‘De lange weg naar Rome’ door Francesca Melandri
Dit is de derde roman van een van mijn favoriete Italiaanse schrijfsters, Francesca Melandri. Haar boeken zijn alle drie fictieve geschiedenissen van individuele Italianen in een waargebeurde historische context. Deels met romanfiguren die de geschiedenis ‘leefden’ en deels met fictieve personages, die te maken krijgen met de echo’s van het verleden van hun voorouders.
De lange weg naar Rome (in het Italiaans Sangue giusto = Het juiste bloed) is een verhaal over het fascistische koloniale verleden van Italië, in de periode 1935 – 1945, maar ook over Afrikaanse vluchtelingen uit de voormalige koloniën, immigranten die voor hun vrijheid en veiligheid in 2010-2012 een lange weg afleggen naar hun voormalige overheerser en terecht komen in het Italië van Berlusconi. De gruwelijke feiten uit het verleden zijn voor de meeste Italianen onbekend. Toen het zich voltrok, werd er niet over gerapporteerd, maar werden de daden van de Italianen in Italiaans Oost-Afrika of verdoezeld of bejubeld. De schrijfster maakte er een grandioze roman van. Juist die verbinding tussen toen en nu maakt het boek zo bijzonder, waarbij de huidige vluchtelingenproblematiek en het racisme de wrange spiegel zijn van hoe men toen over zwarte mensen in de koloniën dacht en hoe Italië nu wordt geregeerd door intolerantie, onverschilligheid en geweld tegen nieuwkomers.
Na lezing heb ik me dagen ellendig gevoeld.
Ilaria Profeti is een lerares van rond de vijftig. Ze treft in 2010 in het portaal van haar flat in een volkswijk in Rome een zwarte jongeman aan, die beweert dat hij de kleinzoon is van haar vader, Attilo Profeti. Hij toont zijn paspoort waarop staat dat hij Shimeta Ietmgeta Atilloprofeti heet. Haar vader is 95, en ze weet slechts dat hij in een van de Italiaanse koloniën in Afrika heeft gewoond. Ilaria heeft twee broers en een halfbroer. Halfbroer Attilo woont naast haar in hetzelfde flatgebouw, waar hun vader voor elk van zijn vier kinderen een appartement kocht.
Ilaria is een integere lerares, met een afschuw van het beleid van Berlusconi die het onderwijs stelselmatig kort en zijn eigen portemonnee en die van zijn vazallen juist spekt. “De regeringen van Berlusconi hadden het onderwijs diep in de problemen gebracht, alsof de democratie bij de wortel moest worden uitgeroeid.”
Ilaria heeft al sinds haar jeugd – af en aan – een geheime verhouding met haar jeugdvriendje, Piero Casati, Forza Italia- parlementslid en adviseur van Berlusconi. Zij zou in alle voordelen, wat betreft geld en status, hebben kunnen meedelen, ware het niet dat ze gezworen heeft nooit van haar relatie misbruik te maken. Over deze relatie: “Die kon niet meedrijven op de stroom van de rivier van hun levens, maar ze konden er ook geen eind aan maken. Geen van hun kennissen, vrienden of familie ging op zo’n intieme manier om met iemand van de andere helft waarin Italië verdeeld was.”
Halfbroer Attilo en Ilaria proberen erachter te komen of de man in het trapportaal echt de kleinzoon is van hun vader. Van hun vader kunnen ze geen antwoorden meer verwachten, hij is dement.
De lange weg naar Rome is het gruwelijke verhaal van een immigrant, die, op aanraden van zijn bijzondere grootmoeder, Abeba, uit Ethiopië vlucht uit angst – net als zijn vader – vermoord te zullen worden en te voet, met een boot, een vrachtwagen, via ettelijke mensonterende gevangenissen o.a. in Tripolis, vanuit Ethiopië, door Soedan en Libië, na jaren uiteindelijk in het trapportaal van Ilaria aankomt. Later wordt hij bij een ‘razzia’in het flatgebouw gearresteerd en na twee afwijzingen dreigt hij te worden uitgezet naar zijn land van herkomst.
Intussen vinden Ilaria en haar halfbroer steeds meer uit over het leven van hun vader in Italiaans Oost-Afrika. Vader Attilo ging in 1935 naar Ethiopië als employé van de bouwonderneming van een corrupte eigenaar, Edoardo Casati. Bedoeling was duizenden woningen te bouwen voor de ruim 100.000 Italianen die er al woonden en de 400.000 die er nog naartoe zouden emigreren. Attilo Profeti nam er smeergeld aan (waarvan hij later die 4 flats voor zijn kinderen kocht), chanteerde hoogwaardigheidsbekleders, manipuleerde de zwarte inwoners van de gebieden waar hij werkte. Italië veroverde Abessinië in 1937, waarbij mosterdgas werd ingezet: chemische oorlogsvoering, de meest schunnige manier van oorlogvoeren, allang verboden. Rodolfo Graziani was maarschalk in het Italiaanse leger en onderkoning van Ethiopië. Hij werd ‘de slachter van Ethiopië’ genoemd. In hetzelfde jaar 1937 vond er een aanslag op zijn leven plaats in Addis Abeba, waarna hij wraak nam door 30.000 willekeurige mensen te vermoorden en hun dorpen plat te branden. Attilo Profeti trouwde met een beeldschone Ethiopische vrouw, Abeba, die gescheiden was na een huwelijk van 10 jaar waarin ze geen kinderen kreeg. In de ‘Rassenwetten’ werd gesteld dat zwarte Afrikanen dierlijk zijn en inferieur zijn, en werd het Italianen verboden seksuele relaties aan te gaan met de plaatselijke bevolking. Attilo ontkende prompt zijn huwelijk met Abeba.
In 1943 krijgt Attilo in het fascistisch leger in Ethiopië de functie van censor. Hij verbergt elke geweldsdaad van het Italiaanse leger en wisselt bij voorbeeld foto’s van slachtoffers van het mosterdgas om met foto’s van mensen met lepra.
Er zijn talloze overeenkomsten tussen het gedrag van Italiaanse fascistische leiders vanaf 1935 t/m 1945 in Abessinië, Ethiopië, Somaliland en Libië enerzijds en de drie regeringsperioden van premier Berlusconi (1994-1995, 2001-2006 en 2008-2011) anderzijds. Beide periodes zijn vol van afschuwelijke daden van machtswellust, geweld en corruptie, verrijking van de leiders en immense wreedheid (o.a. naar immigranten) en uitbuiting door Italiaanse ambtenaren, het leger (in de koloniën) en graaiende bedrijven. De rassenwetten zijn na WOII niet meer van kracht, maar er wordt vaak nog met dezelfde minachting naar zwarte mensen gekeken.
Het is razend knap hoe de schrijfster de periodes beschrijft en met elkaar in verband brengt. De verhalen zijn gruwelijk, maar desondanks ook boeiend en dat maakte dat ik deze roman toch uitlas. Dan maar beroerd.
P.S.: alertheid blijft geboden sinds Italië in 2018 een populistische regeringscoalitie kreeg.
Uitgeverij Cossee, 2018
Pagina’s 528
Vertaling uit het Italiaans door Etta Maris (Sangue giusto)
ISBN 978 9059 367 784
Recensie door Hannah Kuipers, mei 2019
En dan de tentoonstelling die loopt t/m 19 augustus: hoewel Gabriele Münter niet op grote schaal bekend is, heeft ze een opvallende bijdrage geleverd aan de 20e eeuwse kunst. Meestal wordt en is haar werk gezien en geïnterpreteerd in de context van het Duitse expressionisme, met een focus op haar relatie en de samenwerking met Wassily Kandinsky in de tijd van de kunstenaarsgroep Der blaue Reiter. Het museum wil met deze uitgebreide retrospectieve presentatie van de kunstenares en haar werk allerlei aspecten van haar veelzijdigheid naar voren brengen, en zowel haar stilistische complexiteit als haar artistieke onafhankelijkheid benadrukken. Veel van wat Gabriele Münter heeft gemaakt is nog onbekend. De tentoonstelling kijkt met een hedendaagse blik naar haar werk, dat wordt gepresenteerd in thematische secties – van de klassieke genres als het portret en het landschap via interieurs en abstracties tot haar belangstelling voor vreemde culturen, volkskunst en kindertekeningen. Zo’n 130 werken maken deel uit van de tentoonstelling die de hele periode beslaat waarin Gabriele Münter actief was.
en laat meer dan 30 romans na (\waarvan wij er 24 in de bibliotheek hebben staan). Daarnaast was ze betrokken bij allerlei activiteiten rond vrouwen, zoals de oprichting van de Anna Bijns Stichting, die elke twee jaar de Anna Bijns Prijs uitloofde voor ‘de vrouwelijke stem in de letteren’ en wilde ze vorig jaar als lezeres des vaderlands laten zien dat er in de Nederlandse en Vlaams literaire wereld nog altijd een mannelijk dominante cultuur is.
– Witte Huizen van de Amerikaanse Amy Bloom gaat over een waargebeurd verhaal over de geheime liefde tussen presidentsvrouw Eleanor Roosevelt en een journaliste, een relatie die (i.t.t. eerder vermeld) al eerder aan het licht kwam en is genoemd in deel 1 (1992) van de biografie, die Blanche Wiesen Cook over Eleanor Roosevelt heeft geschreven. De vrouwen komen vanuit heel andere achtergronden en hebben elkaar ontmoet in 1932. Er bloeit een grote passie op, die bestand blijkt tegen de jaren en 
alle krachten die op hen inwerken.
– Soms is liefde dit van Daan Borrel draagt de ondertitel Een brief over lichaam, seks en verlangen. En dat is precies wat het is. Het brengt een zelfbevragend relaas over verlangens, intimiteit en seksualiteit. Mogen wij elk verlangen onderzoeken en uitleven? En hoe combineren we dat met onze behoefte aan intimiteit? Vrouwen zijn tegenwoordig vrij om hun eigen verlangen te volgen, maar hoe moet dat als ze nooit hebben geleerd hiermee om te gaan? Of zijn mannen er net zo slecht in? En wat creëert verlangens eigenlijk, de geest of het lichaam? Ze richt zich bij het zoeken naar antwoorden tot verlichte denkers, de literatuur, oosterse filosofie, popzangeressen en films, maar ook tot haar eigen lijf en tot de vrouwen die het opgevoed hebben.
Seks om een onbestemd verlangen te sussen, om te ontsnappen aan de banaliteit van het bestaan.
ze haar belevenissen en overpeinzingen aan haar ongeboren kind.
van het bestaan staat op bol.com: “Een literaire autobiografie van grote klasse, boeiend op elke bladzijde.” Het is die van de Zuid-Afrikaanse journaliste Marianne Tham. Ze groeide op met een Portugese analfabete moeder die vluchtte voor de fascistische dictatuur onder Salazar en een overtuigde Duitse nazi als vader die zijn racisme pas vaarwel zei en totaal omsloeg toen hij twee zwarte kleindochters kreeg. Na een wat armoedige jeugd in Pretoria onder de apartheid, was ze ongeschoold de jongste verslaggeefster bij een kwaliteitskrant, lange tijd lesbisch zonder te weten wat het was en feministe, al was het maar omdat meisjes en vrouwen voortdurend prooi zijn in haar land. “de kracht van dit indringende boek zijn haar stijl, haar humor en uiterst beweeglijke denken, haar eerlijkheid….”
– De opgejaagden vande Syrische Dima Wannous speelt in Damascus. Een jonge vrouw ontmoet een man in de wachtkamer van haar psycholoog. Het is het begin van een intense liefde. Maar dan breekt de oorlog uit. Hij vlucht naar Europa, zij blijft. Ze hoort niets meer van hem tot ze plotseling zijn manuscript ontvangt. Het verhaal lijkt duizelingwekkend veel op haar eigen leven: de relatie met haar moeder, de dood van haar vader die ze onmogelijk kan vergeten, haar jeugd in een verdeeld Syrië en in een gebroken gezin, haar onophoudelijke angst. Het laat haar niet los en ze besluit te onderzoeken wat er is gebeurd met haar land, wie ze is en wat ze is geworden
van de Noorse schrijfster Vigdis Hjorth die in het Nederlands is vertaald. Het is een van alle glans ontdaan autobiografisch verhaal dat in Noorwegen voor de nodige controverse heeft gezorgd, m.n. vanwege de onaangename familiegeschiedenis die er in verweven zit. Twee zussen erven een zomerhuis op het Noorse eiland Hvaler. Ze hebben jarenlang voor hun ouders gezorgd en de twee huizen onderhouden. Maar er zijn nog twee kinderen, die zich jaren geleden hebben afgekeerd van hun ouders. Tijdens de ontluisterende gesprekken die volgen uit het hernieuwde contact, komt een verhaal naar boven dat heftige emoties losmaakt bij alle vier.
– De novelle Beneden van de Engelse Leonora Carrington speelt in 1937, toen zij een19-jarige studente aan de kunstacademie was. Ze was mooi, rebels en onaangepast binnen het aristocratische milieu van haar familie. Tijdens een diner ontmoette ze de kunstenaar Max Ernst. Ze werden verliefd en zij volgde hem naar Parijs. Niet veel later vestigden ze zich in de Provence. In mei 1940 werd Ernst gearresteerd toen het Duitse leger Frankrijk bezette en vastgezet in een kamp, waarop Leonora Carrington psychisch instortte. Zij vluchtte naar Spanje. Daar werd ze gedwongen opgenomen in een psychiatrische inrichting, waar ze niet alleen ten prooi viel aan haar eigen angstaanjagende waanbeelden, maar ook aan de wrede behandeling door haar arts. “Een huiveringwekkend inkijkje in een psychose.” (Trouw)
de Braziliaanse schrijfster Clarice Lispector (1920-1977) is een roman uit 1964 en nu voor het eerst vertaald. Een beeldhouwster, die G.H. heet en in een penthouse woont, wil haar moordaanslag op een kakkerlak in de kamer van de vertrokken dienstbode beschrijven. Dat wordt een helse klus omdat ze haar eigen beschaving zal moeten afleggen teneinde de gruwel weer te geven. Het is een wonderlijke verhaal waarvan de passie uit de titel zowel slaat op verlangen als op het lijdensverhaal van Christus. Een roman van de ‘buitencategorie’, staat op de Schwob-website.
proef getseld als hij besluit om in de voetsporen van hun overleden jihadi-vader te treden.
op de achterblijvers.
manipulatieve eigenschappen van de literatuur.
internationale dichters naar Rotterdam voor het Poetry International Festival Rotterdam. De website vermeldt dat ze “jonger zijn dan ooit en zich mengen met hun gedichten in menig actuele discussie. Of het nu gaat over ecologie en duurzaamheid, racisme, diversiteit en gender, over politiek, waar de waanzin soms regeert, of over maatschappij-ontwrichtend geweld. … samen vormen ze zes dagen de Vrijstaat Poëzie”. Te zien en horen zullen zijn o.a. de Amerikaanse Patricia Lockwood, de Spaanse Sonia Bueno, De Mexicaanse Dolores Dorantes, de Russische Maria Stepanova en uit Nederland: Lies van Gasse, Myrte Leffring, Ester Naomi Perquin.
Meer info: 
te zien in de Nederlandse bioscopen. Het is de verfilming van De boekhandel, dat Penelope Fitzgerald in 1978 schreef en in 2015 voor het eerst werd vertaald in het Nederlands. De verfilming is gemaakt door de Spaanse regiseuse Isabel Coixet en won op de Frankfurter Buchmesse de prijs voor Beste Boekverfilming van het Jaar. Het gaat over een weduwe die besluit haar leven weer op te pakken door een boekwinkel te openen. Ze is een krachtige vrouw die haar dromen najaagt, maar eind jaren 50 doet haar winkel meer stof opwaaien dan verwacht.
– The Death of Melanie Bonajo is het eerste museale retrospectief van video-installaties van de Nederlandse kunstenaar Melanie Bonajo (Heerlen, 1978). De tentoonstelling in het Bonnefantenmuseum ( t/m 28 oktober in Maastricht), die is samengesteld in samenwerking met de kunstenaar biedt de bezoeker niet alleen reflectie op het werk zelf, maar ook op de betekenis ervan in onze moderne, kapitalistische samenleving. De apocalyptische titel klinkt misschien dramatisch, maar in het licht van bezinning over onze wereld, moet je sterven om herboren te worden. De tentoonstelling is in veel opzichten een indringende ervaring omdat de installaties en de route door de tentoonstelling alle zintuigen aanspreken, waarvoor je het best ruim de tijd kunt nemen.