuw. Als vrouw manifesteerde zij zich in een mannenwereld, zonder zich te conformeren. Daarom wordt zij in latere tijden een symbool van de strijd tegen het patriarchaat. De tentoonstelling Artemisia. Vrouw en macht draait om haar bijzondere leven en werk. Het project past binnen een recente ’herontdekking’ van de kunstenares in de afgelopen jaren. Het is gelijk ook de herontdekking van Artemisia als vrouwelijk icoon, een kunstenaarsdochter, een uitstekende (portret)schilderes die een bijzonder leven leidde. Daarnaast gaat het ook om de verschillen en overeenkomsten tussen Artemisia’s tijd en onze hedendaagse blik. Wat zeggen haar biografie en haar werk over haar tijd, en wat zegt ons begrip daarvan over die van ons? Hoe kunnen wij Artemisia’s schilderijen lezen?
Op de website van het museum is veel extra informatie (met filmpjes) te vinden, rond verschillende thema’s.
Meer info: https://www.rijksmuseumtwenthe.nl/rubriek/2931/nl/verwacht-artemisia-vrouw-amp-macht
– In de DUIC (Digitale Utrechtse Internet Courant) las ik het bericht Centraal Museum Utrecht koopt samen met andere musea feministisch kunstwerk. Het gaat om Guess who’s coming to dinner too? van Patricia Kaersenhout, en bestaat uit vier grote tafels in de vorm van een driehoek. Aan de tafels is plaats voor 60 vrouwen, die allemaal onderbelichte verhalen uit de wereldgeschiedenis representeren. Ze komen van over de hele wereld en uit verschillende tijdperken en hun verhalen zijn veelal overgedragen via legendes, mythologieën, en mondelinge overlevering. Glaswerk en geborduurd tafellinnen moeten de vrouwen symboliseren. Voor het borduren van de namen op het linnen, roepen de musea de lokale gemeenschap op, zo begrijp ik uit het artikel. De Nederlands-Surinaamse kunstenares en activiste inspireerde zich op de installatie The Dinner Party uit 1979 van de Amerikaanse Judy Chicago, een belangrijk en iconisch kunstwerk uit de feministische kunstgeschiedenis. Dat is een driehoekige tafel gedekt voor 39 vrouwen die de bijdrage van vrouwen aan de westerse geschiedenis zichtbaar maakt, en dat permanent staat opgesteld in New York. Guess Who’s Coming to Dinner Too? kan gezien worden als een aanvulling hierop; aan tafel zitten alleen zwarte vrouwen en vrouwen van kleur.
In de link een uitgebreid interview met Patricia, uit 2019: https://www.mistermotley.nl/art-everyday-life/het-westen-de-geschiedenis-stil-dood-vergeten-patricia-kaersenhout-de-appel
Duic-artikel: https://www.duic.nl/cultuur/centraal-museum-utrecht-koopt-samen-met-andere-musea-feministisch-kunstwerk/
– Gedurende de maand september is in de bibliotheek van Kanaleneiland (Utrecht) een foto-tentoonstelling te zien: Vrouwen die muren afbreken. Het zijn tien verhalen van Utrechtse vrouwen die in deze tijd figuurlijk muren slechten. Muren van onrecht, uitsluiting, discriminatie en achterstelling. Deze vrouwen verbinden, doorbreken taboes, doen vooroordelen teniet en komen op voor zaken die hen na aan het hart liggen. Het bijeen brengen van de verhalen is geïnspireerd op Trijntje van Leemput, een Utrechtse verzetsheldin aan het begin van de   80-jarige oorlog. Volgens de overlevering zou ze op 2 mei 1577 na het beleg van Vredenburg een grote groep vrouwen hebben verzameld en zijn opgetrokken naar het kasteel Vredenburg, waar ze het signaal gaf om het kasteel te slopen. De foto’s op de tentoonstelling zijn gemaakt door onafhankelijk fotojournaliste en multimediamaker Ilvy Njiokiktjien, het idee en de teksten rond de tentoonstelling zijn van Véronique Konings.
Meer info: https://www.bibliotheekutrecht.nl/agenda/volwassenen/alle-activiteiten-volwassenen/vrouwen-breken-muren200521.01092021.html
– Vanaf 4 september is in Museum de Fundatie een tweetal tentoonstellingen te zien van vrouwelijk kunstenaars.
Beelden, met beelden van Lotta Blokker, en schilderijen van Chae Eun Rhee. Lotta Blokker raakte de afgelopen jaren gefascineerd door afbeeldingen die op karakteristieke wijze onrecht en verdriet laten zien, en dat zo sterk doen dat ze het symbool worden van menselijk leed. Bijvoorbeeld door foto’s die de grote historische wreedheden in één beeld lijken te vangen, en die iedereen kent. Ze vormden de inspiratiebron voor haar nieuwe beeldenserie. Chae Eun Rhee maakt monumentale schilderijen, die ze volstopt met een scala aan verschillende beelden. Het zijn assemblages waarin tijd, media en geschiedenis dwars door elkaar heen bewegen. De Zuid-Koreaanse schildert zo goed dat het even duurt voordat je de breuken en ongerijmdheden in de gaten hebt. De gecreëerde wervelende wereld van associaties, waarin alles met elkaar verbonden lijkt te zijn, is een fris, spannend en verleidelijk alternatief scenario voor de perceptie van onze wereld.
Meer info: https://www.museumdefundatie.nl/nl/lotta-blokker-2/ en https://www.museumdefundatie.nl/nl/chae-eun-rhee/
– Vanaf 24 september zijn er in Slot Zuylen een aantal uitvoeringen van de muzikale theatervoorstelling Belle; haar liefdes, haar leven; over het leven en de liefdes van vrijdenker, schrijfster en componiste Belle van Zuylen. Muziektheatermaker Anita van Soest zingt en vertelt over de innerlijke worstelingen van deze getalenteerde adellijke vrouw in de 18e eeuw, die op zoek ging naar haar eigen onafhankelijkheid. In de voorstelling klinkt pianomuziek van Belle van Zuylen en andere vrouwelijke componisten, die net als Belle moesten opboksen tegen mannelijke tegenhangers.
In het Utrechtse gemeentelijke onderzoek naar de slavernijgeschiedenis van de stad is naar voren gekomen dat Belle van Zuylen en haar familie profijt zou hebben gehad van de slavenarbeid en -handel in die tijd. Naar aanleiding daarvan zijn er vragen gerezen over bijvoorbeeld hoe Belle dat kon rijmen met haar verlichtingsideeën. In de periode van de voorstelling is er in het slot de tentoonstelling te zien Slot Zuylen & Slavernij.
Meer info: https://www.slotzuylen.nl/agenda/2021/belle-haar-liefdes-haar-leven/
– Op zondag 19 september organiseert het Utrechtse literaire theater Salon Saffier een 2e wandeling door de stad met het thema Utrecht, zoals Clare Lennart het toen zag. Zie ook de vorige nieuwsbrief. Er zijn nog kaarten, maar het gaat heel snel.
Meer info: https://www.salonsaffier.nl/Programma+informatie.php?id=302&nav=2

Bibliotheeknieuws:
– In augustus zal de bibliotheek weer gewoon open zijn op de aangegeven tijden. Iedereen die wil komen rondkijken en/of boeken lenen en terugbrengen is welkom.
– In september zullen de leesgroep en de poëziegroep aan een nieuw seizoen gaan beginnen. De poëziegroep zit vol, de leesgroep in principe ook, maar er zijn plannen voor een tweede leesgroep. Er worden dit jaar afwisselend nieuw vertaalde Schwob-klassiekers en eigentijdse titles gelezen en besproken.
Meer info: https://vrouwenbibliotheek.nl/2021/08/28/leesgroepen-2021-2022/
– Met veel dank voor hun besprekingen hebben afgelopen maand een aantal recensenten om uiteenlopende redenen te kennen gegeven te willen stoppen met het schrijven van recensies. Nieuwe belangstellenden zijn daarom van harte welkom. Dus als je leuk lijkt om recent uitgekomen boeken (fictie, non-fictie en poëzie) te lezen en bespreken, laat het weten (info@vrouwenibliotheek.nl)
Voor nu veel dank aan Ammy, Merel, Bianca, Lieke en Elizabeth voor jullie bijdragen!!

Nieuwe boeken in de bibliotheek
Veilige haven van Nora Bossong, Omdat de muze van Brigitte de Swart, en weer een aantal giften (veelal klassiekers) van Jacomijn Werkman.

Nieuwe recensies van deze maand als link bijgevoegd:
https://vrouwenbibliotheek.nl/2021/08/08/treinen-en-kamers-door-annelies-verbeke/
https://vrouwenbibliotheek.nl/2021/08/23/tot-het-water-stijgt-door-maryse-conde/
https://vrouwenbibliotheek.nl/2021/08/25/moeders-zullen-nooit-door-katixa-agirre/
https://vrouwenbibliotheek.nl/2021/08/27/restmens-door-marjolein-visser/

De leenbijdrage voor 2021 is opnieuw vastgesteld op € 26,-. Je kunt hiervoor onbeperkt boeken lenen en/of vriendin/vriend van de bibliotheek zijn. Vanaf juli geldt € 15,- voor de rest van het jaar. Iedereen die boeken leent en/of wil gaan lenen wordt vriendelijk verzocht dit bedrag over te maken.
We hebben een nieuw banknummer NL18 RABO 0366 0430 05 ten name van Stichting Es Scent ovv naam en ‘leenbijdrage 2021’. Meer overmaken om de vrouwenbibliotheek extra te ondersteunen mag natuurlijk altijd. Eenmalig een boek lenen kan ook. De bijdrage hiervoor is € 1,- per boek, met een startbedrag van € 5,- per kalenderjaar.

Op www.vrouwenbibliotheek.nl is meer informatie over de bibliotheek te vinden en veel recensies, de nieuwsbrief is ook te lezen via onze website.

Marjolein Datema                                                     Utrecht, 30 augustus 2021

 

Beste leensters en andere belangstellenden,

Maart is ook dit jaar weer een volle maand, met internationale vrouwendag op de 8e, de boekenweek eind maart en de landelijke vrijwilligersdag, waar we dit jaar weer aan meedoen, op de 16e. Voor dit laatste zie het bibliotheeknieuws hieronder. Iedereen is welkom! Er zijn veel nieuw verschenen titels te vermelden, met ‘oogst’ van de poëzieweek en de korte verhalenweek, en de boekenweek op komst. Het is dan ook een hele volle en lange brief geworden.

Van 23 t/m 31 maart is het Boekenweek. Zoals altijd zullen er in die tijd door het hele land weer diverse literaire activiteiten plaats vinden. Meer info: http://www.boekenweek.nl. Over het thema van dit jaar, De moeder de vrouw, is veel te doen geweest. Op de website van de boekenweek staat dan ook een uitgebreide toelichting (verantwoording) op het thema. De bedoeling is, aldus het CPNB, om via de literatuur licht te werpen op het moederschap en het vrouw-zijn, als een ode. Dit is veelal gehoord als een bevestiging van het klassieke beeld: de rol van de vrouw is ‘moeder zijn’. Daarnaast is het feit dat twee mannen zijn gevraagd voor het boekenweekgeschenk resp. het -essay bij velen verkeerd gevallen. Tegen de achtergrond dat sinds 2000 slechts drie vrouwelijke auteurs een boekenweekgeschenk hebben mogen schrijven is het zeker met dit thema een moeilijk te verdedigen keuze. Een gesprek tussen de initiatiefnemers van de protest-petitie en het CPNB heeft er voor gezorgd dat, om het thema zo rijk en divers mogelijk neer te zetten en van de Boekenweek 2019 een succes te maken, er -naast het geschenk en het essay- een gedicht van een hedendaagse dichteres als extra promotie door boekhandels en bibliotheken zal worden weggegeven. Na de aankondiging van het thema heeft boekhandel Savannah Bay direct al aangegeven om op zoek te gaan naar een alternatief boekenweekgeschenk en vrouwelijke auteurs daartoe opgeroepen, voor het broodnoodzakelijke vrouwelijke perspectief als tegenwicht.

De Boekenweek viert het boek, en in 2019 boeken over moederschap in het bijzonder. “Iedereen heeft een moeder, hartverwarmend en zorgzaam, streng of afwezig. Fictie en non fictie brachten vele markante moeders voort: via dochters en zonen die schrijven over hun moeder, moeders die schrijven over het moederschap.” Op de boekenweek-website staan onder het kopje ‘thema’ twee lijsten weergegeven: een uitgebreide lijst van ruim 150 oude en nieuwe thematitels, en een presentatie van de ± 45 nieuwe (of opnieuw uitgegeven) boeken bij het thema. Het laat zien dat het een thema is dat ruimschoots leeft, al dan niet mede als gevolg van alle commotie bij de aankondiging ervan. Zie: https://www.boekenweek.nl/thema/

Van Renate Dorrestein is in 2017 (ter gelegenheid van moederdag!) het boek De moeder de vrouw verschenen. Het is een bundeling van haar eerder uitgegeven romans Ontaarde moeders (1992) en Mijn zoon heeft een seksleven en ik lees mijn moeder Roodkapje (2006). Beide romans hebben sterke vrouwelijke hoofdpersonen die worstelen met herkenbare problemen en met de vaak complexe relaties tussen moeders en dochters. Opmerkelijk dat Renate Dorrestein is overleden een paar weken voordat de keuze op De moeder de vrouw als thema is gevallen.

Een citaat uit een recensie over het boek De onsterfelijken van de Amerikaanse schrijfster Chloe Benjamin dat in januari dit jaar in het Nederlands uitkwam: “Juist als ze (= een van de hoofdpersonen) moeder wordt, beseft ze hoe onmogelijk het is om elkaar, afkomstig uit verschillende generaties, werkelijk te kunnen doorgronden. Ouderschap is voor haar eenzaamheid, die ‘gelijk staat aan de eenzaamheid van de herinnering: te weten dat zij de schakel is tussen een toekomst die haar ouders nooit zullen kennen en een verleden dat haar kind nooit zal kennen’. Zelf heb je niets anders dan het nu. Reden om ernaar te leven, om te zijn.” (Trouw 24-2-2019)

In Trouw is men in februari verder gegaan met de tweewekelijkse serie rond het boekenweekthema, dat ontleend is aan het gedicht van Martinus Nijhoff. Verschillende dichteressen is gevraagd een gedicht te schrijven en zich te laten inspireren door De moeder de vrouw. Het betreffende gedicht staat in zijn geheel afgedrukt en wordt gevolgd door een artikel over en met de maakster van ervan. Esther Jansma en Radna Fabias waren in februari aan de beurt. De dichter van het Boekenweekgedicht maakt deel uit van de serie en zal rond de Boekenweek haar gedicht presenteren. Zie: https://www.trouw.nl/cultuur/dichteres-esther-jansma-ja-ik-ga-een-blije-oude-moeder-worden~a022100f/
https://www.trouw.nl/cultuur/radna-fabias-pelt-vooroordelen-af-noem-je-curacao-een-paradijs-dan-kijk-je-niet-goed-~ad6ddc17/

De Internationale Vrouwendag wordt al ruim een eeuw jaarlijks gevierd op 8 maart. Het landelijke thema voor 2019 is Heldinnen. Door het hele land worden verschillende activiteiten georganiseerd, al dan niet rondom het thema. Voor meer info en activiteiten in de buurt: http://www.internationale-vrouwendag.nl
*Omdat het dit jaar 100 jaar geleden is dat vrouwen in Nederland kiesrecht verwierven, heeft sopraan Johannette Zomer het project Tranen van Maria ontwikkeld : een reeks concerten door en voor vrouwen uit diverse culturen en met verschillende achtergronden.Naast het Stabat Mater van Pergolesi bestaat het programma uit middeleeuwse lofzangen van Hildegard von Bingen, enkele delen uit de Cantigas de Santa Maria (één van de grootste verzamelingen lofliederen van de westerse middeleeuwse literatuur) en op vrouwen geïnspireerde Arabische en Sefardische liederen. Ook zullen er, als een rode draad door de voorstellingen, getuigenissen van vrouwen van over de hele wereld worden geprojecteerd. Het première-concert is op 8 maart in de Domkerk. Meer info: https://www.klassiekemuziek.nl/e/12408/johannette-zomer-de-tranen-van-maria-premiere-utrecht
*Op 8 maart organiseert stichting Amor Mundi samen met het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis een avond in Amsterdam over Hannah Arendt en Rosa Luxemburg. Hoe inspireren literatuur en filosofie bij hedendaagse vraagstukken, en wat is de betekenis van beide vrouwen hierbij? Sprekers zijn gevraagd een voordracht te houden over een van beiden of allebei, en dan toegespitst op de vraag hoe zij (ook nu nog) inspireren bij hedendaagse vraagstukken over onderwijs, economie, ecologie, en gelijke verdeling. Uitgenodigde sprekers zijn o.a.: Rosi Braidotti, Marja Vuijsje, Heidi Dorudi, Eva Rovers, Nadia Bouras en Joke Hermsen. Van deze laatste (mede-oprichter van Amor Mundi) is afgelopen week het boek Het Tij keren uitgekomen, dat ook gaat over Hannah Arendt en Rosa Luxemburg. Meer info: http://amormundi.nl/pdf/Symposium%208%20maart%202019.pdf
*Filmtheater Springhaver staat op 8 maart in het teken van het thema heldinnen. Samen met filmdistributeur Cinemien worden een een aantal prijswinnende films gepresenteerd met sterke vrouwen in de hoofdrol: L‘Avenir, Daphne, Carol en Figlia Mia. Unieke heldinnen, uit Italië, Amerika, Frankrijk en Groot Brittannië. Tijdens het ochtend- of middagblok worden telkens twee films vertoond, en je krijgt een glas prosecco en van Cinemien een goodiebag. Meer info: https://www.springhaver.nl/movies/1792/internationale_vrouwendag_lavenir__daphne
*Het vrouwennetwerk van de Utrechtse universiteit viert 8 maart met een Engelstalige lezingendag. Hoogleraar vrouwenstudies Berteke Waaldijk zal deze niet onomstreden internationale vrouwendag in een historisch kader gaan zetten. Ook zal aandacht besteed worden aan het Rosanna Fonds, dat is opgericht door Anneke Smelik en Rosi Braidotti om het vrouwen mogelijk te maken  een universitaire opleiding te volgen. De viering is gratis maar ook al volgeboekt, zo begrijp ik. Meer info: https://www.uu.nl/en/events/international-womens-day-alumni-event-english-sold-out 

Onlangs uitgebrachte titels
– Normale mensen van Sally Rooney  is de opvolger van haar veelgeprezen debuutroman Gesprekken met vrienden. In Normale mensen vertelt ze de liefdesgeschiedenis van Marianne en Connell. Beiden groeien op in hetzelfde stadje in landelijk Ierland, waar hun verschillende werelden nauwelijks overlappen. Ze ontmoeten elkaar alleen wanneer de moeder van Connell het huis van Marianne schoonmaakt. Als ze beiden naar het prestigieuze Trinity College in Dublin gaan, blijkt daar dat zich door de jaren heen een diepe band heeft gevormd. De liefdesgeschiedenis wordt verteld in de tegenwoordige tijd, met tijdsprongen tussen de hoofdstukken – soms van vijf minuten, soms van zes maanden – en wisselt voortdurend van perspectief: van Marianne naar Connell en weer terug. Informatie uit flashbacks en herinneringen wordt langzaam prijs gegeven. Uit de Groene Amsterdammer: “Sally Rooney messcherp het gevoelsleven van jongvolwassenen in een competitieve, verhardende maatschappij te treffen.”
– Een liefde, in gedachten van Kristine Bilkau: Het is 1964. Samen in een café zitten is voor Antonia en Edgar de hemel op aarde, ze lijken voor elkaar gemaakt. Beiden – aan het einde van de oorlog geboren – dromen van een ander leven dan dat van hun ouders, zonder ontberingen en beperkingen. De wereld leren kennen! Genieten, en vooral anders leven en liefhebben! Edgar krijgt de kans om een exportbedrijf in Hongkong op te bouwen, Antonia zal volgen zodra hij als zakenman voet aan de grond krijgt. Dan komt zijn telegram: Zeg alsjeblieft woning en werk op – prepareer alles voor vertrek in mei – vliegbiljet volgt. Antonia wacht af, zonder werk en huis, met haar bezittingen ingepakt in zeevrachtkisten. Ze schrijft bemoedigende liefdesbrieven en leest die van Edgar, vol beloftes en steeds maar weer uitstel. Na een jaar beëindigt ze hun verloving. Ze wil niet meer hopen en wachten, maar leven, en dat is moeilijk genoeg. Hoe is haar honger naar vrijheid en onafhankelijkheid te combineren met de wens naar een oprechte relatie? Vijftig jaar later, tijdens het leegruimen van Antonia’s woning, vraagt haar dochter zich af waarom haar charmante moeder diep van binnen haar leven lang trouw is gebleven aan haar eerste grote liefde. Een ongeneeslijke en verspilde liefde die haar moeder zich tot het einde toe door niemand had laten afpakken. Ten slotte blijft de vraag: wie is die man die haar moeder nooit kon vergeten en die ze nog maar zelden zag? De dochter wil hem ontmoeten, één enkele keer.
– Eerder schreef Madeline Miller Het lied van Achilles. Nu verschijnt van haar het indrukwekkende verhaal over de mythologische heks Circe. In het huis van Helios, god van de zon, wordt een dochter geboren. Circe is een vreemd kind, en zonder de goddelijke uitstraling van haar vader wordt ze uitgestoten door haar familie. Geïsoleerd wendt ze zich tot de gewone stervelingen voor gezelschap, waarbij ze een kracht ontdekt die verboden is voor de goden: hekserij. Wanneer de liefde haar ertoe brengt een vervloeking uit te spreken, stuurt Zeus Circe naar een verlaten eiland, waar ze haar vaardigheden verder ontwikkelt. De wereld is echter een gevaarlijke plaats voor een vrouw alleen, en met haar onafhankelijkheid roept Circe de toorn van zowel mannen als goden over zich af. Om te beschermen wat haar het meest dierbaar is, moet Circe al haar krachten aanwenden.
– Roadblock van Pauline Genee is haar 2e roman en heel anders dan Duel met paard. Trouw noemt het “Een indringende, ernstige symbolische ideeënroman.” Bij een roadblock valt een vrouw in handen van een gewapende groep, die haar afzondert van haar mede-verkiezings-waarnemers en ver van de bewoonde wereld op een kale berg in gijzeling neemt. Daar maakt ze de balans op van haar leven, terwijl ze heen en weer geslingerd wordt tussen hoop en vrees. Heeft ze de juiste keuzes gemaakt? Krijgt ze de kans om een en ander recht te zetten t.o.v. haar geliefde, van wie ze na een tumultueuze relatie afscheid had genomen?
– In haar debuut Niemand keek omhoog vertelt Evelien Vos bijna achteloos over het leven van haar hoofdpersoon. Over het moeizame contact met haar ouders, haar zoektocht in de liefde, haar leven in Madrid waar ze als vertaalster probeert een bestaan op te bouwen, de relatie met haar broer. Zelfs als er een bomaanslag op vliegveld plaatsvindt waarbij haar broer gewond raakt, registeert ze, zonder te vervallen in superlatieven de gebeurtenissen. Ze kiest ervoor om te vertellen en nauwelijks te psychologiseren. Er lijkt geen woord te veel te zijn gebruikt, wat ervoor zorgt dat de roman langzaam maar zeker onder de huid kruipt. 
– Eveneens een debuut: Mariken Heitman onderzoekt in De wateraap het zachte verzet van een eenling tegen het keurslijf. Hoe word je mens, als dat betekent: vrouw of man zijn? Biologiestudente Elke heeft geen idee. Ze helpt haar oudtante in de tuin: ze zaait bieten, stekt kool en wiedt onkruid. In de tuin wordt volop gegroeid en gestorven, dit alles met een vanzelfsprekende overgave die Elke vreemd is. Het ontbreekt haar aan iets, een bondgenoot, iemand om zich aan te spiegelen en die haar bewijst dat het kan: sluimeren tussen man en vrouw, werkelijkheid en verbeelding, tussen toen en nu. Haar fascinatie voor de wateraap, een evolutionaire maar onbewezen link tussen aap en mens, stuurt haar naar Wenen. Een zoektocht naar verwantschap en oorsprong volgt. “Poëtisch, mooie sfeerimpressies, origineel, ontroerend, mooi gelaagd en zet aan tot nadenken.. Echt een heel, heel mooi boek!” (van bol.com). Ook een mooie recensie in Trouw.
– Van een heel andere orde is Dina’s Erfenis van Herbjørg Wassmo.De Dina trilogie is een meeslepende vertelling uit de 90-er jaren over Dina en haar familie, die zich afspeelt in het 19de eeuwse Noorwegen. Nu is er een vervolg, dat de spanning van de trilogie weet terug te halen en ook daadwerkelijk een nieuw hoofdstuk toevoegt als in 1890 bij een brand in de herenboerderij Dina is omgekomen. Op haar begrafenis leest kleindochter Karna een nagelaten brief voor waarin Dina de moord bekent op haar echtgenoot Jacob en haar minnaar Leo. Karna weigert na deze gebeurtenis te praten. Om haar van het trauma te genezen, neemt stiefmoeder Anna haar mee naar een inrichting in Kopenhagen. Daar raakt Karna echter steeds dieper in haar wanen verstrikt. Ook Anna blijft niet onaangedaan. Voor Anna is de vrijgevochten, wilskrachtige Dina het voorbeeld van hoe een vrouw haar zelfstandigheid kan opeisen. 
– Al mijn vaders van Mira Feticu gaat over de Roemeense Myra die schrijft en als Dante-specialiste doceert aan de Universiteit van Amsterdam. Haar geboortedorp heeft ze allang achtergelaten, maar de demonen uit haar jeugd blijven Myra achtervolgen. Alleen in de literatuur vindt ze troost. Vooral bij Dante, die alle klootzakken genadeloos naar de hel stuurt en niets en niemand vergeeft. Dan verdwijnt Myra onder verdachte omstandigheden. Zowel haar collega als ex-man, met wie ze opnieuw zou gaan trouwen, worden verhoord. De ‘bekentenissen’ van de twee mannen die op geen enkele wijze verantwoordelijk gehouden wensen te worden voor de verdwijning van Myra worden hoofdstuksgewijs afgewisseld met Myra’s eigen kijk op haar leven. Ze zoekt toenadering tot haar vader, haar moeder en anderen die haar in het verleden tekortgedaan hebben, in de hoop rust te vinden. 
Verhalen
– Leonora Carrington is vooral bekend als een surrealistische kunstenares, hoewel, weinigen kennen haar. Op haar schilderijen nemen visioenen, dromen en symbolen een grote plaats in. Ook haar korte verhalen, die ze haar hele leven schreef, zijn gekenmerkt door motieven uit de Keltische en Midden-Amerikaanse mythologie, fantasieën uit nachtmerries en de mystieke kant van het alledaagse leven. Zonder een duidelijke plot schets ze vooral een vijandige of onbegrijpelijke omgeving. Ter gelegenheid van haar honderdste geboortedag zijn haar verhalen voor het eerst verzameld, Alle verhalen.
– Je weet dat je dit wil van Kristen Roupenianis een prikkelende verhalenbundel over seks, daten en het moderne leven. De verhalen gaan over vrouwen thuis, op het werk, op een date, bij de dokter, met hun gezin en met hun vrienden. Vrouwen die worstelen met lust, boetedoening, schuld en woede. De verhalen fascineren maar wekken ook afkeer op, angst en verrukking, weerzin en opwinding. De bundel laat zien dat Kristen Roupenian een gedurfde nieuwe stem is in de Amerikaanse literatuur. In een geestige, bijtende, ironische en expliciete stijl verkent ze de verstoorde machtsverhouding tussen mannen en vrouwen – en doet er nog een schepje bovenop.
– Veenland,  een verhalenbundel van Daisy Johnson, speelt zich af in de moerasgebieden van Engeland en verleent het platte, naargeestige landschap een rijke, broeierige atmosfeer. Het is een plek waar dieren en mensen samensmelten, waar vreemde metamorfosen plaatsvinden, waar mythe en donkere magie zich nog ophouden. Hier kan een tienermeisje zichzelf uithongeren tot de vorm van een paling. Een huis kan verliefd raken op een meisje. Een jongen kan terugkeren uit de dood als een vos. Met een frisse en volstrekt eigentijdse stem legt de Britse schrijfster in haar debuut de verhalen bloot van vrouwen die de grenzen van hun kracht opzoeken.
Non fictie
– V. van vulva tot vagina. Mariah Mansvelt Beck, Sarah van Binsbergen, Meredith Greer, Emma Curvers, Persis Bekkering, Tineke Kuiperse en Bregje Hofstede  “..hebben dit boek gemaakt om een einde te maken aan de schaamtecultuur en de onzekerheden die onwetendheid en schaamte met zich meebrengt.” Ze schrijven over alles wat je moet weten over de vulva — van pilmoeheid, menstruatiemanagement, uitstrijkjes, HPV, anticonceptie, seks, bevallingen, orgasmekloof, tot de overgang – om te empoweren en het vrouwelijk lichaam nou eindelijk eens écht op de kaart te zetten. Zodat je gesprekken durft aan te gaan met vriendinnen, partner of huisarts.
– In De hoogste tijd. Een eeuw vrouwenkiesrecht schrijven Monique Leyenaar, Jantine Oldersma en Kees Niemöller over de strijd voor het vrouwenkiesrecht en de vele karakteristieke personen die erbij betrokken waren. ‘Het is de hoogste tijd dat vrouwen in Nederland eindelijk volledig kiesrecht krijgen’, schreef het Algemeen Handelsblad in 1918. Een jaar eerder kregen vrouwen al het passief kiesrecht: ze mochten op kieslijsten staan en konden gekozen worden. In 1919 volgde het actief kiesrecht: vrouwen mogen voortaan ook zelf naar de stembus. Aan die wetswijziging ging een hevige strijd vooraf tussen voorzichtige geleerden en ondernemende vrouwen, welsprekende parlementariërs, stellige theologen en precieze juristen. De 3 politicologen staan ook stil bij de gevolgen. Wat deden de vrouwen die het kiesrecht hadden veroverd ermee? Zijn ze gaan stemmen en zo ja, op wie? Hetzelfde als de mannen, of toch anders? Zijn ze de politiek in gegaan en zo ja, wat zijn ze daar gaan doen? Waren ze wel welkom in de politieke arena?
Poëzie:
– Fantoommerrie is de nieuwe dichtbundel van Marieke Lucas Rijneveld. De titel suggereert dat er een samenhang is met haar eerste zeer goed ontvangen bundel Kalfsvlies waarvoor ze de C. Buddingh’ Prijs voor het beste poëziedebuut van 2015 won. Deze bundel is echter een nieuwe verkenning in haar universum, dat paradoxaal genoeg aan de ene kant compleet onnavolgbaar is, maar aan de andere kant ook onmiddellijk herkenbaar en altijd eigen. 
– Vruchtwatervuurlinie is het poëziedebuut van actrice en beeldend kunstenaarRoberta Petzoldt. De titel intrigeert, wat gaat er komen? Scherpe, fantastische en schurende beelden. Eigentijdse poëzie met af en toe klassieke regels. Gedichten die gaan over het verlangen om meer te zijn dan je bent en jezelf dieper te kennen. Baby’s en soldaten.
– Ik zag een man met een bos bloemen naar de Nieuwstad gaan is het poëziedebuut van Lilian Zielstra (1991). Zij was stadsdichter van Groningen in 2017 en 2018, huisdichter van de Rijksuniversiteit Groningen (2013/2014) en won de Frans Vogel Poëzieprijs. In haar bundel loopt ze door de stad en ziet dingen. De stad biedt verhalen en stillevens, de huizen geven de mens een fundament. Er vallen ook lessen te leren. En dan is daar die man met een bos bloemen op een plek waar je dat niet verwacht. “Originele gedichten van een dichteres met veel talent.”

Activiteiten en boeken-nieuws in Utrecht en daarbuiten:
– Marjet Douze (oud-adjunct-directeur van Atria en bibliothecaresse) heeft als gastconservator de tentoonstelling Vrouwen Stemmen samengesteld over 100 jaar vrouwenkiesrecht. Voor dit vrouwenkiesrecht hebben vrouwen zich jarenlang moeten inzetten. Deze historische tentoonstelling, die van 4 t/m 28 maart te zien is in het Stadskantoor Utrecht, toont de landelijke én de Utrechtse strijd voor vrouwenkiesrecht. In mei zal de tentoonstelling te zien zijn in het Stadhuis (op de Stadhuisbrug). Marjet Douze is een goede bekende van de vrouwenbibliotheek en motor achter het initiatief om als herinnering aan de invoering van het kiesrecht een gevelsteen te plaatsen bij het Stadhuis. Gilde Utrecht gaat een themastadswandeling maken die de wandelaar langs de huizen en werkplekken van Utrechtse vrouwen voert, die zich hebben ingezet voor vrijheid, gelijkheid en het actieve (vrouwen)kiesrecht.
Meer info: https://www.utrecht.nl/wonen-en-leven/vrije-tijd/culturele-activiteiten-en-tentoonstellingen/vrouwen-stemmen-1919-2019-100-jaar-vrouwenkiesrecht/
– Ze zijn er ook dit jaar weer, de 3 dames van Maatschappij Discordia met op 14,15 en 16 maart een volgende Weiblicher Act, nr 9, L’amour Duras. Tot nu toe stonden vrouwen vrouwen als Iokaste, Lady Macbeth en Marguerite Gautier centraal, die ze een andere afloop van hun levensverhaal gunden. Nu beginnen ze met een serie over De Liefde, zoals die door vrouwen wordt beschreven. In dit eerste deel L’Amour Duras verdiepen ze zich in het werk van Marguerite Duras (1914-1996). Als geen andere schrijfster was ze haar hele leven hartstochtelijk bezig om de liefdeservaring onder woorden te brengen in allerlei variaties: het jonge meisje en de oudere minnaar, de afwezige geliefde, de incestueuze liefde, de driehoeksverhouding en uiteindelijk de grote liefde met de veel jongere (homoseksuele) man. In deze voorstelling zullen ze fragmenten uit haar romans en toneelwerk associëren met eigen verhalen om zo tot een voor hen kloppend beeld van dit grote fenomeen Liefde te komen. Meer info: https://www.theaterkikker.nl/agenda/weiblicher-akt-9-lamour-duras/
– Sinds 8 februari is op NPO 2 (en NPO Start Plus) de verfilming te zien van Elena Ferrante’s eerste deel van de Napolitaanse romans, De geniale vriendin. In 8 afleveringen wordt het verhaal verteld van hartsvriendinnen én tegenpolen Elena en Lila tegen de achtergrond van het arme en sombere Napels in de jaren 50. De serie begint wanneer Elena, een vrouw op leeftijd, midden in de nacht wakker wordt gebeld over de verdwijning van haar beste vriendin. Het is het moment waarop zij besluit de geschiedenis van hun bijzondere vriendschap op papier te zetten. Meer info en interview: https://www.vpro.nl/cinema/lees/artikelen/interviews/series/2019/Nieuwe-serie-de-geniale-vriendin.html
– Op 7 maart speelt in de Stadsschouwburg Utrecht de voorstelling Odisseia, een rockende road trip door het landschap van moderne vrouwen in relatie tot de al of niet van zijn voetstuk gevallen held. Het is een vierenhalf uur durende theaterervaring (incl. twee pauzes) geïnspireerd door het bekende verhaal over Odysseus. Het publiek neemt de plaats in van de afwezige held en de acteurs vertolken de verschillende personages op diens pad. De spelers verweven hun persoonlijke herinneringen, twijfels en dromen met de verhalen van personages uit de originele verzen. In deze unieke en humoristisch voorstelling vertegenwoordigt Odisseia het vrouwelijk perspectief , waarbij nieuw feminisme en de MeToo discussie heel intelligent met elkaar worden verbonden. Odisseia komt in het kader van het Explore Festival, een reeks gedurfde voorstellingen op het gebied van dans, theater en performance die de huidige stand van het mondiale theater representeren. Meer info: https://stadsschouwburg-utrecht.nl/agenda/2018-19/odisseia/?utm_source=crm&utm_medium=e-mail&utm_content=Nieuwsbrief&utm_campaign=19-02-15%20Nieuwsbrief%20Explore%202019_Odisseia)
– Op 13 maart speelt de dansvoorstelling W, het spiegelbeeld van het eerdere M. Ze worden beide beschreven als choreografieën op het kruispunt van dans en de filosofie van Nietzsche. W is een stuk waarin vijf danseressen de kracht, woede en wellust voelbaar maken die in de mythes en archetypes rond vrouwen nadrukkelijk aanwezig zijn. Op een moderne bewerking van Wagners liefdesdrama ‘Tristan und Isolde’ wordt onze obsessieve zoektocht naar de waarheid getoond, nu vanuit het vrouwelijk perspectief. Meer info: https://stadsschouwburg-utrecht.nl/agenda/2018-19/w/?utm_source=crm&utm_medium=e-mail&utm_content=Nieuwsbrief&utm_campaign=19-02-15%20Nieuwsbrief%20Explore%202019_W
– ‘Sterke vrouwen in straffe tijden‘ is het motto van de NachtHexenreeks, waarvan nu deel twee op 28 maart te zien in de Stadsschouwburg. De creaties zijn een rechtstreekse ode aan vrouwen en gebaseerd op het angstaanjagend succesvolle, Russische nachtbommenregiment ‘Taman’ uit de Tweede Wereldoorlog die – van piloten tot technici – uit louter vrouwen bestond. Met lichte zweefvliegtuigjes bombardeerden zij met succes de Duitse stellingen. In totaal kwamen 30 nachtheksen om in de oorlog. Deel 1 plaatste Jeanne d’Arc in het nu. NachtHexen II: la Parissienne is een multidisciplinaire voorstelling, gebaseerd op een persoonlijk verslag van de Parijse jonge vrouw die verslag doet van de sfeer tijdens de nacht van de aanslagen van 13 op 14 november. Meer info: https://stadsschouwburg-utrecht.nl/agenda/2018-19/nachthexen-ii-la-parisienne/?utm_source=crm&utm_medium=e-mail&utm_content=Nieuwsbrief&utm_campaign=19-02-15%20Nieuwsbrief%20Explore%202019_NachtHexen%20II%20/%20La%20Parisienne)&guid=xSg/2TU4fsCpfqfWr2rD3WMONZ9AM5Ku

Bibliotheeknieuws: 
– Op zaterdag 16 maart doen wij weer mee met de jaarlijkse landelijke vrijwilligersdag, nldoet. Iedereen die een dagje ergens wil meehelpen kan zich aanmelden voor een project. Wij hebben twee klussen. Om te beginnen weer een voorjaarsschoonmaak van alle boeken en kasten, en wat andere kleine opknapklusjes binnen. Als het weer meewerkt willen we ook naar buiten, de tuin opknappen. Tussendoor is er genoeg tijd voor koffie, thee, lunch en onderling contact. Meer info en aanmelden kan via: https://www.nldoet.nl/klus/38149
We zijn we op zoek naar iemand die boeken in de catalogus wil invoeren. Dat kan gewoon thuis achter de computer op basis van de lijst met nieuwe boeken die bij de bibliotheek binnen komen. Het zou fijn om te kunnen laten weten welke recente boeken (zie bijv hieronder) in de collectie zitten. Dus als je bij dit klusje zou willen helpen, laat het ons weten! (info@vrouwenbibliotheek.nl)

Nieuwe boeken in de bibliotheek
De vorm van Ierland van Truus Rozemond, Schokland van Saskia Goldschmidt,  Adam van Wanda Reisel, De dochter van Crusoe van Jane Gardam, Onorthodox van Deborah Feldman, De paradox van geluk van Aminatta Forna, De kunst van het verliezen van Alice Zeniter, We zullen niet te pletter slaan van Nina Polak, Maanschaduw van Aminatta Forna, De repetitie van Eleanor Catton, Spiegelmoeders van Judith van der Wel, De hoogste tijd. Een eeuw vrouwenkiesrecht van Monique Leyenaar, Normale mensen van Sally Rooney                                                             
Nieuwe recensies van deze maand als link bijgevoegd:
https://vrouwenbibliotheek.nl/2019/02/07/op-jouw-bruiloft-door-carson-mccullers/
https://vrouwenbibliotheek.nl/2019/02/11/1001-vrouwen-in-de-20ste-eeuw-door-els-kloek/
https://vrouwenbibliotheek.nl/2019/02/14/vrouw-aan-de-piano-door-veerle-janssens/
https://vrouwenbibliotheek.nl/2019/02/18/sikkel-door-ruth-lillegraven/
https://vrouwenbibliotheek.nl/2019/02/20/toekomstig-huis-van-de-levende-god-door-louise-erdrich/

De leenbijdrage voor 2019 is vanwege de btw verhoging vastgesteld op € 26,-. Je kunt hiervoor vanaf nu en het hele volgende jaar onbeperkt boeken lenen en/of vriendin/vriend van de bibliotheek zijn. Iedereen die boeken leent en/of wil gaan lenen wordt vriendelijk verzocht dit bedrag over te maken op banknummer NL71 INGB 0009 2669 95 ten name van Stichting Es Scent ovv naam en ‘leenbijdrage 2019’. Meer overmaken om de vrouwenbibliotheek extra te ondersteunen mag natuurlijk altijd. Eenmalig een boek lenen kan ook. De bijdrage hiervoor is € 1,- per boek. 

Op www.vrouwenbibliotheek.nl is meer informatie over de bibliotheek te vinden, de nieuwsbrief is ook te lezen via onze website. Naast de aangekondigde openingstijden blijft het altijd mogelijk om op afspraak een bezoek te brengen aan de bibliotheek. U bent van harte welkom.  

Marjolein Datema                                                         Utrecht,  26 februari 2019