Beste leensters, leners en andere belangstellenden,

*Het Internationaal Literatuur Festival Utrecht  (ILFU) vindt dit jaar plaats van 21 september t/m 5 oktober, en draagt het aan Marilyn Monroe ontleende motto I am many stories. Met dit motto wil het literatuurfestival de aandacht richten op de veelvormigheid van de mens. Te vaak reduceren mensen elkaar tot hun afkomst, of hun overtuigingen of de verhalen die ze over elkaar vertellen, maar een mens is (gelukkig) niet één enkel verhaal. Het reduceren tot één narratief en het blijven hangen in de eigen sociale bubbel werkt angst en vijandschap in de hand. Verhalen gelden vaak voor veel mensen, misschien wel iedereen, en kunnen een verbindende werking hebben en aanleiding zijn om naar jezelf, de ander en de wereld te kijken.
Het festival begint op de eerste avond met het NK Poetry Slam en sluit inmiddels traditiegetrouw af met de 41e Nacht van de poëzie, met in de tussenliggende dagen o.a. terugkerende activiteiten als de Utrechtse boekenmarkt op het Vredenburg (22 september), Exploring Stories, Yalfa en de Belle van Zuylen-lezing (28 september). Meer info over het festival en de agenda: https://ilfu.com/festival

Een aantal activiteiten uitgelicht:
– Op 23 september wordt de Amerikaanse schrijfster Rachel Kushner door Roos van Rijswijk geïnterviewd over haar zojuist verschenen roman Creation Lake. Daarin infiltreert geheim agente Sadie in een groep milieuactivisten op het Franse platteland. Haar opdrachtgevers willen dat zij de activisten aanzet tot een opstand, maar Sadie blijkt niet immuun voor het gedachtegoed van de geestelijk leider van de groep. Spionage, filosofie en activisme komen naadloos samen in het spannende verhaal. (https://ilfu.com/agenda/ilfu-book-talk-rachel-kushner)
– In de serie  Film & Talk worden verschillende literaire films vertoond, met een inleiding door een Nederlandse auteur.
24 september: Caro Michele, naar de gelijknamige roman-in-brieven van de Italiaanse , een van de belangrijkste naoorlogse schrijvers van Italië. Een rebelse en enige zoon uit een bourgeoisgezin verlaat Italië, voor politieke strijd elders, maar blijft corresponderen en vraagt zijn moeder om voor zijn vriendin te zorgen, die een kind van hem heeft. Het meisje weigert zich aan de normen aan te passen en zoekt contact met andere relaties van Michele, tot het bericht komt dat hij gestorven is en de baby dus ‘stamhouder’ is. (https://ilfu.com/agenda/film-en-talk-natalia-ginzburg-caro-michele
26 september: A Descoberta do Mundo, een documentaire uit 2022 over het leven van de Braziliaanse schrijfster Clarice Lispector (1920-1977). Ze is een van de meest iconische én ongrijpbare auteurs. Haar werk verkent de diepste lagen van het menselijk bewustzijn en emoties, en haar schrijfstijl is een mix van poëzie, introspectie en filosofie. In de documentaire komen vrienden en familie aan het woord, en horen we haar werk voorgedragen worden. (https://ilfu.com/agenda/film-en-talk-clarice-lispector-a-descoberta-do-mundo)
30 september: Fatema, La Sultane Inoubliable, over Fatima Mernissi (1940-2015), een invloedrijke Marokkaanse sociologe, feministe en schrijfster. Naast haar strijd voor vrouwenrechten en gelijkheid in Marokko en de bredere Arabische wereld, zowel als academicus als schrijver, wordt zij vooral erkend als een van de grondleggers van het islamitisch feminisme. De door haar eigen neef gemaakte film biedt een rijk en complex beeld van Fatima Mernissi’s leven, denken en werk. (https://ilfu.com/agenda/film-en-talk-fatima-mernissi-fatema-la-sultane-inoubliable)
– Ook op 26 september: een ‘book talk’ met de Britse schrijfster Rachel Cusk. Ze wordt door Marjan Slob geïnterviewd over haar nieuwe roman Parade, waarin ze nog meer dan eerder alle grenzen van de traditionele roman loslaat. In haar trilogie Contouren/Transit/Kudos (van elk deel staat een recensie op onze website) speelt ze al virtuoos met perspectieven en personages. In Parade zet ze alles op zijn kop, personages, levens, kunstwerken. (https://ilfu.com/agenda/ilfu-book-talk-rachel-cusk)
– De Belle van Zuylen lezing wordt dit jaar op 28 september gegeven door de Wit-Russische schrijfster Svetlana Alexijevitsj, met de titel Waiting for the barbarians. Vanwege haar kritiek op het Wit-Russische regime verbleef ze meermaals langere tijd in het buitenland, nu ook weer sinds 2020. Ze schreef boeken als Het einde van de rode mens, Wij houden van Tsjernobyl, De laatste getuigen en De oorlog heeft geen vrouwengezicht. Ze zegt: “Mij interesseert de kleine mens. De kleine grote mens, zou ik willen zeggen, want leed vergroot de mens. In mijn boeken vertelt die mens zijn kleine geschiedenis en daarmee ook de grote.” (https://ilfu.com/agenda/belle-van-zuylenlezing-svetlana-alexijevitsj)
– Tijdens Exploring stories op 29 september gaan 25 internationale schrijvers met elkaar en anderen in gesprek rond het thema Nature’s Narrative. Deelnemende schrijfsters zijn o.a. Svetlana Alexijevitsj, Constance Debré, Layal Liverpool, Alejandra Ortiz, Brenda Navarro, Radna Fabias, Julia Cimafiejeva, Manon Uphoff, Temi Oh, Indigo Burnett, Saskia de Coster, Carolina Trujillo en Devika Partijman.
– Op 2 oktober is er een avond over Feministische utopieën in de literatuur. Wat is hun waarde, wat zijn eigenaardigheden en historische voorgangers? De Indiase historica en literatuurwetenschapper Barnita Bagchi opent de avond met een mini-lezing over het korte verhaal Sultana’s Dream van de Bengaalse auteur Rokeya Sakhawat Hossein uit 1905, gevolgd door voordrachten en discussies. Ook met Mojdeh Feili en Hasret Emine. (https://ilfu.com/agenda/feministische-utopieen
– Op 5 oktober zullen de nachtdichters o.a. zijn: Anna Enquist, Astrid Haerens, Simone Atangana Bekono, Rozalie Hirs, Lies Van Gasse, Yentl van Stokkum, Bibi Dumon Tak, Lena Plantinga.

*In de laatste Juni Nieuwsbrief schreef ik over Wel verdiend, maar niet ontvangen , een tentoonstelling van het Literatuurmuseum over de ondervertegenwoordiging van vrouwelijke schrijvers bij het toekennen de belangrijkste Nederlandse literatuurprijs, de P.C. Hooftprijs. In deze online tentoonstelling wordt extra aandacht gegeven aan vijf schrijfsters uit een samengestelde lijst van 33 overleden schrijfsters, die deze prestigieuze prijs wel verdiend hadden, maar nooit ontvangen hebben.
Op 18 september organiseert Het Literatuurmuseum in bibliotheek Neude het evenement Het Pleidooi. Tijdens die avond kunnen de overige schrijfsters van de lijst aan bod komen. Verschillende schrijvers, onderzoekers en andere professionals uit het literaire veld zijn uitgenodigd om voor een van deze 33 (minus 5) namen te pleiten. Te gast zullen o.a. zijn: Alma Mathijsen, Kila van der Starre, Marischka Verbeek en Shantie Singh. Ook is er een open inschrijving, waarbij één van de aanmeldingen zelf de kans krijgt een pleidooi te houden over een van de auteurs.  Of misschien wil iemand wel een nieuwe auteur toevoegen aan de lijst?
Meer info: https://bibliotheekutrecht.op-shop.nl/3359/het-pleidooi-literatuurmuseum/18-09-2024

*Misschien leuk om gelijk ook te vermelden: in september zal de 2e druk verschijnen van Het ganzenbord van  Amoene van Haersolte. Samen met Arthur van Schendel was Amoene van Haersolte winnares van de eerste P.C. Hooftprijs in 1947. In Het ganzenbord laat de schrijfster – zelf van adel – het leven van de burgerij zien door de ogen van een adellijk meisje dat beschermd is opgevoed. Door de familie waar ze op bezoek is – en met wie ze het ganzenbordspel speelt – wordt ze op een voetstuk geplaatst. Het meisje Lucile is vreemd in deze omgeving, maar toch wordt deze burgerlijke omgeving heel raak weergegeven. Twee milieus worden gekenschetst: het adellijke leven van Lucile en dat van het burgerlijke vriendinnetje Cateautje. Met een uitgebreid nawoord door Eugène Westra.

* Als laatste nog iets heel anders: Marjet Douze, die eerder voor ons onderzoek heeft gedaan naar de geschiedenis van de Vrouwenbibliotheek Utrecht en er drie artikelen over schreef voor onze website, is nu samen met iemand anders bezig met een artikel over de bibliotheek voor een Wikipedia-pagina. Het is bijna afgerond en het lijkt te gaan lukken voor 20 oktober, de dag van het 40-jarig bestaan van de Vrouwenbibliotheek. Wat we rond die dag zullen gaan doen is nog niet bekend. Suggesties en/of initiatieven zijn welkom.

Onlangs uitgebrachte titels
– In  neemt Mariken Heitman je mee op een reis door de natuur, waarin elk element en elk wezen op subtiele wijze met elkaar verbonden is. Voor de 40-jarige Kiek is haar werk op de tuinderij onlosmakelijk verbonden met haar leven. Samen met vrijwilligers kweekt ze groenten en gewassen en bewaakt ze het ecologisch evenwicht. Dan gebeuren er twee dingen die dat evenwicht dreigen te verstoren: er verschijnt een haas op de tuin, en bij Kiek wordt een chronische ziekte vastgesteld. In vier seizoenen ondergaat niet alleen de tuin een aantal metamorfosen, maar Kiek zelf ook.
Op zaterdag 7 september (Uitfeest Utrecht) signeert Mariken Heitman haar nieuwe roman bij Savannah Bay.
– “Waar je ook bent, wie je ook ontmoet, wie je ook verliest en soms weer terugvindt – de zoektocht om jezelf te doorgronden gaat altijd door.” In het werk van Frida Vogels (inmiddels 94 jaar oud) is het nauwgezet zelfonderzoek altijd belangrijk geweest, zowel in haar dagboeken als haar romans. In den vreemde bevat memoires, portretten en herinneringen en is daarmee een beschrijving van Frida Vogels’ jeugd in Bloemendaal en Laren, de oorlogsjaren met hongertochten naar boerderijen in de nabije omtrek, en voert via Parijs naar Italië, waar ze zich vestigt. Het gaat ook over de Italiaanse familieleden en collega’s van Frida Vogels’ man Ennio. In den vreemde fungeert als waardige sluitsteen van haar werk.
– “Anne-Gine Goemans is een rasvertelster van verhalen met een gruwelijke ondertoon, maar altijd boeiend, onderhoudend en grappig.” Een citaat uit een recensie op onze eigen website over haar roman Holy Trientje. Het is een veel vaker gehoord enthousiast geluid, en dus jammer dat Anne Gine Goemans toch niet zo bekend is. Afgelopen maand verscheen haar nieuwe roman Wondermond, over een jongen die samen met zijn moeder van Bloemendaal naar zijn oma in het vissersgehucht Wondermond in Friesland vlucht. Zijn vader is opgepakt voor beleggingsfraude en in het dorp houdt een oude scheepsramp de dorpelingen nog stevig in zijn greep. Historische gebeurtenissen en hedendaagse thema’s worden moeiteloos met elkaar verknoopt.

Vertaalde romans
– Jacqueline Harpman was een Franstalige Belgische schrijfster en psychoanalytica. Ze schreef zo’n 25 romans en korte verhalen. Een aantal ervan is in het Nederlands vertaald, zoals Het Strand van Oostende en Het geluk in het kwade, en ook Orlanda, een duidelijke verwijzing van Virginia Woolf’s Orlando. Daarin stelt de schrijfster zich voor hoe de wereld eruit zou zien als vrouwen hun verdrongen mannelijke eigenschappen openlijker zouden laten spreken en mannen hetzelfde zouden doen met hun vrouwelijke karaktertrekken. Onlangs verscheen Ik die nooit een man gekend heb over een groep volwassen vrouwen en een jong meisje die na een jarenlange mysterieuze en akelige gevangenschap in een kooi proberen te overleven in een onbewoond gebied.
– Het gele huis van het Japanse ‘literaire fenomeen’ Mieko Kawakami gaat over de 17-jarige Hana die vastberaden is zichzelf een betere toekomst te geven dan haar moeder. Een fatsoenlijk inkomen verdienen wordt het grootste doel in haar leven als het economische slechter gaat in Japan. Het personeel van de bar waar ze werkt – Kimiko, Lan, en Momoko – vormt haar nieuwe familie. Overleven is echter zwaar. Om haar hoofd boven water en haar familie bijeen te houden, belandt Hana op een steeds duisterder en gevaarlijker pad, waarvan geen weg terug lijkt te zijn. In het verhaal zijn onderwerpen verweven als menselijke waardigheid, vrouwelijke verbondenheid, en de illusie van vrije wil. “..een goed portret van de Japanse onderwereld”
– Op 16 juli 1990 werd de zus van Cristina Rivera Garza, Liliana, het slachtoffer van moord. Ze was een 20-jarige studente architectuur. Ze probeerde al jaren een einde te maken aan haar relatie met een vriendje van de middelbare school, die haar maar niet wilde laten gaan. Een paar weken voor de tragedie nam Liliana eindelijk een beslissing: ze zou hem verlaten. Ze zou een nieuw leven beginnen. Ze zou een master doen en daarna promoveren; ze zou naar Londen reizen. Met Liliana’s onoverwinnelijke zomer schreef de Mexicaans-Amerikaanse schrijfster een memoir en wil ermee achterhalen wat er is gebeurd. “Het is het geweld van het patriarchaat”, schrijft ze.
– In de roman  combineert de Italiaans-Franse schrijfster Monica Sabolo een onderzoek naar de Franse terreurgroep Action Directe met het persoonlijke verhaal van haar eigen jeugd. Ze is opgegroeid in de schaduw van een vader wiens activiteiten onder een sluier van zwijgen verdwenen. Hoe kun je leven als je onherstelbare daden hebt begaan? En hoe doe je dat als je zulke daden hebt ondergaan? Waar komt geweld vandaan, en wat zijn mogelijkheden tot vergiffenis?
– Safae el Khannoussi is schrijfster, docente en promovenda. Ze schrijft haar proefschrift over politieke filosofie en het afschaffen van gevangenissen in de huidige vorm. In haar werk staan thema’s als ballingschap, voortvluchtigheid en het paradoxale bestaan van de migrant centraal. Haar debuutroman Oroppa volgt een groep outcasts die bij een verdwijning van een vrouw betrokken raakt. De Marokkaans-Nederlandse schrijfster leidt haar kleurrijke personages vanuit de Amsterdams Rivierenbuurt door een Europa dat wij meestal niet zien. Ze laat zien hoe macht mensen dingen kan laten doen waarvan ze niet wisten dat ze ertoe in staat waren. En over degenen die weigeren nog deel te nemen aan dat systeem.
– Rešoketšwe Manenzhe is een Zuid-Afrikaanse dichter en schrijfster van korte verhalen en romans. Vier jaar na de Engelse publicatie verscheen Zwervelingen in het Nederlands. De roman gaat over een gemengd Zuid-Afrikaan gezin (Britse vader/wijnboer, Jamaicaanse vrouw en 2 dochters) en hoe ieder van hen zich uiteenzet met de situatie waar ze in belanden als in 1927 de Ontuchtwet wordt aangenomen die relaties tussen ‘witten’ en ‘zwarten’ verbiedt. Ieder vertelt zijn/haar eigen verhaal en achtergrond van hoe en waarom het misliep. “En zelfs de wind weet niet wie er verdwaald zal raken, wie terug zal keren en wie uiteindelijk ’thuis’ zal bereiken”
– In Vertel me alles van Elizabeth Strout ontmoet Lucy Barton Olive Kitteridge in deze opvolger van eerdere romans. Advocaat Bob Burgess is verstrikt geraakt in een moordzaak waardoor een heel kustplaatsje in rep en roer is. Hij is sinds een tijdje ook nauw bevriend met schrijfster Lucy Barton. Tijdens hun wekelijkse wandeling praten ze over hun levens, hun angsten, de dingen waar ze spijt van hebben, wat had kunnen zijn. Lucy wordt eindelijk voorgesteld aan de iconische Olive Kitteridge. In het seniorenflatje van Olive vertellen ze elkaar verhalen over de levens van mensen die ze hebben gekend. “Elizabeth Strout weet feilloos waar het echt om gaat in het leven.”
– Creation Lake van Rachel Kushner – zie bij ILFU – Rachel Kushner komt naar Utrecht

Poëzie
– Neem ruim zei de zee is na haar romans De hemel is altijd paars en Ik ken een berg die op me wacht de eerste dichtbundel van Sholeh Rezazadeh. Ze verhuisde in 2015 naar Nederland en durft het aan om in het Nederlands ook te dichten, waarbij de invloed van de oude Perzische dichters voelbaar is. Ze dicht over rivieren en zeeën, bomen en bergen, vissen, vogels en vlinders. Net als in haar romans is de natuur geen achtergrond maar een echt personage, dat ziet en voelt, dat liefheeft en vergeet. De mens zelf is een feilbaar wezen dat wanhopig zoekt naar liefde en verbinding maar zich ook verbaast over het gebrek aan aandacht voor de ander.

Verhalen
–

Non-fictie
– In Licht van mijn ogen beschrijft de Spaanse emeritus hoogleraar geschiedenis  hoe er in Europa in de middeleeuwen tegen het moederschap werd aangekeken en hoe dat onze kijk op het moederschap bepaalt. Ze concentreert zich op West-Europa en de landen rond de Middellandse Zee. Ze doet onderzoek naar zwangerschappen, bevallingen en het leven van moeders met kinderen. Daarbij maakt ze onderscheid tussen maatschappelijke positie en religie; het jodendom, het christendom en de islam.
–  (1931-1994) was de eerste vrouwelijke minister op het ‘moederdepartement’ van Binnenlandse Zaken. Haar uitspraak ‘Een beetje integer kan niet’ wordt nog regelmatig geciteerd. Ze was een nuchtere, kordate sociaaldemocrate  die ontzag boezemde en onomwonden bekritiseerde wat ze beschouwde als ‘volkomen flauwekul’ en ‘echte klets’. Ze was toegankelijk en kon heel goed luisteren, maar ook met veel overtuigingskracht gesprekken leiden. Politicoloog en schrijver Sylvester Hoogmoedt schreef een biografie over haar, Pontificaal sociaal.
– Messalina is een van de meest belasterde en onderschatte vrouwelijke figuren uit de oude geschiedenis. Historica Honor Cargill-Martin reconstrueert in Messalina het leven van deze vrouw van keizer Claudius. Messalina werd geboren in een vooraanstaande Romeinse familie en leefde van ca. 17/20 tot 48 n.Chr. Toen haar man in het jaar 48 Rome had verlaten om de havens in Ostia te inspecteren, ‘trouwde’ Messalina echter ook met Gaius Silius. Het resulteerde in de dood van zowel Messalina als Gaius Silius. Cargill-Martin kijkt verder dan de wellustige anekdotes die er over haar bestaan. Zij ziet een vrouw die erin slaagt haar positie te verdedigen in de overwegend mannelijke wereld van de keizerlijke Romeinse politiek.
– De Cleopatra’s van Lloyd Llewellyn-Jones is een biografie over zeven Cleopatra’s.  Er was namelijk niet één Cleopatra, er waren nog zes andere Egyptische koninginnen met die naam. De Cleopatra’s waren Griekssprekende afstammelingen van Ptolemaeus, de generaal die samen met Alexander de Grote Egypte veroverde. Deze koninginnen waren nauw verwant als moeders, dochters, zusters, halfzusters en nichtjes. Ze hadden de absolute macht en regeerden met de listige inzet van geheimzinnige rituelen en weelderige spektakels. Ze omzeilden politieke onrust en intriges aan het hof, en voerden het bevel over legers in de strijd.
– Historica en schrijfster Mariëlle Hageman reconstrueert in Iteko een bewogen periode uit het leven van Margaretha Jacoba de Neufville, en gaat op zoek naar hoe het haar verder verging. Margaretha Jacoba ‘Iteko’ de Neufville zou een van de populairste schrijfsters van de eerste helft van de 19e eeuw worden, maar in 1803 was haar hart vooral vol van liefde voor Henri Smissaert, maar van haar vader mocht de welgestelde Iteko niet met hem trouwen. Ze schreef erover in dagboeken, waarin ze ook kritisch keek naar de gebeurtenissen en de maatschappij van haar tijd. De verwachtingen die die maatschappij had van vrouwen en ook van mannen – waaronder een geschikt huwelijk – en De Neufvilles eigen ideeën, en soms ongemak, lopen als een rode draad door haar dagboeken, en later ook door de romans en geschiedenissen die ze publiceerde.

Activiteiten in Utrecht en daarbuiten:
– In 2023 werd Joyce Overheul benoemd tot ’talent van het jaar’. Een jaar eerder werd haar beeld van verzetsstrijdster Truus van Lier onthuld in het Utrechtse Zocherpark. Dit weekend is Live, laugh, leidmotief geopend in het Centraal Museum Utrecht, een tentoonstelling met recent werk van de Bossche kunstenares. Joyce Overheul maakt kunstwerken van textiel, vaak op basis van fotografie. Ze stikt, borduurt, rijgt en knoopt: ambachtelijke technieken die lang zijn weggezet als vrouwenhobby’s. In haar werken verweeft ze politiek beladen onderwerpen zoals emancipatie, feminisme, vluchtelingen en de wapenhandel. Zo ontstaat een scherp contrast tussen de harde inhoud en het zachte materiaal.
Maar info: https://www.centraalmuseum.nl/nl/tentoonstellingen/utrecht-lokaal-joyce-overheul
– Frontaal is een schrijverspodium en programmeert gevarieerde evenementen met interviews, korte verhalen, ‘spoken word’ en gedichten. Te gast zijn Dubutanten, Literaire Superhelden (aanstormende schrijvers) en Grote Gasten, (bekende auteurs)”. Het schrijverspodium wil  literatuur op een frisse manier aan de man brengen: gezellig en ongedwongen. Op 13 september komen naar bibliotheek Neude o.a. Eva Eikhout, Sophia Blyden, Anneleen van Offel.
Meer info: https://bibliotheekutrecht.op-shop.nl/3448/frontaal-in-de-bieb-met-eva-eikhout-sophia-blyden-en-anneleen-van-offel/13-09-2024
– Op 26 september gaat Savannah Bay’s the Feminist Non-Fiction Book Club weer van start. Als eerste zal dit seizoen gelezen worden . In beginsel is Engels de voertaal.Meer info: https://www.savannahbay.nl/feminist-bookclub/
– Op zondagmorgen 8 september is er bij De Utrechtse boekenbar weer een ‘Boek&brekkie’, dit keer over All forum van Miranda July
Meer info: https://www.deutrechtseboekenbar.nl/product/ticket-boek-brekkie-3-all-fours-miranda-july-zondag-8-september-0930-uur/
En op 30 september is er een ILFU book club, waarin  wordt besproken. “Dit boek leest als een lang flamencolied.” Het gesprek wordt begeleid door Mia You. (https://ilfu.com/agenda/ilfu-book-club-brenda-navarro)

Bibliotheeknieuws:
– In september zal de bibliotheek weer op de aangegeven tijden open zijn.
Iedereen die wil komen rondkijken en/of boeken lenen en terugbrengen is van harte welkom.
– Deze week beginnen we aan het 13e seizoen van onze leesgroep, met weer een mix van eigentijdse en klassieke romans. Er is nog één enkele plaats open. Meer info: https://vrouwenbibliotheek.nl/?s=leesgroep

Nieuwe boeken in de bibliotheek
Ex-vrouw van Ursual Parrot, De onbedoelden van Cobi van Baars, Kind van alle landen van Irmgard Keun, De wraak is aan mij van Marie NDiaye, Dingen die je hart sneller doen kloppen van Mia Kankimäki, Ik die nooit een man heb gekend van Jacqueline Harpman.

Nieuwe recensies van deze maand als link bijgevoegd:
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/08/16/kairos-door-jenny-erpenbeck/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/08/18/waar-we-over-praten-als-we-over-verkrachting-praten-door-sohaila-abdulali/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/08/22/lolly-willowes-door-sylvia-townsend-warner/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/08/26/ithaka-door-claire-north/

De leenbijdrage voor 2024 is vastgesteld op € 27,50. Je kunt hiervoor onbeperkt boeken lenen en/of vriendin/vriend van de bibliotheek zijn. Vanaf augustus geldt een leenbijdrage van € 15,- voor de rest van het kalenderjaar. Iedereen die boeken leent en/of wil gaan lenen wordt vriendelijk verzocht dit bedrag over te maken op ons banknummer NL18 RABO 0366 0430 05 ten name van Stichting Es Scent ovv naam en ‘leenbijdrage 2024’. Meer overmaken om de vrouwenbibliotheek extra te ondersteunen mag natuurlijk altijd. Eenmalig een boek lenen kan ook. De bijdrage hiervoor is € 1,- per boek, met een startbedrag van € 5,- per kalenderjaar.Op www.vrouwenbibliotheek.nl is meer informatie over de bibliotheek te vinden en veel recensies; de nieuwsbrief is ook te lezen via onze website.

Marjolein Datema                                                                                         Utrecht,  2 september 2024

Anne-Gine Goemans is een rasvertelster van verhalen met een gruwelijke ondertoon, maar altijd boeiend, onderhoudend en grappig.

Tante Trientje is een oude non en holy/heilig. Ze heeft het volste vertrouwen in ‘Lief Heertje’ en haar leven in Zijn dienst gesteld. Ze is de tante van Regina, die als kind al bij haar – toen nog jonge – tante logeerde: “Ze was een vreemd soort kruising tussen een elfje en de lichtgevende kwal die ik een keer in zee zag.”

Tante Trientje klaagt nooit. Ze is nooit boos. “Dat komt doordat er – Lief Heertje zij geprezen – geen praatjesmaker in mij woont,…., die vervelend begint te wauwelen. Zodra een praatjesmaker de kop opsteekt, moet je zwabberen. Zwabber tot je weer helemaal schoon bent.”
Het is een grappige uitvoering van een psychologische oefening die tante Trientje ook Regina aanleert, namelijk disidentificatie van negatieve oordelen of vooroordelen en terugkeer naar het authentieke zelf.
Regina is eind veertig als de ruim 70-jarige tante Trientje van ‘Lief Heertje’ de opdracht heeft gekregen, om in navolging van de 81-jarige Amerikaanse non Kathleen (in werkelijkheid non Megan Rice) in Europa iets tegen kernwapens te doen. Kathleen wist in de VS het allergrootste kernwapencomplex binnen te dringen om mensen te wijzen op het grote gevaar van atoomwapens. Tante Trientje wil met spoed een nucleair object bezetten: “Kernwapens zijn duivels, die kun je beter kwijt dan rijk zijn.”

Regina moet haar helpen, maar die is getrouwd en heeft kinderen. Haar oude, dementerende vader woont bij hen in de schuur van hun woonboerderij. Regina is gestopt met haar werk als fixer voor een TV-programma. Zij heeft jaren voor het programma mensen gezocht met extreme kenmerken en ze onder zware, maar ook misleidende druk gezet om aan de programma’s mee te doen, zodat de kijker zich kon verlustigen aan de buitenbeentjes van de maatschappij. Uiteindelijk walgt Regina van zichzelf. Ze noemt de fixer ‘het monster’ en zodra dat monster de kop opsteekt ‘zwabbert’ ze heftig, maar voor de missie van Tante Trientje is ze ideaal, omdat ze mensen kan overreden het onwaarschijnlijkste te doen. Zo gaat ze naar de VS om kennis te maken met non Kathleen om haar en haar medestanders uit te horen over de manier waarop ze hun actie hebben uitgevoerd en wat de aanvankelijke problemen en de uiteindelijke succesfactoren waren.

Om een groepje mensen samen te stellen, die samen met tante Trientje de actie kunnen uitvoeren, reist  Regina de wereld rond op zoek naar mensen, van wie het leven door atoombommen of nucleaire rampen een desastreuze wending heeft genomen. Japanse ICT-er Yoshida had een bescheiden boerderij met koeien in de buurt van Fukushima, waar zijn ouders met 15.000 anderen zijn verdwenen in de zeebeving en tsunami in maart 2011. Drie van de vier reactoren van de kerncentrale explodeerden: het stralingsgevaar is tot op de dag van vandaag nog zeer hoog. Yoshida is wanhopig, weet niet wat te doen, reist suïcidaal naar het bos rond de berg Fuji.

Bonnie Batlock woonde op Eboye, een atol van de Marshall-eilanden in de Stille Zuidzee, waar tussen 1946 en 1958 de VS op de dichtbijgelegen atol Bikini een serie van 67 atoombommen lieten ontploffen als experiment. Daarna werden alle 85 bewoners, slachtoffers van nucleaire straling, geëvacueerd naar een ander eiland, waar veel van hun mensen stierven. Na vijf jaar mochten ze terug. Er werden jellyfish-baby’s geboren: zonder botten, ogen of oren. Als Bonnie twaalf is, worden er weer metingen verricht, waarbij de geigertellers heftig tikken. Alle bewoners worden overgebracht naar een groter eiland, op kosten van de VS. Bonnie ontmoet Maarten, een Nederlander die op de Marshall-eilanden op vakantie is.

Hansje raakt op haar 16^ezwanger van ene Jan, tijdens een avondje stappen. Hansje trouwt met een vriendelijke man, Sjoerd, die Jan Willem als zijn wettig kind erkent. Ze krijgen nog een dochter en een tweeling. Hansje is zo’n gehuwde vrouw uit de 60-er jaren die verkommerde in het huwelijk en door de 2e feministische golf als vrouw werd opgetild en langzamerhand een eigen leven veroverde. Ze raakt verzeild in de fotografie en in de sociale en feministische demonstraties, waar ze goede foto’s maakt en daar zelfs een prijs mee wint. Haar kleinzoon Arend trekt bij haar in. Hij is de zoon van Jan-Willem, die een keurige ambtenaar is geworden. Arend studeerde economie voor zijn vader, maar stopte ermee, en bekwaamt zich als fotograaf.

Met Yoshida, die bij zijn oom en tante in Amstelveen logeert, met Bonny, die met Maarten in Nederland woont, met fotograaf Arend en met de dementerende vader van Regina gaat tante Trientje de bezetting organiseren. Maar waar?
Trientje hoort van ‘Lief Heertje’ dat “de weg leidt naar het levendig glanzen. Fonkelen, Volkel! De plek waar de kernwapens liggen opgeslagen. Ze bereiden de bezetting voor in navolging van non Kathleen. En voeren hem uit, wat met de epiloog een knetterend slotstuk vormt. ‘Zuster Trientje is het krachtigste wapen in de strijd voor de Vrede.”

Hoewel het thema van het verhaal treurig stemt, wordt het grappig gebracht, waardoor het goed te lezen valt en tegelijk veel indruk maakt. Al was de humor niet helemaal afdoende om het gevoel van ongemak te neutraliseren. Wat waarschijnlijk precies de bedoeling van de schrijfster is. Misschien moeten we heroverwegen wat we doen met kernenergie, kernwapens, en andere nucleaire ongewisheden. Zeker in deze tijden, nu er in verband met energieschaarste weer positiever naar kernenergie wordt gekeken.

Uitgeverij          Ambo/Anthos, 2019
Pagina’s            416
ISBN                 978 9026 334 221

Recensie door Hannah Kuipers, november 2019

Een meeslepende roman, om te lachen en te huilen. Voor jong en oud.

Deze roman verscheen in september 2015. Een verlate recensie om het boek en de schrijfster alsnog onder de aandacht te brengen, want het is een knap verhaal. Gezien de titel zou het oppervlakkig kunnen zijn, maar dat is het absoluut niet, omdat het voortdurend verdiept waar je het niet verwacht. Het boek blijft boeien, is soms verrassend komisch en bevat gruwelijke verhalen die te behappen zijn door de vorm waarin ze gepresenteerd worden. Voorin het boek staat: “Toen Hardy Hardy eenmaal begon te spreken, wenste iedereen met heel zijn hart dat hij zijn mond had gehouden. Hij werd gezien als een optimistisch en gemoedelijk mens die als Honolulu King met hawaïmuziek naam had gemaakt. Over de beestachtige moorden op zijn moeder, twee broertjes en zusje in juni 1946 hoorde je hem zelden. Totdat Hardy Hardy het nodig vond om zijn verhaal te vertellen. Ruim zeventig jaar later.”

Het leven van Hardy Hardy, een Indisch-Europese man van tegen de tachtig, speelt zich af in zijn Haarlemse toko, waar hij de lekkerste Indische snacks maakt en verkoopt, echt omrijvoedsel. Hardy Hardy dankte, behalve het leven zelf, nog drie dingen aan zijn vader. Zijn naam, die een grapje was, de steelgitaar, die zijn vader bespeelde toen hij nog een klein jongentje was en waarvan Hardy hield en de wens, net als zijn vader vrijmetselaar te worden, omdat zijn vader hem vertelde dat ieder mens bij de vrijmetselaars gelijk is. Hij heeft, tot de hawaïmuziek uit de mode was, met vier collega-muzikanten als de Honolulu King de betere soort hawaïmuziek gespeeld. In de drukbezochte toko heeft hij hulp van twee vrienden van de ex-band, Cok van 78 jaar en George van 81 jaar. Cok rookt kretek sigaretjes (met nootmuskaat) en hoest veel, George heeft een fabelachtig geheugen waar het muziek en films betreft. Ook kleindochter Synne (‘ Suun’) helpt Hardy met koken en verkopen in de toko. Onlangs heeft hij zich bij de vrijmetselaarsloge Propria Motu aangemeld en gaat een traject van inwijding in. Dit en het feit dat zijn vrouw Christina Alzheimer heeft, in een Indisch verzorgingshuis woont en hem niet meer herkent, geeft hem ernstige stress. Hij raakt soms ontremd, valt onredelijk boos uit en wordt overvallen door heftige herinneringen aan zijn jeugd in Indië, waar hij opgroeide voordat hij in 1955 als twintigjarige in zijn eentje naar Nederland kwam.

Hardy heeft door middel van zijn hawaïmuziek en de liefde van en voor zijn vrouw Christina, een beeldschone Nederlandse (‘Hoe komt die kleine Indo aan zo’n prachtige vrouw?’) van zijn leven een goed leven kunnen maken. Hij kreeg een dochter Aswani, waar hij afstandelijk contact mee heeft: “…altijd die blik in haar ogen of ze per ongeluk op de verkeerde filmset is beland.” Ze wil alleen vooruitkijken en niet naar Indisch eten ruiken. Ze leidt een correct leven, doet 100% Nederlands en is ongelukkig getrouwd. Ze hebben een dochter Synne (‘Suun’), die de lieveling van Hardy is. Altijd heeft de Japanse bezetting in Indië tussen 1942 en 1946 in zijn gedachten een rol gespeeld. In het magazijn van de toko heeft hij 4 kratten vol opnamebandjes van gesprekken staan, die hij met Indische mensen, klanten in de toko, heeft gehouden over hun herinneringen aan de Bersiap, de bezetting van Indië en de periode na de capitulatie van Japan. Instituut voor Orale Indische Geschiedenis staat er op de deur van zijn toko. Met Cok en George probeert hij zich mensen voor de geest te halen die hun verhaal op de band hebben verteld. Het begint vaak met een vraag: ‘ Hoe heet de man die de gevangeniskat opat?’ waarna Hardy het gesprek gaat opzoeken in een van de kratten. Als hij het heeft gevonden, draaien ze het bandje (ook voor de lezer!) af tot ze zich de naam van de man weer herinneren. Synne, die geschiedenis studeert, neemt af en toe eveneens een bandje mee naar huis.

Dit is een geweldige vondst van de schrijfster die op deze makkelijke, deels humoristische manier inzicht verschaft in de geschiedenis van het geweld en de terreur van de Japanse bezetter. Steeds minder mensen kennen de geschiedenis van Indië van voor, tijdens en na WOII. De Japanners haatten iedereen die niet 100% Aziatisch was, zoals de blanke Hollanders en de Indo’s (een van de ouders wit en de ander Indisch). Hollandse vrouwen en kinderen werden in kampen gevangengezet, waar ze gewelddadig werden behandeld. Ze kregen nauwelijks te eten en werden voor van alles wat de Japanse bewakers niet beviel, dagelijks zwaar gestraft; tot bloedens toe geslagen, in de tropische zon gezet. Mannen werden naar Birma verscheept om onder barre omstandigheden aan de spoorlijn te werken (140.000 doden). De Indo’s werden niet in kampen opgesloten, maar in hun eigen huizen waar ze moesten binnen blijven, de buitenkampers. Het was een dagelijks probleem om aan eten of een beetje geld voor eten te komen. Gingen ze op zoek naar voedsel of geld dan liepen ze daarbij gevaar gedood te worden. Hardy en zijn familie waren buitenkampers. Ze aten soep van rattenkadavers en kledingstijfsel.

Tijdens de bezetting richtten de Japanners een gemilitariseerd jeugdcorps op van puur Indische jongeren, de Pemoeda’s, die ze hersenspoelden met kreten als ‘Dood aan de Hollanders’. Ze droegen hen op vlijmscherpe speren van bamboe te maken, om die na de capitulatie van Japan tijdens de Bersiap, de vrijheidsstrijd voor een onafhankelijk Indonesië, te gebruiken om alle Hollanders en Indo’s af te maken. Moorden was hun doel. ‘In vergelijking met de Bersiap was de bezetting kinderspel.’ Er gingen vier miljoen mensen dood door moord, doodslag, marteling en verkrachting. In alle verwarring en chaos in 1945 en 1946 werden de Japanners na hun capitulatie aangesteld door de Engelsen als beschermers van de bevolking. Daardoor waren Hollanders en Indo’s vogelvrij voor de moordzuchtige pemoeda’s.

Hardy gaat dagelijks naar zijn vrouw in het verzorginshuis, in de hoop haar –tegen beter weten in – alert te krijgen, waardoor ze weer naar huis kan. Het leven zonder haar valt hem zwaar. Voor zijn entree bij de vrijmetselaars moet Hardy een bouwstuk schrijven. Het moet diepzinnig zijn en over hemzelf gaan. Het kost hem de grootste moeite en regelmatig verliest hij in gedachten de werkelijkheid. Hij probeert oplossingen te vinden voor deze twee problemen. Zijn oplossingen zijn bijzonder verrassend.

Uitzinnig van woede is hij, als tegenover zijn toko een Japans sushirestaurant wordt geopend. Zijn haat tegen de Japanners is buiten proporties omdat zijn vader, die nog nooit een geweer in zijn hand gehad, in 1942 als landstormsoldaat door het KNIL werd opgeroepen. Hij verdronk als krijgsgevangen militair voor de kust van Sumatra, toen het Japanse vrachtschip door de Engelsen werd getorpedeerd. Er kwamen 5600 mannen om.

Helemaal mis gaat het bij de voordracht van zijn bouwstuk. Harry vertelt beeldend en treffend zijn jeugdgeschiedenis: ‘Het bouwstuk ging af als een fragmentatiebom.’ De leden van de loge zijn verbijsterd. Wat Hardy vertelt brengt hen in een identiteitscrisis: ‘Stront in de loge.’ Een deel wil Hardy niet toelaten, een deel juist wel. Het zijn geestige scènes met rondslingerende vooroordelen en angsthazige voorstellen. Ook zijn vrienden Cok en George worden over Hardy uitgehoord: ‘Zijn de herinneringen waarheidsgetrouw?’ George: ‘U vraagt joodse mensen toch ook niet of ze de waarheid over de Holocaust zeggen?’

Hardy komt na het openbaar maken van zijn verhaal los van zijn stress en krijgt weer zin in het leven. Hij heeft perspectief gekregen, een bekende genezende factor bij ernstige stress. Vol elan gaat hij aan de slag met de revival van de Honolulu Kings. Met zijn twee vrienden houdt hij audities. Ze vinden twee nieuwe bandleden.

Wat Hardy aan de vrijmetselaars heeft verteld stoelt op een waargebeurd verhaal over een vrijmetselaarsloge in Amersfoort waar een a.s. lid bij zijn entree diverse moorden bekende. De vrijmetselarij die geheimhouding voorstaat, stopte de bekentenis in de doofpot. Dat is strafbaar. Bij het verschijnen van het boek Honolulu King is die situatie weer (aan) het daglicht gekomen.

Synne is de jeugd van nu, tegenhanger voor de jeugd van Hardy van toen. Zij studeert geschiedenis, maar doet er weinig aan. Ze heeft een vriendje Olaf, ‘toen die vannacht over haar clitoris wreef alsof het een kraslot was, ergerde ze zich…’ Zij weet niet goed wat ze wil, heeft sessies bij een therapeut, valt op (nog) een man die een jaar ouder is dan haar moeder. Ze is op zoek naar liefde, maar krijgt alleen seks. Het jonge vriendje blijkt een bron van onbaatzuchtigheid te zijn, die Hardy helpt en daarvoor niets terugverlangt. Hardy gaat tenslotte uit zijn dak tegen de twee jongens van Hotaka’s sushirestaurant, waar hij vier bandjes met verhalen over de wreedheden van de Japanse militaire politie, de Kempetai, door de brievenbus gooit. In een zeer ontroerende scène verschrompelt zijn haat tot een beginnend mededogen als hij met de bejaarde grootmoeder van de uitbaters een gesprek heeft, dat hij op een bandje opneemt: ‘De grootste pijn laat geen fysieke sporen achter.’

In de laatste tien pagina’s van het boek krijgt de plot een wonderlijke twist. Wellicht heeft dit te maken met de doofpotaffaire in Amersfoort. In het verhaal was het niet-functioneel. Wat niet wegneemt, dat Honolulu King de voorgaande 336 bladzijden een prachtig boek is, waardevol voor jong en oud die interesse hebben in de bezettingsgeschiedenis van Indië en de tijd na de capitulatie van Japan, de gewelddadige vrijheidsstrijd van Indonesië. Een mooi geconstrueerd verhaal, met veel verhaallijnen van toen en nu, goed uitgewerkt en prachtig opgeschreven. Een ontroerend boek, om te lachen en om te huilen. Om na lezing over na te denken. Hoe betrouwbaar is het geheugen? Helpt wegstoppen van trauma’s? Wat doet vastgezette haat? Wat is goed en wat is fout? Kun je van het leven een kunstwerk maken?

Uitgeverij          Ambo/Anthos, 2015
Pagina’s            348
ISBN                  978 9041 425 225

Recensie door Hannah Kuipers, februari 2017