Beste leensters, leners en andere belangstellenden,

Afgelopen donderdag 26 januari begon de jaarlijkse Poëzieweek met Gedichtendag. In Nederland en Vlaanderen wordt een week lang poëzie extra onder de aandacht gebracht; door dichters en andere literaire organisaties, in bibliotheken en het theater, op scholen en andere plaatsen.

Miriam Van hee en Hester Knibbe zijn samen het boegbeeld van Poëzieweek 2023. De Vlaamse en Nederlandse dichteressen zijn al jaren beste vriendinnen en schreven samen heel toepasselijk het Poëziegeschenk rond het thema van dit jaar Vriendschap. In de bundel Er Staat te Gebeuren o.a. een gedicht van Miriam Van hee dat verhaalt van een ontmoeting aan een zwembad, met de terugkerende vraag ‘hoe moest je een vriendschap beginnen’. En Hester Knibbe beschrijft onder andere aan de hand van hun schaduw de wisselwerking tussen twee personen die contact maken en daarna datgene wat uit het hoofd of het hart voortkomt.
Op de website staat er een uitgebreider artikel over beide vriendinnen-dichters en de poëzieweek: https://vrouwenbibliotheek.nl/2023/01/22/poezieweek-26-januari-t-m-1-februari/

*Op 30 december jl., 50 jaar na haar overlijden, verscheen Dwalen door een paradijs, een verzameling van 16 niet eerder gebundelde columns van de Utrechtse schrijfster Clare Lennart . Clare Lennart (1899-1972) schreef naast haar romans, gedichten en 60ander werk vanaf 1961 tot kort voor haar overlijden een tweewekelijkse column voor het Utrechts Nieuwsblad. Onder de rubrieksnaam Van Tijd tot Tijd verschenen meer dan tweehonderd columns die veel waardering van de lezers kreeg. Volgens de introductie van de rubriek zou Clare Lennart ‘kanttekeningen op het dagelijks leven, overpeinzingen, ingevingen, kritische beschouwingen of lichtvoetige pleziertochten in letterland’ publiceren.
De columns zijn geselecteerd en ingeleid door Petra Teunissen, die ook Clare’s biografie Voor ’t gewone leven ongeschikt schreef. Petra heeft een exemplaar van zowel de roman als de bundel columns aan de vrouwenbibliotheek geschonken, dus beide kunnen geleend worden, evenals een aantal van haar romans en verhalen.
Eind december is ook een QR-steen gelegd bij het adres Zuilenstraat 10bis, waar Clare Lennart vanaf 1940 tot aan haar dood woonde. De QR steen verwijst naar het leven en werk van de schrijfster. Op de website https://clarelennart.nl/home/ is nog veel meer te vinden over Clare Lennart.

Onlangs uitgebrachte titels
Eerst weer een paar Nederlandstalige romans
– Met haar nieuwe roman Meisjes uit het dorp voltooit Marion Bloem haar Indische drieluik. Het speelt zich af in een dorp dat veel lijkt op het dorp waar Marion Bloem zelf is opgegroeid. Ramona herinnert zich haar puberteit, haar jonge hartstocht, en de onverwerkte trauma’s van haar ouders. Koos ze voor loyaliteit voor familie of voor vriendschap, en hoe balanceerde ze tussen aanpassing en behoud van eigenheid? Haar oudere zus wist zich voortdurend te omringen met vriendinnen, zelf had ze pen en papier als toevlucht. Ze schrijft over zusjesliefde en meisjesvriendschap in de tijd waarin een tv bijzonder was, de anticonceptiepil nog niet beschikbaar, maar flowerpower al wel geproefd. Een periode waarin haar ouders zich soms afvroegen of de vlucht naar Nederland wel de juiste keuze was geweest.
– Eva Maria Wagner vertelt in Hotel Goldberg het verhaal van een pianiste, Marie, die na een erfenis naar Silezië reist. Daar komt haar familie vandaan, maar ze is er alleen als kind geweest. Ze komt erachter dat het niet alleen een geldbedrag is, maar ook een hotel wat gerund moet worden. Gaandeweg ontdekt ze een duistere kant van haar familiegeschiedenis en van het verdeelde Silezië. Haar grootvader heeft zich in de oorlog aangesloten bij de SS en die overstap heeft verregaande gevolgen gehad, ook in Nederland, waar zijn eenheid gestationeerd was tijdens de hongerwinter. Marie stelt zich de vraag hoe ze zich moet verhouden tot het verleden en het geld dat haar plotseling toekomt. Wat als het bloedgeld is, is zij dan ook schuldig? Wie kan ze geloven in haar zoektocht naar wat er zich heeft afgespeeld in de oorlogsjaren? Eva Maria Wagner is zelf geboren en getogen in Silezië.
– In Droomhuis zoekt Lot een verklaring voor haar angsten. Ze reist terug naar het huis in Frankrijk, waar ze met haar moeder en stiefvader woonde, om de gebeurtenissen uit haar jeugd te ontrafelen en de confrontatie met zichzelf aan te gaan. Kan zij in het reine komen met zichzelf en met haar moeder, Mara, van wie ze als klein meisje gescheiden werd omdat Mara jarenlang was opgenomen in een psychiatrische inrichting? Tegelijkertijd vertelt Inez de Goede het verhaal van Mara, die met haar dochter en nieuwe partner eind jaren zeventig naar Frankrijk emigreert om een nieuw bestaan op te bouwen, vastbesloten om te genezen. Maar is zij zó met zichzelf bezig dat ze niet doorheeft dat haar dominante man wel erg veel tijd met zijn stiefdochter doorbrengt?
– In Het keizerpanorama van Nicole Montagne opent een Nederlandse vrouw een pension in een voormalige Oost-Duits stadje. Net voordat de eerste gasten aankomen krijgt ze te horen dat haar man haar op tal van terreinen bedriegt, en ook veel andere mensen. Hoe heeft zij dit niet kunnen merken? Ze stelt zich de vraag in hoeverre je iemand kunt kennen. Door te kijken naar haar gasten hoopt ze een antwoord te vinden. Dan ontdekt de vrouw in Berlijn het zogenaamde Keizerpanorama, een houten kijkkast uit 1883 waaromheen je kunt plaatsnemen om een ronddraaiende diavoorstelling te bekijken. Maar wat zág het publiek in die tijd? Wie koos de beelden uit? Is de illusie die toen geboden werd, nu nog steeds zo krachtig? En hoe zou dit haar nu kunnen helpen?

Vertaalde romans
– De Portugese Maria Judite de Carvalho schreef Lege kasten in 1966. Het is een heldere en genadeloze aanklacht tegen een door mannen gedomineerde wereld waarin vrouwen alleen maar een rol mogen spelen. Dora is al tien jaar lang weduwe. Haar geliefde man leefde op zeer bescheiden voet en voor Dora en haar dochter blijkt er na zijn dood geen erfenis te zijn. Dora klampt zich heel traditioneel vast aan haar rouw, maar dat verstokte ritueel maakt haar afhankelijk van de hulp van vrienden en bekenden. Pas als haar schoonmoeder over haar huwelijk vertelt, zal Dora moeten inzien dat ze haar jaren als weduwe heeft verkwist. Drie generaties vrouwen moeten nu overleven in een wereld waarin hun hele identiteit is bepaald door miskleunende mannen die geen enkele verantwoordelijkheid dragen.
– Waterstandbeelden, opgedragen aan Ingeborg Bachmann, beslaat weliswaar slecht0 bladzijden, het is geen in éénavonduit-boek. Deze roman uit 1980 van meesterstiliste Fleur Jaeggy is wrang van eenzaamheid, zit vol vervreemde emotionele armoede en is gedeeltelijk gestructureerd als een toneelstuk. De dramatis personae omvatten de verschillende familieleden, vrienden en bedienden van een man genaamd Beeklam, een rijke kluizenaar die standbeelden bewaart in de ondergelopen kelder van zijn Amsterdamse huis, waar herinneringen beven in traag licht en het omringende water ondergronds naar het IJ wordt gelokt. Er is geen duidelijk plot, eerder eerder een ondefinieerbare sfeer, die een gemoedstoestand probeert te ontsluieren.
– Deepti Kapoor groeide op in het noorden van India en werkte geruime tijd als journaliste in New Delhi. Het epische Tijd van zonde speelt zich af in de stoffige dorpjes van Uttar Pradesh en de grootstedelijke buitenwijken van New Delhi. Daar raken drie levens met elkaar verweven. Ajay is geboren in totale armoede, maar wordt bediende bij de schatrijke familie Wadia en klimt gestaag op in de hiërarchie van het voetvolk. Sunny is de playboy-erfgenaam die erop gebrand is nog succesvoller te worden dan zijn vader, de even succesvolle als genadeloze Bunty Wadia. En Neda behoort als journaliste tot de culturele elite van India, maar raakt  bekneld tussen moraal en verlangen.
– De vorig jaar overleden Britse schrjfster Hilary Mantel schreef Voorbij het zwart in 2005. De roman is onlangs vertaald en zit vol macabere humor en dito geheimen. Alison Hart, medium van beroep, toert met haar listige assistente Colette door de troosteloze slaapstadjes rond Londen. Samen vormen ze een opmerkelijk duo: de een is een verlegen, nuchtere, maar sluwe bonenstaak, de ander een charismatische, corpulente helderziende wier verbinding met de spirituele wereld haar kwelt. Ze geeft boodschappen door van geliefde doden. Maar achter haar mollige, geruststellende verschijning gaat een wanhopige vrouw schuil, want ze kent de verschrikkingen die het volgende leven inhoudt, maar moet die verbergen voor haar klanten. Tegelijkertijd wordt ze geplaagd door kwelgeesten uit haar eigen verleden.
– Morgen en morgen en morgen van Gabrielle Zevin is een liefdesverhaal, “maar een zoals je nooit eerder hebt gelezen”. Er klinken heel enthousiaste geluiden over  dit verhaal dat gaat over onze behoefte aan verbinding: lief te hebben en geliefd te worden. Op een ijskoude dag in zijn eerste jaar op Harvard stapt Sam Masur uit de metro en ziet Sadie Green. Hij roept haar naam. Even doet ze alsof ze hem niet hoort maar dan draait ze zich om. Het is het begin van een legendarische samenwerking. Sam en Sadie zijn nog geen vijfentwintig, ze zijn briljant, succesvol en beroemd vanwege hun gamedesigns. Maar dit zal hen niet beschermen tegen hun ambities of tegen de liefde.
Ook verschenen
– Schimmen van Fatma Aydemir
– Verboden terrein van Louise Kennedy
– Naar San Francisco van Clara Clementine Eliasson

Poëzie
– Anne Louïse van den Dool debuteerde in 2014 met de roman Achterland. In 2020 verscheen haar tweede roman Vluchthaven. De titels van deze romans zouden perfecte titels kunnen zijn van de gedichten in haar debuutbundel Wij zijn uitgeweken. Gedichten over het machtsspel dat in iedere verbintenis sluipt: die tussen kind en ouder, tussen vrienden en geliefden. Over wie we waren en worden, over wie wegkruipt en wie de overhand neemt, en hoe we elkaar in die strijd niet uit het oog mogen verliezen. Blijven en weggaan, aantrekken en afstoten, in ruime zin eros en thanatos, zijn de rode draden.
– In Wonen op de rand van het wonder verkent Saskia Stehouwer de werelden die achter, in, naast of rondom onze wereld verborgen liggen. Dit doet ze door zich te verdiepen in andere wezens zoals mos, een rivier of een krab; door reizen te maken, zowel in de wereld als in haar hoofd, en door zich over te geven aan een onhoudbare liefde die magie en verdriet tot een geheel smeedt. De gedichten zijn een dans tussen zichtbare en onzichtbare werelden, een pleidooi om alles om ons heen te zien als kostbaar leven dat voor ons zorgt en waar wij zorg voor dragen.

Verhalen
– De verhalen in Kwaad geluk staan aan de basis van Tove Ditlevsen’s latere Kopenhagen-trilogie. Voor het eerst verschijnen ze nu in een Nederlands vertaling. Het zijn elf korte verhalen geschreven in korte, heldere en duidelijke zinnen. De verhalen gaan hoofdzakelijk over het huwelijksleven van mensen uit de arbeidersklasse of lage middenklasse. En dat leven bestaat niet uit rozengeur en maneschijn: het huwelijk is altijd een bron van ellende, ruzie en geweld; in veel verhalen komen dan ook scheidingen voor. Vrouwen zijn ondergeschikt aan mannen, zijn dikwijls ook bang voor die mannen, worden steevast als zwak omschreven en zijn het slachtoffer van overspel en psychisch geweld. Geluk een onbereikbaar ideaal.
– De verhalen in de bundel Hormonen in de nacht van de Chinese Lu Min gaan over een buschauffeur, stewardessen, studenten en kleine winkeliers. Gewone mensen in de grote stad Nanjing, wier levens door een kleine dosis pech volledig ontsporen. En maar al te vaak komt dat doordat hun hormonen opspelen. Een stewardess laat zich meeslepen in een riskante driehoeksverhouding waaruit ze maar één uitweg ziet. Vier vrienden vertellen elkaar over hun seksuele misstappen, met onverwachte gevolgen etc.
–  Omdat mijn lichaam het wil van Esmee Schenk de Jong is een taboe- en genrevrij boek om als een grote reep chocola in een enkele zitting te verslinden. Het is een ode aan de liefde en de seksualiteit als een viering van het leven,” staat in de flaptekst. Beneveld door de liefde, de lust en soms ook de alcohol beschrijft Esmee haar gevoelsrijke erotische belevenissen met een grote liefde voor taal. Ze krijgt een onverwachte driehoeksverhouding met een studiegenoot, ontdekt verschillende soorten orgasmes, zoekt haar weg in de ethische non-monogamie en beleeft veel avonturen met wisselende uitkomsten. Soms absurd, meestal opwindend. Constant schippert ze tussen haar neurotische aard en haar avontuurzucht, waarbij de laatste het telkens wint.

Non-fictie
– Elizabeth Jane Howard (1923-2014) was een van de grootste schrijvers van het naoorlogse Engeland, maar haar briljante romans werden vaak overschaduwd door haar turbulente privéleven. Haar kortstondige eerste huwelijk op haar 19e eindigde vlak na de Tweede Wereldoorlog. Ze werd redacteur bij een uitgeverij, waardoor ze in contact kwam met de artistieke gemeenschap die haar leven, zowel professioneel als privé, verder vorm zou geven. In 1950 debuteerde ze met Een heerlijke tijd. In 1965, na een aantal mislukte huwelijken én succesvolle romans, werd ze de tweede vrouw van Kingsley Amis, die ze in 1980 weer verliet. Achteraf bezien is haar openhartige en opmerkelijke memoir, even meeslepend geschreven als haar romans. Daarbij laat ze zien hoe nauw verweven geliefde werken als De Cazalets zijn met haar eigen ervaringen en achtergrond.
– In Op eigen houtje. De ongelooflijke verhalen van vrouwen in de elfstedentocht biedt Jessica Merkens een bijzondere inkijk in de Nederlandse schaatshistorie van vrouwen, van 1890 tot heden. Zelf reed ze als marathonschaatser nooit de Elfstedentocht. Nieuwsgierig naar de oorsprong van haar eigen fascinatie voor het schaatsen onderzocht ze de geschiedenis van vrouwen in de Tocht der Tochten. Het leidt haar naar het einde van de 19e  eeuw en ze stuit op de ongelooflijke verhalen van haar voorgangsters. Ze gingen niet alleen de strijd aan met de vermoeidheid en de elementen, maar ook met vooroordelen en verwachtingen die de maatschappij van hen had.

Activiteiten in Utrecht en daarbuiten:
– Op 14 februari organiseren Atria en de Canon van Nederland een gratis evenement in de Utrechtse openbare bibliotheek met de titel ‘Wat een Stuk!. Verschillende experts gaan in gesprek over beeldvorming, seksualiteit en inclusie, tegen de achtergrond van de vraag: Hoe inspireren vrouwen uit het verleden het leven en werk van vrouwen nu? Een van hen is Aletta Jacobs, de eerste vrouwelijke arts in Nederlands. Hoe helpt haar orgaanboekje uit 1899, destijds uniek voor de vrouwelijke anatomie en met uitklapkaarten, om in 2023 over ons lichaam te praten? En welke andere vrouwen zijn bepalend geweest voor het vormen van de maatschappij zoals we die nu kennen? Er is een middagvullend programma met verschillende spreeksterren en onderwerpen.
Meer info: https://www.bibliotheekutrecht.nl/agenda/volwassenen/alle-activiteiten-volwassenen/Lezing-Wat-een-Stuk-140223.html
en https://atria.nl/agenda/evenement-wat-een-stuk/?fbclid=IwAR2uW3GQ6EinjyR4NR32uegzLE0MaR0QN412VXAx2pbza5rJNEmACBPrUP4
– In de Kunsthal (Rotterdam) is t/m 10 april de tentoonstelling Vrouwenpalet 1900 – 1950 te zien met het vooruitstrevende werk van 24 Nederlandse vrouwelijke kunstenaars. De vrouwen vormden de voorhoede van de moderne kunst in de eerste helft van de vorige eeuw. Ruim honderd werken van onder andere Charley Toorop, Lou Loeber, Else Berg, Jacoba van Heemskerck en Charlotte van Pallandt komen samen. Ze deelden naast het vrouw zijn hun talent, ambitie en drang naar vernieuwing. De tentoonstelling belicht niet alleen hun werk maar ook hun levens en keuzes, en laat zien welke kansen en obstakels zij op hun pad zijn tegengekomen. Ondanks de beperkingen wisten veel vrouwen hun plek te veroveren tussen mannelijke kunstenaars.
Meer info: https://www.kunsthal.nl/nl/plan-je-bezoek/tentoonstellingen/vrouwenpalet-1900-1950/
– Het vrij recente overlijden van Bernadet van Hove was voor het Groninger Museum aanleiding voor een eerbetoon aan deze Groningse kunstenares. In een wereld waar alles steeds efficiënter en sneller gaat, laat ze de schoonheid zien van haar uitvoerige en nauwkeurige werkproces. Bernadet experimenteerde vrijelijk met materialen en technieken en haar focus verschoof van objecten en hun vorm naar wat mens zijn voor haar betekende. Ze maakte portretten waarbij ze zich afvroeg wat ze minimaal nodig had om tot een geloofwaardig gezicht te komen en de essentie ervan weer te kunnen geven, zoals in haar serie Presente Presence . Ook te zien zijn de series Foneten, waarbij taal en klank de uitgangspunten zijn, en Hamerslag Volumes. Voor een tentoonstelling in 2013 in de Ketelfactory maakte Kim Zeegers een videoportret van haar, Zielsverrukkingen, ook te zien in de link: https://www.deketelfactory.nl/videoportretten/white-radiance/
Meer info: https://www.groningermuseum.nl/kunst/tentoonstellingen/bernadet-ten-hove
– In het Stedelijk in Amsterdam is t/m 5 maart te zien Bad Color Combos, een overzicht van het recente werk van de kunstenares Yto Barrada, met onder meer film, textiel, fotografie en sculptuur. Ze onderzoekt culturele fenomenen, persoonlijke geschiedenissen en natuurlijke processen. Vanuit een feministisch en ecologisch perspectief brengt  Yto Barrada verschillende thema’s naar voren zoals de versnelling en vertraging van de tijd, moederschap, spel, het ambacht van het verven met natuurlijke kleurstoffen en kleur als materiaal; tradities van het modernisme en onze vergeefse pogingen om de natuur te beheersen.
Meer info: https://www.stedelijk.nl/nl/tentoonstellingen/yto-barrada
– Bijna een kwart eeuw danste prima ballerina Igone de Jongh bij Het Nationaal Ballet. Haar eigen voorstelling Zin in Liefde is op 9 februari te zien in de Stadsschouwburg van Utrecht en is geïnspireerd door het fenomeen ‘diva’. Diva’s als Judy Garland, Édith Piaf, Maria Callas en Whitney Houston. Door de ogen van de diva kijken we terug op een leven vol uitersten. Haar optredens betoveren ons, ze schittert en verlicht ons leven. Maar we ervaren ook de offers: de totale overgave aan haar talent, haar misstappen en haar dramatische liefdes. Het zijn de thema’s die onlosmakelijk verbonden lijken aan het fenomeen diva. En toch, we  vergeven haar alles, want haar toewijding en talent tonen ons iets van het geheim van het leven.
Meer info: https://stadsschouwburg-utrecht.nl/agenda/seizoen-2022-23/zin-in-liefde/?utm_source=crm&utm_medium=email&utm_content=Nieuwsbrief&utm_campaign=23-01-06_Nieuwsbrief_dans_januari_2023&guid=xSg%2F2TU4fsCpfqfWr2rD3WMONZ9AM5Ku
– Op 14 februari gaat theater Kikker (Utrecht) een experiment aan en presenteert verschillende makers midden in hun maakproces, met in deze editie speciaal voor Valentijnsdag 2 korte voorstellingen over de clichés rond mannen en vrouwen.
In Baby you were right I’m just fucked up onderzoekt theatermaker Esther Baalman hoe ze zich moet positioneren in onze maatschappij en welke kanten van zichzelf ze daarvoor moet verbergen: ‘Hoe voelt het om mij als vrouw voort te bewegen? Waarom heb ik het gevoel dat ik me moet verschuilen achter een ‘normale’ façade? En hoe krijg ik mijn gevoel van vrijheid terug? Ik ben gewend mijn diepste behoeftes te zien als slecht of als een geheim’;
Marsmannen en Venusheuvels, over de eeuwig lijkende oorlog tussen mannen en vrouwen, het fundamentele onbegrip en woedende ongelijkheid. Door middel van vlijmscherpe monologen bevechten twee archetypes elkaar op de vloer: de man en de vrouw. Kan de strijdbijl begraven worden van een oorlog die sinds mensenheugenis wordt gevoerd? Kent zij een winnaar? Of alleen verliezers?
Meer info: https://www.theaterkikker.nl/agenda/baby-you-were-right-im-just-f-24804

Bibliotheeknieuws:
– In februari zal de bibliotheek open zijn op de aangegeven tijden. Iedereen die wil komen rondkijken en/of boeken lenen en terugbrengen is van harte welkom.
– Jonna heeft een eerste opzet gemaakt om de nieuwsbrief in een praktischer en aantrekkelijker jasje te gieten. We hebben dit inmiddels aan een aantal meer of minder trouwe nieuwsbrief-lezers voorgelegd en uitgebreid reactie gekregen, en er is zelfs hulp en ondersteuning aangeboden. Daar zijn we natuurlijk heel blij mee! Als iemand spontaan iets wil laten weten over een betere vorm of inhoud van de nieuwsbrief, we horen het graag.

Nieuwe boeken in de bibliotheek
Dwalen door een paradijs van Clare Lennart, Zusters van Oksana Zaboezjko,

Nieuwe recensies van deze maand als link bijgevoegd:
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2023/01/15/engel-en-kinnari-door-dido-michielsen/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2023/01/24/dit-is-lust-door-mary-gaitskill/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2023/01/29/al-die-liefde-en-woede-door-ianthe-mosselman/

De leenbijdrage voor 2023 is opnieuw vastgesteld op € 26,-. Je kunt hiervoor onbeperkt boeken lenen en/of vriendin/vriend van de bibliotheek zijn. Iedereen die boeken leent en/of wil gaan lenen wordt vriendelijk verzocht dit bedrag over te maken op ons banknummer NL18 RABO 0366 0430 05 ten name van Stichting Es Scent ovv naam en ‘leenbijdrage 2023’. Meer overmaken om de vrouwenbibliotheek extra te ondersteunen mag natuurlijk altijd.
Eenmalig een boek lenen kan ook. De bijdrage hiervoor is € 1,- per boek, met een startbedrag van € 5,- per kalenderjaar.

Op www.vrouwenbibliotheek.nl is meer informatie over de bibliotheek te vinden en veel recensies, de nieuwsbrief is ook te lezen via onze website.

Marjolein Datema                                                            Utrecht, 29 januari 2022

De verzamelde werken van A.J. Fikry is het nieuwste boek voor volwassenen van Gabrielle Zevin, die ook jeugdliteratuur schrijft. Maandenlang stond het in de bestsellerlijst van de New York Times en er zijn ruim twintig vertalingen van uitgegeven. In de speelse korte roman hebben boeken een prominente rol. Je leest het gemakkelijk uit, het is hier en daar geestig, maar het mist wat mij betreft diepgang.

De titelfiguur is eigenaar van de enige boekhandel op een eiland. Zijn leven is zo grauw als dit toeristen-eiland in de winter. Lezen doet Fikry vooral plichtmatig en verder is niks voor hem van waarde. En dan kan hij zich ook nog aan van alles ergeren, zoals aan de studenten die rondhangen in zijn winkel en niks kopen – “en hij weet vrijwel zeker dat de verstopping van de wc aan een van hen te wijten is.” Maar als hij op een dag een kind vindt in een gangpad tussen de boekenkasten, verdwijnt zijn chagrijn. Zevin bespreekt de lotgevallen van deze boekverkoper, van de mensen die zijn leven beïnvloeden en vooral ook van zijn boekhandel.

Fikry’s humeur en gedrag veranderen in de loop van het verhaal, maar hoe deze omslag psychologisch in elkaar steekt blijft onduidelijk. De boekhandelaar en de andere personages blijven op afstand. Ze zijn herkenbaar op het karikaturale af, maar gelegenheid ze echt te leren kennen wordt niet gegeven. Meevoelen met de figuren is er daarom niet bij. Als lezer ben je toeschouwer, een eindje van het toneel verwijderd.

Maar misschien moeten we deze oppervlakkigheid door de vingers zien. De karakters staan immers niet centraal; boeken spelen de hoofdrol. Mensen zijn zelfs zo sterk ondergeschikt aan de fictie dat de personages – Fikry, zijn schrijvende zwager en de politieman die misdaadliteratuur verslindt – naar zichzelf kijken als waren ze protagonisten in een roman. Ook naar anderen kijkt Fikry door zijn lezersbril:
“Als Jenny een boek was, zou ze een paperback zijn die zo uit de doos komt – geen ezelsoren, geen waterschade, geen vouwen in de rug.”
De vele verwijzingen en vergelijkingen doen helaas gekunsteld aan. Dat literatuur belangrijk is voor Zevins personages – en voor haarzelf – is duidelijk genoeg, maar inspirerend is deze presentatie van boekenliefde niet.

Zevin heeft schijnbaar weinig vertrouwen in haar lezers. Situaties en verhaallijnen worden wel heel expliciet beschreven; voor verbeelding laat ze weinig ruimte. Zelfs dialogen lijken de functie te hebben om nog eens uit te leggen hoe het zit, in plaats van dat ze de personages levendig maken. Dat eilandbewoners in onderlinge gesprekken steeds maar weer benoemen dat er ’s zomers toeristen zijn en dat de reis naar het eiland lang is, is overbodig en ongeloofwaardig.

Hier en daar verrast Gabrielle Zevin met een originele zin:
“Zijn adem ruikt naar sokken die nat zijn van de sneeuw.” of een geestige vergelijking: “A.J. heeft zijn hele leven nog nooit een luier verschoond, ook al kan hij redelijk goed boeken inpakken.” Maar dan doet ze het verfrissende effect teniet door een uitgebreide toelichting te geven: dat Fikry vroeger “altijd veel werk [maakte] van de cadeauverpakkingen [en denkt] dat luiers verschonen en boeken inpakken in cadeaupapier aan elkaar gerelateerde vaardigheden zijn.“ Spijtig.

Omdat De verzamelde werken zoveel over boeken gaat en allerlei aspecten van literatuur bespreekt, ben ik geneigd Zevin veel te vergeven. Zwakke plekken in een boek zijn namelijk minder erg als de auteur zich bewust is van wat een boek sterk maakt – en dat lijkt ze te zijn. Toch laat het boek bij mij nauwelijks een positief gevoel achter; het is te weinigzeggend om me te raken.

Uitgever       Atlas Contact, 2015
Pagina’s       244
Vertaald       uit het Engels door Lidwien Biekmann  (The Storied Life of A.J. Fikry)
ISBN             978 9025 440 862

recensie door Fieke Boschman, februari 2016

Beste leensters en andere belangstellenden,

Of het naar aanleiding van bijna 25 jaar val van de Berlijnse muur is of wat anders, er is veel gaande in het Duitsland en het Duitstalige. Ook leeft de vraag, bestaat de tegenstelling Wessi’s en Ossi’s nog? Angela Merkel betoogde vijf jaar geleden dat dat bij jongeren niet het geval meer was. Maar diezelfde jongeren voelen zelf nog dagelijks het verschil, zo valt te lezen in een aantal mini-essays in het die Zeit-magazine. Mij zijn rond de Duitse literatuur en geschiedenis een tweetal activiteiten en een nieuw boek opgevallen, en ik wil ze graag onder de aandacht brengen, over een Oost-Duitse, een West-Duitse en een Oostenrijkse:
– N.a.v. de herdenking van de val van de Berlijnse muur, 25 jaar geleden, organiseert het Goethe Institut samen met het SLAA een avond over het leven en werk van Christa Wolf (1929-2011), een van de beroemdste schrijfster uit de toenmalige DDR. Omdat ze kritisch stond tegenover de Muur en over andere lastige onderwerpen schreef leidde haar werk in Oost-Duitsland tot de nodige controverses en geschaduwd worden door de Stasi. In het westen werd ze juist opgemerkt als een ongewoon individualistisch schrijfster. Kort na de val van de muur wordt bekend dat Christa Wolf zelf korte tijd als burgerinformante heeft gewerkt. Ze heeft er in 2010 een zelfonderzoekend boek over geschreven, Stad der Engelen, of the Overcoat of dr Freud. Tijdens de avond in de Tolhuistuin in Amsterdam komt Nelleke Noordervliet spreken over het literaire belang van Christa Wolf’s werk en zal kleindochter Jana Simon geïnterviewd worden. Zij publiceerde in 2013 een boek met gesprekken met haar grootouders Wolf; gesprekken die beginnen in 1998 en vooral gaan over het verleden van het schrijverskoppel en hun verwerking ervan.
Meer info: http://www.tolhuistuin.nl/agenda/slaa-presenteert-de-wereld-van-christa-wolf
– Op 15 oktober speelt het RO-theater in de Stadsschouwburg Utrecht Vuurvrouwen. Uit de folder: in de jaren 70 verzette de jonge vrouw Ulrike Meinhof zich tegen de zwijgcultuur van het naoorlogse Duitsland. Het begon als een geweldloos verzet, werd door de politie met geweld beantwoord en eindigde in gewapend verzet. Ze vocht met de Rote Armee Fraktion (RAF) voor haar idealen, en werd gezien als een gevaarlijk terroriste en tot levenslang veroordeeld. In Vuurvrouwen wordt Ulrike gevolgd in de laatste uren van haar leven, alleen in haar cel. Ze denkt na, is afwisselend vertwijfeld of strijdlustig. Ze heeft gehandeld, gekozen en gewaagd, maar in haar cel zit ze alleen. Ze heeft niemand en haar kinderen groeien op als vreemden. Alleen en eenzaam spiegelt ze zich in hallucinaties aan de strijdbare Jeanne D’Arc, een vrouw die net als zij tot heldin werd gebombardeerd en daarna haar idealen met de dood moest bekopen.’ Fania Sorel die Ulrike Meinhof speelt, wordt geprezen als een actrice die de vele woede en wanhoop prachtig en gelaagd verwoordt.
Meer info en een reportage over de voorstelling met interview met Fania Sorel vind je via: http://www.stadsschouwburg-utrecht.nl/voorstellingen/8425/ro_theater/vuurvrouwen/
– Rijngoud is de nieuw vertaalde roman uit 2013 van Elfriede Jelinek. De van oorsprong Duitse titel is Rein GOLD, een verwijzing naar het reine goud/geld en ook naar Rheingold, de eerste opera uit Wagner’s Ring des Nibelungen. Elfriede Jelinek gebruikt het gesprek tussen Wodan en zijn (hier marxistische) dochter Brünhilde uit Die Walküre, de 2e opera uit de Ring, als ingang om het omgaan met goud en geld in de huidige maatschappij fel te bekritiseren. Graaicultuur, bankencrisis, kapitalisme/marxisme, hebzucht en inhaligheid, alles komt voorbij. Dit voorjaar werd rein GOLD als muziektheaterstuk uitgevoerd door de Staatsopera van Berlijn.

Het Nederlands filmfestival is zoals elk jaar eind september/begin oktober in Utrecht neergestreken. Een aantal films (alfabetisch) uitgelicht:
– Ana Ana, een poëtische documentaire: In de nasleep van de Arabische lente richten vier Arabische vrouwen zich tot de camera. Het optimisme van de revolutie raakt steeds verder verloren. Ana Ana, Arabisch voor ‘Ik ben mezelf” laat de moed en creativiteit van de vrouwen zien op zoek naar hun eigen identiteit. Hoe vinden zij een balans tussen hun innerlijke wereld en de luidruchtige, vaak bedreigende buitenwereld?
– Brozer is het vervolg op Mijke de Jong’s Broos over 5 zussen en een dramatisch verlopen familiebijeenkomst. Vijftien jaar later blijkt een van hen kanker te hebben en ongeneeslijk ziek te zijn. Het leven krijgt daardoor een heel andere betekenis. Regelmatig brengen de zussen de zondagen met elkaar door en zoeken ze elkaar op totdat de dood hen scheidt; snoeihard, met humor, boos, angstig en met liefde. Voor en achter de camera blijken de verschillende werkelijkheden in elkaar over te lopen. Een intense film.
– Dorsvloer vol confetti is gebaseerd op de gelijknamige roman van Franca Treur. De Zeeuwse Katalijne groeit eind jaren tachtig op tussen zes broers in een streng gelovig gezin. Nauwelijks betrokken bij het boerenwerk voelt het intelligente meisje zich een buitenbeentje. Ze vlucht in de fantasie en realiseert zich dat ze weg moet uit de gelovige omgeving om te kunnen ontdekken wat je zelf wil doen.
– ‘Kenau’, in het voorjaar uitgekomen, is ook in Utrecht te zien. De film gaat over Kenau Simonsdochter Hasselaer, strijdster in de 80-jarige oorlog in de strijd om Haarlem. Als haar jongste dochter Gertruide betrokken raakt bij het verzet en in Spaanse handen valt, kan ze niet langer afzijdig blijven en besluit ze met een vrouwenleger de wapens op te pakken tegen de Spanjaarden.
– Nude Area: Een hypnotiserend en vervreemdend drama over vrouwelijke verleiding. Een meisje uit het sjieke Amsterdam-Zuid raakt geobsedeerd door een prachtig Arabisch meisje uit het arme gedeelte van Amsterdam-Oost. Ze ontmoeten elkaar vooral in een sauna voor vrouwen, een plek waar naaktheid staat voor gelijkheid. Ze spelen een spel van liefde, verleiding en aantrekking. Alle communicatie is non-verbaal.
Meer info: http://www.filmfestival.nl

En een verrassende culturele zondag op 12 oktober In Utrecht, als tegenhanger voor alle vrouwenaandacht in deze nieuwsbrieven. In de ban van de man is het thema, met een uitgebreid cultureel programma rond het mysterie van de man, heldenverhalen en het mannelijke lustobject; over mannenhumor, mannengedrag, mannenpraat en mannenvriendschap.
Meer info: http://www.culturelezondagen.nl/zondag/2014/in-de-ban-van-de-man

Onlangs uitgebrachte titels
– In juli uitgebracht, nog weinig bekend en toch erg goed ontvangen, is de roman De verzamelde werken van A.J. Fikry, boekhandelaar van Gabrielle Zevin. Het wordt omschreven als een ‘onvergetelijke liefdesverklaring aan boeken’, ‘een innemende roman over een boekhandel op een fictief eiland voor de Amerikaanse kust waar de eigenaar de essentie van literatuur ontdekt’. Na de dood van zijn vrouw raakt de bewuste boekhandelaar in een depressie en aan de whisky, hij is de zin van z’n leven kwijt geraakt. Een aantal voorvallen en mensen zorgen voor een ommekeer. En daar tussendoor bespreekt de boekhandelaar boeken en verhalen van z’n favoriete schrijvers/sters. Recensenten hebben er eveneens een liefdesverklaring over geschreven.
– Hetzelfde geldt min of meer voor de in juni uitgebrachte bijzondere roman van de Joods-Amerikaanse Helene Wecker De golem en de Djinn, voor sommigen zonder meer het favoriete boek van het jaar en een genot om te lezen. Het is 1899, de vooravond van de 20e eeuw en de stad New York is nog nooit zo fascinerend geweest. Chava is een golem, een door haar meester uit klei gemaakte vrouw. Ahmad is een djinn, een wezen van vuur, geboren in de Syrische woestijn. De golem en de djinn vertelt het verhaal van twee bovennatuurlijke wezens die afzonderlijk van elkaar in 1899 in New York aankomen. Ze worstelen met het vinden van hun weg in een nieuwe vreemde omfcfgeving, maar een gedeeld lot brengt hen samen. Het betoverende verhaal verweeft historische fictie met magische fabels uit de Joodse en Arabische traditie.
– De bijen is de eerste roman van de Engelse/Indiase Laline Paull. Gezien de aandacht voor bijensterfte en het belang van de bij voor ons voedsel en voor het bijenwaardig imkeren valt de titel van deze roman gelijk op. Het blijkt een opmerkelijk en knap bedacht boek te zijn dat allerlei vragen oproept. Flora 717 is geboren in de laagste klasse van de hiërarchische bijengemeenschap. Ze is schoonmaakster en onaanraakbaar. Haar taak is het opruimen van de dode lichamen uit de bijenkast, en daarnaast het aanbidden van de geliefde koningin. Maar Flora schendt de bijen-wet en stelt de vruchtbaarheid van de koningin aan de kaak. Dat brengt chaos in de bijen-orde. Ze heeft een dieper verlangen in zich dan de haar toebedachte rol en brengt haar in conflict met haar hart en geweten.
– Eerder dit jaar won Esther Gerritsen de Kellendonkprijs voor haar onafhankelijke en originele kijk op maatschappelijke thema’s. Deze week kwam haar nieuwe roman uit, Roxy, over een jonge vrouw wier rijke oudere man zojuist is verongelukt. Hij blijkt te zijn aangereden op de vluchtstrook en is daar naakt aangetroffen met een vriendin. Roxy’s wereld stort in, maar ze houdt zich sterk en ontsnapt met oppas en assistente naar Frankrijk. Daar blijkt dat ze toch ontregeld is. Onder haar beschaafde buitenkant gaan allerlei gefrustreerde emoties en impulsen schuil. Esther Gerritsen laat Roxy’s wereld van instabiliteit en waanzin zien, waarin ze moeizaam zoekt naar wat ze precies wil en naar de betekenis van wat er in en om haar heen gebeurt.
– Albertine Soepboer is schrijfster van proza, toneel en poëzie, die zowel in het Nederlands als in het Fries publiceert. Bezonken is haar 11e bundel met zestig vijfregelige verzen waarin het beeld van een dorp aan zee voorbij komt. Het wordt omschreven als elementaire poëzie over de wereld van regen, stilte, wind, zout, bomen en de mensen die zich daarin bewegen, de wereld van het Friese wad, waar Albertine Soepboer vlakbij woont. Haar poëzie laat zich beter inademen dan lezen, schreef een recensent, haar taalgebruik is pure lyriek.
– Voor wie van thrillers houdt: De onderkant van sneeuw is het verrassend goede debuut van Ilse Ruijters, zo wordt al geschreven. Het verhaal draait om de vraag ‘hoe ga je verder met je leven als je een meisje van drie hebt dood gereden? Daar doorheen spelen achtervolgingen vanuit het verleden en een anonieme bedreiging, die in hoofdpersoon Irene een beklemmende strijd opleveren.

Activiteiten in Utrecht en omgeving:
– Op 30 september presenteert journaliste Femke van Zeijl haar eerste roman Koning van de Baracca’s bij Savannah Bay. Eerder schreef zij twee non-fictie boeken waarvan Een nacht in de vijzel gaat over vrouwen in Afrika, een continent waar zij vooral ten zuiden van de Sahara doorheen gereisd heeft om reportages te maken. Haar roman speelt zich af in Mozambique en is een verhaal met als kern interculturele relaties, waar actuele thema’s in verweven zijn. Meer info: http://savannahbay.nl/index.php?pageid=7
– Op 6,7 en 8 oktober speelt Laura van Dolron in theater Kikker (Utrecht) haar nieuwe voorstelling Liefhebben. Uit een gesprek met haar in het filosofie magazine: “Mijn voorstelling is een suggestie om ons te bekwamen in liefhebben, omdat dat het enige is wat er werkelijk toe doet.” Laura van Dolron heeft voor haar nieuwe voorstelling momenten van liefde verzameld. Ze zocht niet alleen in haar eigen hoofd en hart, maar ook in haar omgeving en in de wereldgeschiedenis. Ook de Franse filosoof Jean Paul Sartre (partner van Simone de Beauvoir) komt aan bod. “Sartre is iemand die steeds opduikt in mijn werk. Hij is de strenge vader die ik niet had en de sombere vriend die je toch uitnodigt op je feestje.” Net als in de andere voorbeelden gaat het bij Sartre niet om een clichématige, romantische liefde, maar om een meer universele vorm ervan: “Door de mooie afscheidsbrief die hij schreef aan de filosoof Albert Camus, die geen vrienden meer met hem wilde zijn, bewees hij dat hij weet wat liefde is. Met die brief heeft hij hun vriendschap eerder bevestigd dan beëindigd. Afscheid nemen van een vriend met zoveel liefde dat hij voorgoed een vriend blijft…dat is liefde.” Meer info: http://lauravandolron.com/voorstellingen/liefhebben
– De in de vorige nieuwsbrief genoemde film Sepideh: reaching for the stars, draait deze en/of komende weken in Deventer, Hilversum, Alkmaar, Schagen, Schiedam, Zaandam en Den Helder.

Bibliotheek-nieuws
– Voor iedereen die van gedichten houdt, organiseert de poëziegroep samen met Waterdicht een speciale rondvaart door de grachten op zondag 26 oktober om 10 uur. “Waterdicht” is een Utrechtse boottocht voor iedereen die de stad eens door een dichterlijke bril wil bekijken. Op de boot worden gedichten voorgedragen die een relatie hebben met de plekken waar langs gevaren wordt. En voor deze speciale gelegenheid zijn dat gedichten geschreven door vrouwelijke poëten. Er zijn verse broodjes, en koffie en thee aan boord, zodat je gelijk kunt brunchen. Wij denken zelf dat het erg leuk wordt! Meer informatie: http://vrouwenbibliotheek.nl/2014/08/30/waterdicht/ en http://www.waterdichtvaren.nl/
– De avond rondom het onderwerp De overgang komt er. Ivm herstelwerkzaamheden op de Gansstraat hebben de datum verzet naar 13 november ’s avonds. In de volgende nieuwsbrief volgt meer informatie. Alvast ter inleiding: De overgang is een periode van sterke transformatie. Veel vrouwen ervaren het als een aardverschuiving waar ze niet op bedacht waren. Ze komen met verschijnselen in aanraking als ze nog nauwelijks over de overgang hebben nagedacht, een aantal jaar voordat hun menstruatie daadwerkelijk stopt. Tijdens de avond zal over allerlei aspecten informatie gegeven worden (m.n. door Antje Dijkstra) en er is expliciet ruimte voor uitwisseling. Uitgangspunt is jezelf beter leren begrijpen, zodat je overweg kunt met wat je tegenkomt.

Nieuwe boeken in de bibliotheek
Amerikanah van Chimamanda Ngozi Adichie, De vlammende wereld van Siri Hustvedt, Gebed voor de vermisten van Jennifer Clement, Het dodenspoor van Sara Blædel, Privédomein van Ingrid Hoogervorst, Een Russische geschiedenis van Ljoedmila Oelitskaja

Nieuwe recensie van deze maand als link bijgevoegd:

‘Enkele ogenblikken’ door Herbjørg Wassmo

‘Roundhay, tuinscène’ door Marente de Moor

‘Het dodenspoor’ door Sara Blaedel

De leenbijdrage voor 2014 is opnieuw vastgesteld op € 25,-. Je kunt hiervoor onbeperkt boeken lenen en/of vriendin/vriend van de bibliotheek zijn. Iedereen die boeken leent en/of wil gaan lenen wordt vriendelijk verzocht dit bedrag over te maken op banknummer NL71 INGB 0009 2669 95 ten name van Stichting Es Scent ovv naam en ‘leenbijdrage 2014‘. Eenmalig een boek lenen kan ook. De bijdrage hiervoor is € 1,- per boek.
Op www.vrouwenbibliotheek.nl is meer informatie over de bibliotheek te vinden, de nieuwsbrief is ook te lezen via http://vrouwenbibliotheek.nl/2014/07/28/augustus-openingsnieuws-2/

Naast de aangekondigde openingstijden blijft het altijd mogelijk om op afspraak een bezoek te brengen aan de bibliotheek.
U bent van harte welkom.

Marjolein Datema                                       Utrecht, 28 september 2014