Oktober nieuwsbrief
Beste leensters, leners en andere belangstellenden,
Oktober, herfst, het ILFU (Internationaal Literatuur Festival Utrecht) is nog aan de gang met komend weekend de 41e Nacht van de Poëzie.Afgelopen weekend ontving de 
Wit-Russische schrijfster Svetlana Alexijevitsj de Belle van Zuylenring, een internationale ereprijs voor een schrijversoeuvre met een grote maatschappelijke betrokkenheid. Dat kwam ook naar voren in de Belle van Zuylenlezing uit met de titel Op zoek naar een getuige. Ze vertelde over hoe ze Rusland zag veranderen, en over de ‘banaliteiten’ van oorlog die de meesten ontgaan, over het leed dat mensen overstijgt. Ze wilde niet ingaan op de huidige vraagstukken, alleen vertellen hoe ze een nieuw boek schrijft, hoe ze nieuwe woorden zoekt voor alles in deze nieuwe wereld waarin we nu leven. Haar boeken gaan over mensen die met hun kleine geschiedenis ook de grote vertellen.
*Deze herfst staat in de filmwereld de Amerikaanse schrijfster Sigrid Nunez in de belangstelling. Twee van haar romans zijn verfilmd, De vriend en Wat scheelt er aan? De romans zijn uit 2017, resp 2020. Nou zijn romans vaak lastig om echt goed te verfilmen, en dat geldt zeker voor kleine memoir-achtige verhalen die zich voornamelijk in het hoofd van de verteller afspelen. Het is dan ook aan te bevelen om de romans eerst gelezen te 
hebben, alleen al om de schrijfstijl van Sigrid Nunez niet te missen. De geluiden over beide films zijn echter heel positief.
Wat scheelt er aan is verfilmd onder de titel The room next door. De film is bewerkt door Pedro Almodovar en werd onlangs op het filmfestival in Venetië uitgeroepen tot beste film. Julianne Moore en Tilda Swinton spelen twee vrouwen die in hun jonge jaren goede vriendinnen waren en elkaar na 40 jaar weer tegen komen, als de een bij de ander op bezoek gaat in het ziekenhuis.
In De vriend spelen Naomi Watts en Constance Wu hoofdrollen. Een vrouw voelt zich na het overlijden van haar literaire mentor verantwoordelijk om diens Deense Dog in huis te nemen en gaat een hechte relatie aan met de hond. Ze rouwen samen om hun verloren vriend/baasje. De vrouw weet door de hond overeind te blijve, ondanks dat haar omgeving haar ‘ziekelijk gedrag’ verwijt.
Op onze website staan van beide romans een recensie, overigens net als van Sempre Susan, over de herinneringen van Sigrid Nunez aan haar literaire mentor Susan Sontag.
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2020/04/03/de-vriend-door-sigrid-nunez/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2020/12/27/wat-scheelt-eraan-door-sigrid-nunez/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2020/12/30/sempre-susan-door-sigrid-nunez/
*Als het goed is gaat de Wikipedia-pagina deze maand nog ‘de lucht in’. In de vorige nieuwsbrief stond er ook al iets over. Of het voor 20 oktober gaat lukken? Dat is de dag van het 40-jarig bestaan van de Vrouwenbibliotheek. Op de dag zelf is er niets ‘openbaars’, dat wordt waarschijnlijk later dit najaar. We denken aan het elkaar voorlezen van favoriete of betekenisvolle fragmenten om er dan vervolgens bij stil te staan. Bij deze gelijk een oproep: wat is/zijn je favoriete fragment(en)? Welk fragment is je altijd bijgebleven om de betekenis die het voor je had/heeft? Dat kan fictie en non-fictie zijn, uit klassiekers of jonkies, een gedicht etc.
Onlangs uitgebrachte titels
– Joke van Leeuwenheeft haar nieuwe historische roman Alle tijden zijn onzeker genoemd, want net als nu waren het in 1783 in Parijs onzekere tijden. Het was het jaar waarin de mens voor het eerst loskomt van de aarde, in een luchtballon, en waarin de grote verschillen tussen rijk en arm tot onrust leiden. Wetenschappelijke vernieuwingen maken de een enthousiast, terwijl de ander steun zoekt in troostende schijnzekerheden. In dat decor zoeken de nuchtere Marie en de speelse Vince als jong stel hun weg, en bestrijdt de eenzame Pierre wat hij als het kwaad ziet: de buitenlandse koningin die zich niet tegen de beschimpingen kan verweren. Er hangt spanning in de lucht, maar niemand weet dan nog waartoe die zal leiden.
– Net als in haar eerdere romans Niets is gelogen en Luister speelt 
s in Lotgevallen met perspectief. Een kunstwerk vormt telkens de aanleiding voor een nieuw verhaal waarin de lotsbestemming van de verschillende hoofdpersonen een onverwachte wending krijgt. Een man neemt een raadselachtig voorwerp in zijn hand en dat geeft hem eindelijk de moed zijn liefde te verklaren. Een vrouw is ervan overtuigd dat een zeshonderd jaar oud portret haar gevoelens beantwoordt. Na een bezoek aan de geriater krijgt een patiënt nieuwe gedachten over zijn favoriete beeldhouwwerk. In de verhalen kan de schrijfster, kunsthistorica en curator uitgebreid schrijven over bestaande kunstwerken. Haar liefde voor kunst en de kunstwerken is ook terug te vinden in de mooie vormgeving van haar ‘verhalenroman’.
– In haar 2e roman Graafdier graaft Nikki Dekker in het Nederlandse landschap, specifieker ‘De Groote Peel’. Hoe dieper ze door de aardbodem dringt, hoe verder terug in de tijd ze komt, langs de veenmol en pratende schimmels, de ruilverkaveling en vervening naar het oerrund en de uitvinding van de klok, via het jaar 0 en de periode waarin walvissen en reuzenhaaien overzwemmen, tot 300 miljoen jaar geleden. Je wordt meegenomen de diepte én het verleden in, waar fascinerende verhalen en grote levensvragen ontkiemen. Nikki Dekker verbleef in De Groote Peel op uitnodiging van o.a het van Abbemuseum, waar t/m 24 november de tentoonstelling Soils te zien, waarin de menselijke relatie met de bodem centraal staat; de bodem als basis van óns leven, en waar onze
voorouders ooit leefden en waar toekomstige generaties een bestaan gaan opbouwen.
Meer info: https://vanabbemuseum.nl/nl/zien-en-doen/tentoonstellingen-activiteiten/soils
– Dagen als vreemde symptomen van 
wordt omschreven als een gevecht tegen de verveling, een zoektocht naar de grenzen van het moederschap, van hoop en radeloosheid, van leven en dood. Sisyphus doolt door de hel met een lege rolstoel en weet niet precies wat ze daar te zoeken heeft, behalve dat ze haar dochter, die meervoudig beperkt is, moet ophalen uit het dagcentrum. Een missie die telkens mislukt, waarna ze teleurgesteld terugkeert naar de aftandse benedenwoning van een zonderling appartementencomplex. Wanneer haar hospita schijnbaar uit het niets een praatje met haar aanknoopt, begint ze zich plotseling dingen te herinneren.
– “Vannacht blijf ik op, doorwaak ik de uren, totdat de zon opkomt en Sam precies 9 jaar en 178 dagen oud is. Zodat ik zeker weet dat hij een kind met een moeder is, een moeder die nog leeft.” Terwijl haar gezin slaapt, houdt een moeder zich wakker, uit angst voor een herhaling van het lot. Wat aanvankelijk niet meer is dan het doorwaken van de nacht, verandert in een dwaling door nachtelijk Amsterdam en komt ze uiteindelijk bij de plek die ze zo lang heeft ontlopen. Hoe kun je erop vertrouwen dat het verleden zich niet in jou herhaalt en hoeveel zeggenschap heb je in het leven om je eigen keuzes te maken? In Zonder slaap ben ik het noodlot verweeft Mirthe Frese rouw met Chanoeka, pekingeend en Susan Sontag.
– In Noem mijn naam van 
houdt Firas als de burgeroorlog uitbreekt in Syrië zijn gezin zo ver mogelijk bij het geweld vandaan. Zijn weigering om te vechten leidt echter tot een onverwachte confrontatie met zijn beste vriend Omar. Ooit speelden ze samen, studeerden ze samen en waren ze verliefd op hetzelfde meisje, maar nu zet het geweld hen tegenover elkaar. Getraumatiseerd en onder het verstikkende gewicht van een geheim, legt Firas zijn leven in de handen van mensensmokkelaars en vlucht hij naar Nederland. Hij krijgt de kans een nieuw leven op te bouwen, onder een valse naam. Maar hoe moet hij rust vinden als het verleden hem letterlijk en figuurlijk achtervolgt?
– In Camping van Maartje Wortel koopt Victorien na een onverwachte gebeurtenis een camping midden in het bos, naast een militair oefenterrein. Voorwaarde van de oude eigenaars, twee zussen, is dat ze er zelf mogen blijven wonen. Een bonte verzameling gasten checkt in aan de balie: van een militair met PTSS tot een drugscrimineel en een beroemdheid die de publiciteit wil ontvluchten. Wat voor de een vakantie is, is voor de ander bittere noodzaak. De gasten op de camping zijn tot elkaar veroordeeld maar hebben tegelijkertijd niets met elkaar van doen. Zelf houdt Victorien niet van kamperen, en tegelijkertijd is het haar leven. Ze was allergisch voor gras. Toch huilde ze liever vanwege gras dan door liefdesverdriet.
– Over het debuut van 
, Josephine: “In haar eerste roman grijpt Eva Hofman, journalist van de Groene Amsterdammer, de wereld waar ze normaal gesproken onderzoek naar doet en over schrijft dwingend bij de strot. Want wat speelt zich af achter de internet-werkelijkheid waarin je naar hartenlust kunt wisselen van identiteit in de allesoverheersende zucht naar aandacht en succes? Wie is in de kern degene die tegenslag of nare gevoelens wegscrollt in sessies die uren duren en hand, arm en nek pijnlijk doen verstijven” Bron: intro NPO radio1
Vertaalde romans
– De Ierse Sally Rooney is bekend van haar romans Normal people, Gesprekken met vrienden en Prachtige wereld waar ben je? Intermezzo is haar 4e roman en gaat dit keer over twee heel verschillende broers: de een is een succesvol advocaat en de ander een sociaal onhandige professionele schaakspeler. Ze worstelen allebei met min of meer dezelfde dingen: de rouw om hun recent overleden vader, hun onderlinge door onbegrip en oud zeer verstoorde verstandhouding én over hun relaties met de mensen/vrouwen die zij liefhebben. Voor beide broers is dit een nieuwe fase waarin ze de kans hebben om te ontdekken hoe vol een leven kan zijn zonder te barsten. Intermezzo is inmiddels al breeduit bejubeld in de pers.
– In De kuil van de Japanse 
zegt Asa haar saaie baan in de stad op om haar echtgenoot te volgen naar het Japanse platteland, waar hij nieuw werk heeft gevonden. Tijdens een uitzonderlijk hete zomer probeert ze haar dagen te vullen met huishoudelijk werk, dutjes en onbelangrijke boodschappen voor haar schoonmoeder, die (niet geheel toevallig) in het naburige huis woont. Er gebeurt steeds meer wat Asa niet kan plaatsen: contant geld verdwijnt uit een envelop, ze hoort flarden vaag kindergeschreeuw, haar schoonfamilie toont steeds excentriekere trekken. En op een dag vangt ze een glimp op van een merkwaardig beest dat iets weg heeft van een hond. Haar pogingen om het dier op te sporen leiden Asa naar een vreemde kuil langs de rivier, en daarmee naar nog meer raadsels.
– De vrouw van Montparnasse is een biografische roman van Caroline Bernard over filosofe en schrijfster Simone de Beauvoir. Die komt al op jonge leeftijd in opstand tegen de burgerlijke regels. Ze wil studeren, schrijven en haar leven in vrijheid kunnen leiden. Het grote verlangen naar persoonlijke ontwikkeling drijft haar, maar de tegenwerking die ze als vrouw ondervindt doet haar steeds weer twijfelen. Ze ontmoet Jean-Paul Sartre, enfant terrible, genie en al snel haar minnaar, met wie ze een liefdespact sluit dat voor beiden de vervulling van hun romantische verlangens en tegelijkertijd alle vrijheid betekent. Zij aan zij ontwikkelen de twee de filosofie van het existentialisme, worden het middelpunt van de Parijse bohémien-scene en later het intellectuele modelpaar van de eeuw.
– 
was een succesvol advocate voor ze schrijfster werd. Haar autobiografische roman Love me tender wordt omschreven als een gedurfde roman waarin ze de liefde in al haar vormen bevraagt, van moederliefde tot variaties op liefhebben. Moeten we, om vrij te zijn, alles accepteren wat op ons pad komt? Moeten we alles omarmen, zelfs onze eigen nederlagen? Kan verdriet ongedaan worden gemaakt? “Ik heb zelden een verslag gelezen waarin de bitterheid en manipulaties van een misgelopen huwelijk, de macht van de staat en een niet-aflatende homofobie en vrouwenhaat zo pijnlijk worden blootgelegd.”, schreef de Guardian erover.
– In de Schwob-serie is de autobiografische roman Gebrand kind zoekt vuur van de Duits-Zweedse 
opnieuw uitgegeven. De 14-jarige Cordelia groeit op in Berlijn in nazi-Duitsland en vraagt zich af of ze een uitgestotene of een uitverkorene is, of allebei tegelijk. Ze is de buitenechtelijk geboren dochter van een bekende schrijfster, en wordt gezien als Joods. Wanneer de netten van de Gestapo zich om Cordelia sluiten, laat de moeder haar op een cruciaal moment in de steek. Cordelia wordt gedeporteerd, haar moeder blijft achter in Duitsland.
– Kiezels is een autobiografische roman van 
Ze schrijft over haar jeugd die ze doorgebracht in onconventionele omstandigheden, het verdeelde Berlijn, familiebanden en affiniteiten, lange, gelukkige zomers aan zee. De Duitse schrijfster praat over haar leven en haar schrijven, over wat haar schrijven en leven samenhoudt en verbindt. Waarheid, uitvinding, geheugen en geheimen – waar begint een verhaal en waar eindigt het? Hoe betrouwbaar is ons geheugen, hoe zeer lijken onze dromen op de werkelijkheid?
– Medea is een van de machtigste en meest verguisde vrouwen uit de Griekse mythologie. Rosie Hewlett vertelt in De heks van Kolchis het bekende Griekse verhaal van de held Jason en zijn Argonauten, die het gulden vlies weten te bemachtigen, maar deze keer vanuit de visie en beleving van Medea. Medea, die in de geschiedenis is weggezet als slechte en gevaarlijke vrouw en moordzuchtige moeder, verandert in dit boek in een krachtige vrouw met menselijke gevoelens en reacties op een zwaar traumatische jeugd. ‘Geweld voedt geweld’, zo blijkt ook hier weer. Ondanks dat het een overbekend verhaal is, zijn de kritieken erg lovend. Op deze manier verteld is het het verhaal van heel veel vrouwen, vroeger en soms nog van nu.
– 
g debuteerde in 2017 met Nieuwe reizigers. Onlangs verscheen De A van Asta, waarin Asta wordt uitgenodigd voor een herdenkingsdienst voor August, die tien jaar geleden overleed. Ze woonden in hetzelfde studentenhuis en hij had een relatie met Asta’s beste vriendin Mai. De uitnodiging verstoort alles: de roman waaraan ze werkt, en haar vriendschap met Mai en haar tweejarige zoontje. Wat was er gebeurd in de nacht van Augusts dood en in de uitbundige dagen die daaraan voorafgingen? De Deense schrijft over de intensiteit van studentenjaren, over wie we werkelijk zijn en wie we dachten dat we zouden worden, en over hoe ambities, angsten en herinneringen uit die tijd nooit hun greep loslaten op hoe we onze toekomst tegemoet treden.
– In Trieste tijger overdenkt de Franse schrijfster Neige Sinno de periode dat ze als kind, tussen haar zevende en veertiende, werd misbruikt door haar stiefvader. Een ander Franse schrijfster en niet de minste, Annie Ernaux, schreef er over: “ ‘Ik las het boek van Neige Sinno alsof ik met open ogen in een afgrond daalde. De ontstellende eenvoud van een monster met een prettig gezicht dat zich in alle rust beweegt in een gezin, in de samenleving. Iedereen zou Trieste tijger moeten lezen.” En ook vond ik: “‘Neige Sinno heeft op wonderbaarlijke wijze de juiste toon gevonden om dit boek zijn unieke emotie te geven, zowel gewelddadig als fijngevoelig, menselijk, al te menselijk. En van een zeldzame oprechtheid.” Het is de veel gedeelde toon over deze autobiografische, deels essay-achtige roman vol literaire verwijzingen over hoe misbruik een heel leven tekent.
Poëzie
– Wat wij doen dat heet bewaren is de vierde, zintuiglijke 
en rijkgeschakeerde dichtbundel van Siel Verhanneman. Daarin vangt de Vlaamse schrijfster het beeld van de rituelen die we nodig hebben om de angst om ouder te worden of kind te blijven te bezweren. Ze vindt twee plaatsen in het lijf waar grote verlangens en gevoelens bewaard worden: de uterus, waar het moederschap kiemt, en de psoas, de spier van de ziel. Beeldende kunst biedt haar afstand om aan zelfonderzoek te kunnen doen en grip te krijgen op het moederschap, de liefde, het verdriet en de toekomst.
– Sophia Blyden is schrijfster van zowel proza als poëzie; daarnaast is ze ook programmamaker. Dobberen is haar debuutbundel van dichter en podiumdichter, waarin ze de periode tussen meisje en moeder onderzoekt. Wat zijn haar mogelijkheden? Wat voor vrouw wil ze uiteindelijk zijn? De bundel heeft een mooie opbouw met terugkerende saga’s, Sophia Blyden laat zien hoe lastig het is voor een jonge vrouw om te bedenken wie ze wil zijn in weerwil van alle verwachtingen van haar omgeving en de maatschappij. Ze ondersteunt en is kritisch.
Verhalen
– De wasvrouw van de Drambranders is een bundel autobiografische verhalen van 
. Ruim drie jaar geleden verscheen van haar De doorsons, een indrukwekkende kroniek van haar eigen tot slaven gemaakte familie, en gïnspireerd door haar drie ‘voormoeders’. De nieuwe elf verhalen gaan over een Surinaamse familie die zich vastberaden van de nasleep der slavernij wil ontdoen. De voorloper, de trooster, de verbinder, de bouwer, de wasvrouw passeren de revue, naamloze steunpilaren (stonfoetoe of krakatiki) die allemaal een gezicht krijgen. Zonder verwijten, maar grootmoedig en vergevingsgezind koesteren ze niettemin hun eigen trots, vervat in een credo: ‘Wij zijn niemand iets verschuldigd!’
Non-fictie
– Enigszins vrij naar Simone de Beauvoir: ‘Een vrouw wordt niet geboren, ze wordt gemaakt’. Maar als dat zo is, wat valt er dan te zeggen over hoe ze in elkaar wordt gezet? In Liggend naakt, een essay in vijf delen, onderzoekt Basje Boer onze aannames over vrouwelijkheid aan de hand van kleding en symbolen die we vinden horen bij de vrouw. Dat onderzoek, waarin het soms schuurt en botst, leidt van de modegeschiedenis via Assepoester naar Taylor Swift en Mae West. Het meandert, stelt vragen, maar trekt, uiteindelijk, ook conclusies over de tijd en cultuur waarin we leven, en welke rol gender daarin heeft.
– Na Het Grote Vrouwen Kunst Boek en Fenomenale vrouwen in de schilderkunst beschrijft Fenomenale vrouwen in de beeldhouwkunst de levens
en het werk van vrouwen die beeldhouwen. Ruim 300 kunstenaars uit 64 landen worden gepresenteerd, samen goed voor een tijdsbeeld van 500 jaar beeldhouwkunst. Sculptuur bevat een diversiteit aan verschijningsvormen – tijdelijk of permanent, binnen of buiten, groot of klein, van snijwerk tot gietwerk, van assemblage tot locatiespecifieke installatie, gemaakt van marmer, hout, textiel of keramiek. Elke kunstenares wordt belicht met een sleutelwerk en een tekst die introduceert en houvast geeft bij het kijken naar haar werk. Er worden nieuwe verbindingen gelegd en er ontstaan verrassende combinaties tussen kunstenaars en kunstwerken die verder gaan dan chronologische of geografische kaders.
– “Bijkomende redenen om van hekserij beschuldigd te worden waren er best. Seksueel ‘wangedrag’ vertonen? Arm, oud of gehandicapt zijn? Het kon allemaal tegen je pleiten. Maar, maakt expert Marion Gibson in Heksen middels 13 historische gevals-studies duidelijk, risicofactor nummer één was: je bent een vrouw. Vrouwen waren nu eenmaal vatbaarder voor de verleidingen van Satan (zie Eva), meenden de eerste quasiwetenschappelijk demonologen rond 1400. En die overtuiging bleef zeven eeuwen lang het misogyne refrein. In Innsbruck anno 1485, toen Helena Scheuberin (onsuccesvol!) werd vervolgd door opperheksenjager Heinrich Kramer, auteur van het beruchte De heksenhamer, evengoed als in de clash tussen pornoster én medium Stormy Daniels en Donald ‘witch-hunt’ Trump. Deprimerend, maar dankzij Gibsons minutieuze reconstructie van de beklaagdenlevens ook fascinerend.” bron: VPRO-gids
– In De vrouw de baas maakt advocate en journaliste 
de balans op bijna 25 jaar nadat het bordeelverbod werd opgeheven. Zijn we de goede weg ingeslagen? In 2010 hoorde ze een vermaard feministe zeggen dat de Hollandse legalisering van prostitutie een mislukt experiment is. Die vindt prostitutie de ultieme vorm van onderdrukking van de vrouw en het houdt de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen in stand. Zo kijken we in Nederland toch niet aan tegen prostitutie, dacht ze. Je mag vrij beschikken over je lichaam en als je geld voor seks wilt vragen, dan doe je dat. Dát is feminisme. Wie heeft er gelijk? Ze vroeg escorts, raamwerkers, tippelaars en thuiswerkers wat de legalisering voor hen heeft betekend. Ze bezocht een tippelzone en een festival voor jongeren die klanten strafbaar willen stellen. Ze sprak feministen die dat ook willen en feministen die daar fel op tegen zijn.
– In Dochters van Lucy van emeritus hoogleraar economische geschiedenis 
staan de vragen ‘wanneer en waarom ontstond de ongelijkheid tussen vrouwen en mannen’ en ‘in welke delen van Eurazië was de genderongelijkheid het meest intens’ centraal. Het spoor gaat terug naar het ontstaan van steden en staten, meer dan 5000 jaar geleden. Daarna concentreert het verhaal zich op welke rol religie speelde. En hoe sterk waren Nederlandse vrouwen in de late Middeleeuwen en de Gouden Eeuw? Waarom werd de huiselijkheid zo dominant in de 19e eeuw, waardoor de vrouw werd gemarginaliseerd op de arbeidsmarkt en in het maatschappelijk leven? Aan de hand van verhalen over vrouwen en mannen en voorbeelden uit kunst, misdaad, godsdienst en sport worden mythes over de vrouw-manverhoudingen doorgeprikt. Er wordt veel nieuws verteld over de relaties tussen de seksen in het verleden.
– Lou Salomé (1861-1937) is wereldwijd bekend geworden door haar relaties met 
Friedrich Nietzsche, Rainer Maria Rilke en Sigmund Freud. In de 20e eeuw werd zij vanwege haar omgang met deze en andere beroemde mannen vaak weggezet als een femme fatale. In Lou Salomé, een vrijgevochten vrouw nuanceert cultuurhistoricus dat beeld. Lou Salomé klampte zich met intense hartstocht vast aan het leven. Dat klinkt door in de romans die ze schreef, maar vooral ook in haar essays. Als filosofe, theologe en psychologe waren haar inzichten in het wezen van de mens in haar tijd baanbrekend. De klassiek geworden vraag van Sigmund Freud, ‘Was will das Weib?’, is door haar volledig beantwoord. Zij maakte de vrouw tot onderwerp van haar werk, in plaats van tot object. Ze ontleedde de man-vrouwverhouding met grote verve. Daarbij drong ze diep door in het wezen van de vrouw, haar liefdesleven en seksualiteit.
Activiteiten in Utrecht en daarbuiten:
– Literair theater Salon Saffier houdt op 20 oktober een middag over Mary Shelley (1797-1851), Mary Shelley over de toekomst van de mens. Een lezing door universitair docente Engelse en Amerikaanse literatuur 
Hanna Hoorenman en een voordracht door actrice Marjan Volbeda willen een portret schetsen van de schrijfster die haar tijd ver vooruit was. Haar debuut Frankenstein, over de wetenschapper Victor Frankenstein die uit dode materie een levend wezen schept, schreef ze toen ze 18 jaar was en het verscheen anoniem. Mathilda, over incestueuze liefde, voltooide ze 3 jaar later en haar The last man (1826), ging onder andere over een pandemie die in de 21e eeuw bijna zorgt voor het uitsterven van de mensheid. Haar romans leveren een bijdrage aan het hedendaagse debat over artificiële intelligentie die zich tegen de mens keert, over wetenschap die over ethische grenzen gaat, over seksuele mores en over de gevaren die het voortbestaan van de aarde bedreigen.
Meer info: https://www.salonsaffier.nl/mc-events/mary-shelley-over-de-toekomst-van-de-mens/?mc_id=208
– Museum de Fundatie (Zwolle) presenteert t/m 16 maart volgend 
jaar een overzichtstentoonstelling van het werk van de Russische kunstenares Marianne von Werefkin – pionier van het expressionisme. Marianne von Werefkin (1860-1938) groeide op in een welgesteld gezin in Moskou en kreeg les van de wereldberoemde Ilja Repin. Ze speelde aan het begin van de 20ste eeuw een cruciale rol in de ontwikkeling van het expressionisme in Duitsland, waarheen ze was verhuisd samen met haar partner kunstenaar Alexej von Jawlensky. Ze was in de groep bevriende kunstenaars met o.a. Gabriele Münter, Kandinsky en Franz Marc de eerste die expressionistisch ging schilderen. Het afbeelden van emoties en gevoelens stond voorop. Op de tentoonstelling is ook werk van tijdgenoten te zien.
Meer info: https://www.museumdefundatie.nl/nl/marianne-von-werefkin/
– In museum de Mesdagcollectie (Den Haag) is t/m 19 januari de tentoonstelling Rosa Bonheur. De kracht van het dier te zien. Rosa Bonheur (1822-1899) was een van de beroemdste kunstenaars in de 19de eeuw. Ze 
werd vooral bekend door haar doorvoelde, monumentale schilderijen van dieren. In de tentoonstelling staan haar liefde voor dieren en haar gedetailleerde werkwijze centraal. Landschapsstudies, tekeningen, olieverfschetsen en sculpturen laten zien hoe ze te werk ging. De Franse kunstenares woonde op een landgoed bij het bos van Fontainebleau, waar ze op haar erf o.a. schapen, honden, paarden, vogels, apen en leeuwen hield. Zij geloofde dat dieren een ziel hadden, wat voor die tijd een vooruitstrevende opvatting was. Ze wilde de dieren zo objectief mogelijk afbeelden, en tegelijkertijd doordringen tot hun ziel. Zo ontwikkelde ze een unieke stijl, waarin ze de vrije kracht en ziel van de dieren uitdrukte. Daarnaast was Rosa Bonheur een onafhankelijke vrouw die een onconventioneel leven leidde en wordt ze nu beschouwd als een van de voorlopers van het feminisme.
Meer en uitgebreide info, ook over lezingen etc: https://www.demesdagcollectie.nl/nl/plan-uw-bezoek/te-zien/tentoonstelling-rosa-bonheur-de-kracht-van-het-dier
– https://www.museumarnhem.nl/nl/tentoonstellingen/radicaal
– Bij de Utrechtse Boekenbar: op zondag 20 oktober een Boek & Brekkie rond Camping van Maartje Wortel, en op donderdag 24 oktober leesclub rond Het gele huis van Mieko Kawakami. Voor meer info: https://www.deutrechtseboekenbar.nl
– Op 22 oktober is in theater Kikker de première van Lesbos gespeeld door de Utrechtse theatergroep Club Lam. 
Lesbos is een hedendaagse hervertelling over Sappho als het pop-icoon van dit moment. In haar concerten moedigt ze vrouwen aan om hun leven te laten leiden door liefde, vrijheid en gelijkheid. Ze strijdt voor een vrijere blik op de liefde, waarmee ze de orgasmekloof wil verkleinen. Ooit was Sappho spiritueel leider van haar eigen intieme vrouwencommune op Lesbos waar ze het oogstseizoen vierden met sappige perziken en gezamenlijk dansten rond de intense vuren tijdens Beltane. Langzamerhand blijkt dat er ook een andere realiteit is op het eiland.
Club Lam zet zich in voor meer vrouwelijk perspectief in de cultuursector, door er niet alleen over te praten, maar ook actief bij te dragen met nieuwe verhalen en voorstellingen.
Meer info: https://www.theaterkikker.nl/agenda/lesbos-25183
– Op 18 oktober speelt in de Utrechtse Stadsschouwburg Rebuild – a black woman’s story, een voorstelling over jongvolwassenen die hun plek in de wereld proberen te vinden. Het verhaal begint met zwarte jonge vrouwen die geconfronteerd worden met hun traumatische ervaringen, variërend van persoonlijke tragedies tot structureel racisme en sociaal onrecht. Ze beginnen aan een innerlijke reis van strijd en veerkracht terwijl ze proberen om te gaan met de complexiteit van hun realiteit. Hun onderdrukte macht komt tevoorschijn en manifesteert zich. Vastbesloten om te blijven vechten voor hun rechten en identiteit, gebruiken ze deze innerlijke kracht als brandstof voor vastberadenheid, waarbij de zwarte vrouwen voortbouwen op de erfenis van hun voorouders en een eigen toekomst uitstippelen.
Meer info: https://stadsschouwburg-utrecht.nl/agenda/seizoen-2024-2025/rebuild-a-black-womens-stor-precious-alvares-world-of-afro
– Ook in de Stadsschouwburg speelt op 23 en 24 oktober De jaren,
naar het boek van de Franse schrijfster Annie Ernaux, winnares van de Nobelprijs voor de literatuur 2022. Vijf actrices van het Nationale Theater vertellen samen het leven van één vrouw, tegen de achtergrond van een in hoog tempo veranderende wereld. Ze groeit op tussen het puin van de Tweede Wereldoorlog, ontworstelt zich aan haar middenstandsmilieu en wordt schrijfster met een scherp politiek en sociaal bewustzijn. Aan de hand van foto’s, songs en nieuwsberichten vertelt ze over emancipatie, vrouw-zijn, seksualiteit, klassenverschillen en individuele kansen. In losse scènes worden muzikale, vrolijke en melancholische herinneringen opgeroepen. Door één leven te volgen, zien we de wereld veranderen, als een soort universele biografie van het naoorlogse West-Europa. Mariana Aparicio kreeg voor haar rol de Theo d’Or, prijs voor meest indrukwekkende vrouwelijke hoofdrol.
Meer info: https://stadsschouwburg-utrecht.nl/agenda/seizoen-2024-2025/de-jaren-het-nationale-theater-internationaal-theater-ams
– Nog maar een week duurt de overzichtstentoonstelling in Warnsveld, Veranderend werk, met werk van de afgelopen 35 jaar van Jet Rotmans. Het is werk dat zich telkens vernieuwt, maar waarin herhaling en verandering steeds een grote rol spelen. In juni vond Jet’s performance Over de tijdelijkheid in de kunst plaats. Die tijdelijkheid komt tot uitdrukking in al haar beeldende werk: het zijn verzamelingen van kleur, ritme en maat, met thema’s als rozen, schapen, cijfers of provincies, vaak wonderschoon. De vorm kan in de verzamelingen steeds bewegen, en is niet gestold in één compositie of opstelling.
Meer info: http://www.jansenkooy.nl/expositie/
Bibliotheeknieuws:
– In oktober zal de bibliotheek weer op de aangegeven tijden open zijn.
Iedereen die wil komen rondkijken en/of boeken lenen en terugbrengen is van harte welkom.
– De bieb bestaat deze maand 40 jaar (zie ook meer naar boven)!!!!! waarvan inmiddels al 14 jaar op de Gansstraat.
Nieuwe boeken in de bibliotheek
Een zandstorm, zeiden ze van Çiler Ilhan, Vrouw in de kunsten – miss Guggenheim van Leah Hayden, Dit boek redt je leven van A.M. Homes, Lied van verzet van Lin Jaldati , en Ze noemden me duivelskind van Michaela en Elaine DePrince.
Nieuwe recensies van deze maand als link bijgevoegd:
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/09/08/gebied-19-door-esther-gerritsen/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/09/13/de-langstlevende-door-truus-rozemond/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/09/25/ode-aan-de-laatste-van-de-vrouwenlijn-door-anneke-wittermans/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/09/27/luister-door-sacha-bronwasser/
De leenbijdrage voor 2024 is vastgesteld op € 27,50. Je kunt hiervoor onbeperkt boeken lenen en/of vriendin/vriend van de bibliotheek zijn. Vanaf oktober geldt een leenbijdrage van € 10,- voor de rest van het kalenderjaar. Iedereen die boeken leent en/of wil gaan lenen wordt vriendelijk verzocht dit bedrag over te maken op ons banknummer NL18 RABO 0366 0430 05 ten name van Stichting Es Scent ovv naam en ‘leenbijdrage 2024’. Meer overmaken om de vrouwenbibliotheek extra te ondersteunen mag natuurlijk altijd. Eenmalig een boek lenen kan ook. De bijdrage hiervoor is € 1,- per boek, met een startbedrag van € 5,- per kalenderjaar.Op www.vrouwenbibliotheek.nl is meer informatie over de bibliotheek te vinden en veel recensies; de nieuwsbrief is ook te lezen via onze website.
Marjolein Datema Utrecht, 1 oktober 2024
van de mens. Te vaak reduceren mensen elkaar tot hun afkomst, of hun overtuigingen of de verhalen die ze over elkaar vertellen, maar een mens is (gelukkig) niet één enkel verhaal. Het reduceren tot één narratief en het blijven hangen in de eigen sociale bubbel werkt angst en vijandschap in de hand. Verhalen gelden vaak voor veel mensen, misschien wel iedereen, en kunnen een verbindende werking hebben en aanleiding zijn om naar jezelf, de ander en de wereld te kijken.
– Op 23 september wordt de Amerikaanse schrijfster Rachel Kushner door Roos van Rijswijk geïnterviewd over haar zojuist verschenen roman Creation Lake. Daarin infiltreert geheim agente Sadie in een groep milieuactivisten op het Franse platteland. Haar opdrachtgevers willen dat zij de activisten aanzet tot een opstand, maar Sadie blijkt niet immuun voor het gedachtegoed van de geestelijk leider van de groep. Spionage, filosofie en activisme komen naadloos samen in het spannende verhaal. (
auteur.
(
– Ook op 26 september: een ‘book talk’ met de Britse schrijfster Rachel Cusk. Ze wordt door Marjan Slob geïnterviewd over haar nieuwe roman Parade, waarin ze nog meer dan eerder alle grenzen van de traditionele roman loslaat. In haar trilogie Contouren/Transit/Kudos (van elk deel staat een recensie op onze website) speelt ze al virtuoos met perspectieven en personages. In Parade zet ze alles op zijn kop, personages, levens, kunstwerken. (
– Tijdens Exploring stories op 29 september gaan 25 internationale schrijvers met elkaar en anderen in gesprek rond het thema Nature’s Narrative. Deelnemende schrijfsters zijn o.a. Svetlana Alexijevitsj, Constance Debré, Layal Liverpool, Alejandra Ortiz, Brenda Navarro, Radna Fabias, Julia Cimafiejeva, Manon Uphoff, Temi Oh, Indigo Burnett, Saskia de Coster, Carolina Trujillo en Devika Partijman.
wordt extra aandacht gegeven aan vijf schrijfsters uit een samengestelde lijst van 33 overleden schrijfsters, die deze prestigieuze prijs wel verdiend hadden, maar nooit ontvangen hebben.
Amoene van Haersolte. Samen met Arthur van Schendel was Amoene van Haersolte winnares van de eerste P.C. Hooftprijs in 1947. In Het ganzenbord laat de schrijfster – zelf van adel – het leven van de burgerij zien door de ogen van een adellijk meisje dat beschermd is opgevoed. Door de familie waar ze op bezoek is – en met wie ze het ganzenbordspel speelt – wordt ze op een voetstuk geplaatst. Het meisje Lucile is vreemd in deze omgeving, maar toch wordt deze burgerlijke omgeving heel raak weergegeven. Twee milieus worden gekenschetst: het adellijke leven van Lucile en dat van het burgerlijke vriendinnetje Cateautje. Met een uitgebreid nawoord door Eugène Westra.
neemt Mariken Heitman je mee op een reis door de natuur, waarin elk element en elk wezen op subtiele wijze met elkaar verbonden is. Voor de 40-jarige Kiek is haar werk op de tuinderij onlosmakelijk verbonden met haar leven. Samen met vrijwilligers kweekt ze groenten en gewassen en bewaakt ze het ecologisch evenwicht. Dan gebeuren er twee dingen die dat evenwicht dreigen te verstoren: er verschijnt een haas op de tuin, en bij Kiek wordt een chronische ziekte vastgesteld. In vier seizoenen ondergaat niet alleen de tuin een aantal metamorfosen, maar Kiek zelf ook.
– “Waar je ook bent, wie je ook ontmoet, wie je ook verliest en soms weer terugvindt – de zoektocht om jezelf te doorgronden gaat altijd door.” In het werk van Frida Vogels (inmiddels 94 jaar oud) is het nauwgezet zelfonderzoek altijd belangrijk geweest, zowel in haar dagboeken als haar romans. In den vreemde bevat memoires, portretten en herinneringen en is daarmee een beschrijving van Frida Vogels’ jeugd in Bloemendaal en Laren, de oorlogsjaren met hongertochten naar boerderijen in de nabije omtrek, en voert via Parijs naar Italië, waar ze zich vestigt. Het gaat ook over de Italiaanse familieleden en collega’s van Frida Vogels’ man Ennio. In den vreemde fungeert als waardige sluitsteen van haar werk.
gruwelijke ondertoon, maar altijd boeiend, onderhoudend en grappig.” Een citaat uit een recensie op onze eigen website over haar roman Holy Trientje. Het is een veel vaker gehoord enthousiast geluid, en dus jammer dat Anne Gine Goemans toch niet zo bekend is. Afgelopen maand verscheen haar nieuwe roman Wondermond, over een jongen die samen met zijn moeder van Bloemendaal naar zijn oma in het vissersgehucht Wondermond in Friesland vlucht. Zijn vader is opgepakt voor beleggingsfraude en in het dorp houdt een oude scheepsramp de dorpelingen nog stevig in zijn greep. Historische gebeurtenissen en hedendaagse thema’s worden moeiteloos met elkaar verknoopt.
– Jacqueline Harpman was een Franstalige Belgische schrijfster en psychoanalytica. Ze schreef zo’n 25 romans en korte verhalen. Een aantal ervan is in het Nederlands vertaald, zoals Het Strand van Oostende en Het geluk in het kwade, en ook Orlanda, een duidelijke verwijzing van Virginia Woolf’s Orlando. Daarin stelt de schrijfster zich voor hoe de wereld eruit zou zien als vrouwen hun verdrongen mannelijke eigenschappen openlijker zouden laten spreken en mannen hetzelfde zouden doen met hun vrouwelijke karaktertrekken. Onlangs verscheen Ik die nooit een man gekend heb over een groep volwassen vrouwen en een jong meisje die na een jarenlange mysterieuze en akelige gevangenschap in een kooi proberen te overleven in een onbewoond gebied.
gaat over de 17-jarige Hana die vastberaden is zichzelf een betere toekomst te geven dan haar moeder. Een fatsoenlijk inkomen verdienen wordt het grootste doel in haar leven als het economische slechter gaat in Japan. Het personeel van de bar waar ze werkt – Kimiko, Lan, en Momoko – vormt haar nieuwe familie. Overleven is echter zwaar. Om haar hoofd boven water en haar familie bijeen te houden, belandt Hana op een steeds duisterder en gevaarlijker pad, waarvan geen weg terug lijkt te zijn. In het verhaal zijn onderwerpen verweven als menselijke waardigheid, vrouwelijke verbondenheid, en de illusie van vrije wil. “..een goed portret van de Japanse onderwereld”
– Op 16 juli 1990 werd de zus van Cristina Rivera Garza, Liliana, het slachtoffer van moord. Ze was een 20-jarige studente architectuur. Ze probeerde al jaren een einde te maken aan haar relatie met een vriendje van de middelbare school, die haar maar niet wilde laten gaan. Een paar weken voor de tragedie nam Liliana eindelijk een beslissing: ze zou hem verlaten. Ze zou een nieuw leven beginnen. Ze zou een master doen en daarna promoveren; ze zou naar Londen reizen. Met Liliana’s onoverwinnelijke zomer schreef de Mexicaans-Amerikaanse schrijfster een memoir en wil ermee achterhalen wat er is gebeurd. “Het is het geweld van het patriarchaat”, schrijft ze.
combineert de Italiaans-Franse schrijfster Monica Sabolo een onderzoek naar de Franse terreurgroep Action Directe met het persoonlijke verhaal van haar eigen jeugd. Ze is opgegroeid in de schaduw van een vader wiens activiteiten onder een sluier van zwijgen verdwenen. Hoe kun je leven als je onherstelbare daden hebt begaan? En hoe doe je dat als je zulke daden hebt ondergaan? Waar komt geweld vandaan, en wat zijn mogelijkheden tot vergiffenis?
– Safae el Khannoussi is schrijfster, docente en promovenda. Ze schrijft haar proefschrift over politieke filosofie en het afschaffen van gevangenissen in de huidige vorm. In haar werk staan thema’s als ballingschap, voortvluchtigheid en het paradoxale bestaan van de migrant centraal. Haar debuutroman Oroppa volgt een groep outcasts die bij een verdwijning van een vrouw betrokken raakt. De Marokkaans-Nederlandse schrijfster leidt haar kleurrijke personages vanuit de Amsterdams Rivierenbuurt door een Europa dat wij meestal niet zien. Ze laat zien hoe macht mensen dingen kan laten doen waarvan ze niet wisten dat ze ertoe in staat waren. En over degenen die weigeren nog deel te nemen aan dat systeem.
Rešoketšwe Manenzhe is een Zuid-Afrikaanse dichter en schrijfster van korte verhalen en romans. Vier jaar na de Engelse publicatie verscheen Zwervelingen in het Nederlands. De roman gaat over een gemengd Zuid-Afrikaan gezin (Britse vader/wijnboer, Jamaicaanse vrouw en 2 dochters) en hoe ieder van hen zich uiteenzet met de situatie waar ze in belanden als in 1927 de Ontuchtwet wordt aangenomen die relaties tussen ‘witten’ en ‘zwarten’ verbiedt. Ieder vertelt zijn/haar eigen verhaal en achtergrond van hoe en waarom het misliep. “En zelfs de wind weet niet wie er verdwaald zal raken, wie terug zal keren en wie uiteindelijk ’thuis’ zal bereiken”
– In Vertel me alles van Elizabeth Strout ontmoet Lucy Barton Olive Kitteridge in deze opvolger van eerdere romans. Advocaat Bob Burgess is verstrikt geraakt in een moordzaak waardoor een heel kustplaatsje in rep en roer is. Hij is sinds een tijdje ook nauw bevriend met schrijfster Lucy Barton. Tijdens hun wekelijkse wandeling praten ze over hun levens, hun angsten, de dingen waar ze spijt van hebben, wat had kunnen zijn. Lucy wordt eindelijk voorgesteld aan de iconische Olive Kitteridge. In het seniorenflatje van Olive vertellen ze elkaar verhalen over de levens van mensen die ze hebben gekend. “Elizabeth Strout weet feilloos waar het echt om gaat in het leven.”
– In Licht van mijn ogen beschrijft de Spaanse emeritus hoogleraar geschiedenis hoe er in Europa in de middeleeuwen tegen het moederschap werd aangekeken en hoe dat onze kijk op het moederschap bepaalt. Ze concentreert zich op West-Europa en de landen rond de Middellandse Zee. Ze doet onderzoek naar zwangerschappen, bevallingen en het leven van moeders met kinderen. Daarbij maakt ze onderscheid tussen maatschappelijke positie en religie; het jodendom, het christendom en de islam.
– Messalina is een van de meest belasterde en onderschatte vrouwelijke figuren uit de oude geschiedenis. Historica Honor Cargill-Martin reconstrueert in Messalina het leven van deze vrouw van keizer Claudius. Messalina werd geboren in een vooraanstaande Romeinse familie en leefde van ca. 17/20 tot 48 n.Chr. Toen haar man in het jaar 48 Rome had verlaten om de havens in Ostia te inspecteren, ‘trouwde’ Messalina echter ook met Gaius Silius. Het resulteerde in de dood van zowel Messalina als Gaius Silius. Cargill-Martin kijkt verder dan de wellustige anekdotes die er over haar bestaan. Zij ziet een vrouw die erin slaagt haar positie te verdedigen in de overwegend mannelijke wereld van de keizerlijke Romeinse politiek.
Lloyd Llewellyn-Jones is een biografie over zeven Cleopatra’s. Er was namelijk niet één Cleopatra, er waren nog zes andere Egyptische koninginnen met die naam. De Cleopatra’s waren Griekssprekende afstammelingen van Ptolemaeus, de generaal die samen met Alexander de Grote Egypte veroverde. Deze koninginnen waren nauw verwant als moeders, dochters, zusters, halfzusters en nichtjes. Ze hadden de absolute macht en regeerden met de listige inzet van geheimzinnige rituelen en weelderige spektakels. Ze omzeilden politieke onrust en intriges aan het hof, en voerden het bevel over legers in de strijd.
– Historica en schrijfster Mariëlle Hageman reconstrueert in Iteko een bewogen periode uit het leven van Margaretha Jacoba de Neufville, en gaat op zoek naar hoe het haar verder verging. Margaretha Jacoba ‘Iteko’ de Neufville zou een van de populairste schrijfsters van de eerste helft van de 19e eeuw worden, maar in 1803 was haar hart vooral vol van liefde voor Henri Smissaert, maar van haar vader mocht de welgestelde Iteko niet met hem trouwen. Ze schreef erover in dagboeken, waarin ze ook kritisch keek naar de gebeurtenissen en de maatschappij van haar tijd. De verwachtingen die die maatschappij had van vrouwen en ook van mannen – waaronder een geschikt huwelijk – en De Neufvilles eigen ideeën, en soms ongemak, lopen als een rode draad door haar dagboeken, en later ook door de romans en geschiedenissen die ze publiceerde.
Een jaar eerder werd haar beeld van verzetsstrijdster Truus van Lier onthuld in het Utrechtse Zocherpark. Dit weekend is Live, laugh, leidmotief geopend in het Centraal Museum Utrecht, een tentoonstelling met recent werk van de Bossche kunstenares. Joyce Overheul maakt kunstwerken van textiel, vaak op basis van fotografie. Ze stikt, borduurt, rijgt en knoopt: ambachtelijke technieken die lang zijn weggezet als vrouwenhobby’s. In haar werken verweeft ze politiek beladen onderwerpen zoals emancipatie, feminisme, vluchtelingen en de wapenhandel. Zo ontstaat een scherp contrast tussen de harde inhoud en het zachte materiaal.
– Frontaal is een schrijverspodium en programmeert gevarieerde evenementen met interviews, korte verhalen, ‘spoken word’ en gedichten. Te gast zijn Dubutanten, Literaire Superhelden (aanstormende schrijvers) en Grote Gasten, (bekende auteurs)”. Het schrijverspodium wil literatuur op een frisse manier aan de man brengen: gezellig en ongedwongen. Op 13 september komen naar bibliotheek Neude o.a. Eva Eikhout, Sophia Blyden, Anneleen van Offel.
– Op zondagmorgen 8 september is er bij De Utrechtse boekenbar weer een ‘Boek&brekkie’, dit keer over All forum van Miranda July
, met duizenden boeken van gerenommeerde boekhandelaren en antiquariaten uit heel Nederland. Met de boekenmarkt als inspiratiebron, vindt tegelijkertijd de 3e editie van het WoordWaarde Festival plaats van 1 t/m 4 augustus 2024. Het is een festival dat volledig in het teken staat van het boek, taal en literatuur: gesproken, gezongen of geschreven taal: alles komt aan bod.
mannen te belonen met applaus. Het niet mee mogen doen van vrouwen zou ook te maken kunnen hebben met de naaktheid van de atleten en met het oorspronkelijk religieuze karakter van de Spelen, toen ze verbonden waren met vruchtbaarheidsriten. Inmiddels doet een historisch aantal vrouwen mee, bijna de helft van het aantal atleten. In een nos-filmpje wordt de geschiedenis van vrouwen op de Spelen verteld: 
van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië/Indonesië en het einde van de Tweede Wereldoorlog in Azië. Op deze dag in 1945 kwam met de Japanse capitulatie definitief een einde aan de Tweede Wereldoorlog. De oorlogservaringen en de grootschalige ontheemding die volgde werken door tot op de dag van vandaag bij inmiddels 2 miljoen Nederlanders met een Indisch oorlogsverhaal in de familie. Beelden van Japanse kampen in de Tweede Wereldoorlog zijn er nauwelijks, en al helemaal niet van vrouwen en meisjes. Daardoor zijn er weinig documentaires over de kampen in voormalig Nederlands-Indië gemaakt.
– Ex-vrouw van Ursula Parrott wordt omschreven als een klassieker over een pas gescheiden vrouw in New York in 1924, tijdens de Jazz Age. De roman was aanvankelijk anoniem gepubliceerd in 1929 en gaat over een modern en ruimdenkend getrouwd stel. Ze werken allebei, roken, drinken en hebben een open relatie: ze geloven in liefde buiten het huwelijk. Tenminste, zolang híj degene is die overspel pleegt. Wanneer zij het doet, wordt Peter woedend en eist hij een scheiding. Daarmee begint voor haar een nieuw leven als single, als ex-vrouw, een leven met ontegenzeglijk veel glamour. Toch ervaart ze ook de keerzijde van de Jazz Age: onenightstands en vreselijke katers, geldzorgen en hartzeer. Als ex-vrouw moet ze zich staande houden in een mannenwereld vol dubbele standaarden.
Ik gaf je ogen en je keek in de duisternis. In een boerderij in de Catalaanse bergen ligt de oude Bernadeta op sterven. De vrouwen in haar familie komen bijeen om afscheid van haar te nemen, ook de reeds overleden vrouwen van de familie verzamelen zich – een bont gezelschap. De matriarch, Joana, wil Bernadeta aan de andere kant verwelkomen, en dus koken de vrouwen van verschillende generaties een uitgebreid feestmaal. Het verhaal beslaat tegelijkertijd één dag en meer dan vier eeuwen. Het vertelt legendes en volksverhalen, en stelt de vraag: wat wordt herinnerd en wat wordt vergeten, wier verhalen worden gewaardeerd en geloofd, en welke mythen liggen ten grondslag aan hoe we de wereld nu denken te begrijpen? “… meeslepend én geestig, cerebraal én zintuiglijk”.
– Vorig jaar juni verscheen het eerste deel van de Helsinki-trilogie, Het kleinste gemene 
veelvoud, van Pirkko Saisio. In de trilogie dient Helsinki als achtergrond terwijl de stad in de loop van de decennia verandert. Nu zijn deel 2 én 3 verschenen. In Afscheid neemt een jonge vrouw afscheid van haar ouderlijk huis, het idealisme van haar jeugd en de vrouwen van wie ze houdt. En in verhuist een jonge vrouw naar Zwitserland, op zoek naar de liefde en erkenning die haar thuis werden ontzegd. Maar haar verlangen om erbij te horen bindt haar steeds strakker in het korset. Pirkko Saisio laat zien hoeveel een vrouw moet opgeven om echt onafhankelijk te zijn. De Finse schrijfster komt in september naar het ILFU in Utrecht en wordt omschreven als “Waarschijnlijk de beste levende auteur in Finland. Ze is wijs, diepzinnig, grappig, erudiet en natuurlijk een goddelijke verteller” en “‘Indringend, en sterke gelijkenissen met Tove Ditlevsen”
Er stromen rivieren in de lucht van Elif Shafak bevat drie verhaallijnen: In 1840 in Londen raakt Arthur gefascineerd door het oude Mesopotamië en in het bijzonder door het epische Gilgamesj-epos, over een hooghartige held die pas tot inkeer komt wanneer hij alles kwijt is. In 2014 in Turkije moet de 10-jarige Narin vluchten voor ISIS, samen met haar oma, die uit een lange lijn van vrouwelijke zieners komt. En in 2018 in Londen vindt Zaleekhah troost in haar onderzoek naar rivieren. Ze komt via een vriendin in aanraking met een bijzondere oude taal. Wat de drie buitenstaanders door de eeuwen heen met elkaar verbindt, is het water, want: ‘Water bewaart alle herinneringen. Het zijn de mensen die vergeten.’ Wederom een rijke, roerende en actuele roman van Elif Shafak.
– De Britse schrijfster Eleanor Shearer is de kleindochter van Caribische migranten die naar Engeland kwamen. Voor Vrij stroomt de rivier (River sing me home) liet ze zich inspireren door de verhalen van vrouwen die op zoek gingen naar hun kinderen. Haar debuutroman speelt in 1834 op Barbados, waar een vrouw er alles aan doet om haar vijf kinderen te vinden. Ze zijn verkocht aan andere plantages. De pas aangenomen wet zegt dat haar volk nu vrij is. Zij kan zich echter pas echt vrij voelen als ze haar kinderen heeft opgespoord. Het is een moeilijke zoektocht, de informatie is vaak onbetrouwbaar, net zoals de mensen die hun hulp aanbieden dat zijn. Toch zal Rachel haar zoektocht niet opgeven voordat ze weet wat er met haar twee zoons en drie dochters is gebeurd.
is na 25 jaar opnieuw uitgegeven. Eind jaren vijftig trekt Nathan Price met zijn vrouw en hun vier dochters naar een dorp in Congo om de bevolking tot het christendom te bekeren. De onderneming is van het begin af aan gedoemd te mislukken. Het gezin is niet ingesteld op de harde, primitieve levensomstandigheden, en Nathans fanatisme en onbegrip voor zijn omgeving roepen gevaarlijke reacties over hen af. Naast een mooi familie-epos is de roman ook een portret van Afrika.
– En een thriller die volgens de VPRO-zomerboekentips niet mag ontbreken: Een stem uit het bos van Liz Moore: “‘Het bed is leeg’ is alvast een veelbelovende beginzin van dit loeispannende verhaal dat begint in de zomer van 1975. Het bed staat in een elitair zomerkamp en is van de dertienjarige Barbara van Laar, die haar steenrijke, drankzuchtige moeder tot waanzin drijft met haar woedeaanvallen en driftbuien. Barbara verdwijnt spoorloos, nadat zestien jaar eerder haar broer Bear ook al verdween. Twee vermiste kinderen uit dezelfde familie, daar is iets niet pluis. De geheimen van de Van Laars worden langzaam onthuld in deze perfecte zomerse pageturner, die niet alleen spannend is maar ook diepgang heeft dankzij de vele geloofwaardige personages en thema’s als pubervriendschap en privilege.’
levensverhalen en anekdotes over huisdieren. Delphine Lecomte beschrijft op de haar bekende manier herinneringen en brengt odes aan dieren die haar leven verrijkten en zelfs redding boden in barre tijden, in tegenstelling tot de mensen om haar heen, aan wie ze weinig had. Het waren telkens weer de dieren die redding en schoonheid boden. De dieren houden er immers geen bijbedoelingen op na. Ze zijn onverschillig, impulsief, wonderlijk en helend. Allerlei soorten dieren komen aan bod, van honden en katten, tot kameleons en kreeften.
kunstenaarsechtpaar . Roxane van Iperen schreef er in haar boek ’t Hooge Nest over, nadat ze in het huis was komen wonen. Zij baseerde zich op dit toen nog niet vertaalde Lied van verzet. Zij was danseres en groeide op in de Amerdamse Jodenbuurt, hij was een Duits musicus die in Berlijn ooggetuige was van de opkomst van het Derde Rijk. Als de Duitse bezetting aanbreekt gaan ze in het verzet, net als veel van hun communistische en Joodse vrienden. Noodgedwongen duiken ze onder en komen terecht in villa t Hooge Nest in Naarden. Daar worden ze verraden, waarna het hem lukt om te ontkomen. Jaldati en haar zus Janny overleven de kampen. In mei 1945 vinden Lin Jaldati en Eberhard Rebling elkaar terug. Ze beginnen een nieuw, muzikaal en succesvol leven vanaf 1952 in de DDR, zij als vertolkster van het Jiddische lied, begeleid door hem op de piano.
. Haar werk bestaat uit textielwerken, sculpturen, installaties en acties. Het omvat meer dan zes decennia en getuigt van een onverzettelijke toewijding aan artistieke vrijheid tijdens uitdagende politieke omstandigheden. Ana Lupas sluit aan bij neo-avant-garde stromingen zoals land art, post-minimalisme en Arte Povera, maar ze haalt haar inspiratie ook uit de folklore en oude lokale praktijken, waar ze van jongs af aan mee in aanraking is gekomen. Ze maakt doelbewust gebruik van materialen die destijds niet met kunst werden geassocieerd, zoals wol, katoen, hennep en vlas, ‘arme’ materialen, ook uit pure noodzaak; er was niet veel anders te krijgen.
– In Kunstmuseum Den Haag exposeert keramiste Vilma Henkelman. Vilma identificeert zich helemaal met haar materiaal: “De klei ben ik”. Na een klassiek begin met vormen als vazen, borden en schotels begon zij aan gedurfde experimenten als een ‘potvorm met zes stukjes been ingesnoerd met touw’, of een ‘schaal doorboord met een staaf betonijzer’. Daarmee bevrijdt ze de klei van connotaties als ‘vrouwelijk’ of ‘toegepast. Een hoogtepunt in de tentoonstelling is de groep werken The very moment, waar meditatie centraal staat in het maakproces.
aan de hand van de levens van een aantal Nederlandse criminele vrouwen hoe dun het lijntje kan zijn tussen criminaliteit en een ‘gewoon’ bestaan. En ook hoe ver criminele vrouwen kunnen gaan. Bij misdrijven als mishandeling, moord, bankroof en oplichting wordt meestal alleen aan mannen gedacht, maar onderzoek van de laatste jaren laat zien dat vrouwen actiever zijn en waren in de (georganiseerde) misdaad dan lang is gedacht. In sommige markten blijken vrouwen zelfs opvallender aanwezig te zijn, al spelen zij deels andere rollen dan mannen, maar die zijn zeker niet minder gewelddadig, ingrijpend of belangrijk. Dit gegeven heeft gevolgen voor de aanpak van (georganiseerde) criminaliteit.
– In het Bonnefanten museum in Maastricht is de tentoonstelling Małgorzata Mirga-Tas: this is not the end of the road. De Pools-Roemeense kunstenares maakt meestal enorme werken van stukken felgekleurde stof met bonte patronen. Daarbij werkt ze nauw samen met een hechte groep medewerkers, onder wie haar eigen familieleden. Ze groeide op in een Roma-nederzetting in Zuid-Polen. Al vanaf haar studie aan de Academie voor Schone Kunsten in Krakau houdt ze zich bezig met het bevragen en bevorderen van het leven en de cultuur van het Romavolk. Naast haar wandtapijtenreeks Re-enchanting the World (twaalf textiele werken, gebundeld in drie horizontale banen volgens een complex iconografisch systeem, gebaseerd op een 15e-eeuwse frescocyclus) zijn ook niet eerder vertoonde en speciaal voor deze tentoonstelling gemaakte werken te zien.
het Fries museum besteedt nog steeds aandacht aan aan de vele kanten van het leven van de beroemde Friezin moeder, gescheiden vrouw, danseres, spionne. Als Mata Hari veroverde de Friese Margaretha Zelle met sensuele tempeldansen de harten van het grote publiek en van menig officier. Tot de Eerste Wereldoorlog uitbrak en de Fransen haar beschuldigden van spionage en een executiepeloton in 1917 haar leven beëindigde.
(hbo of universiteit) naar de arbeidsmarkt en hoopten aanbevelingen te kunnen doen aan het hoger onderwijs en werkgevers, omdat er nog altijd een grote kloof bestaat tussen het succes van mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt. Aan het eind zijn hen een paar dingen opgevallen: de voorkeur van de vrouwen voor anonimiteit/onherkenbaarheid, angst voor de consequenties van het naar buiten brengen van hun verhaal, grote onzekerheid, het gevoel hebben niet op hun plek te zitten, veel switchen van studie vanuit de gedachte dat het elders beter zou zijn, teleurgestelde verwachtingen o.a. bij hun eerste baan, het missen van een stevig netwerk én het heel druk hebben. Het percentage jonge vrouwen met burn-outklachten steeg van 25 procent in 2020 naar 29 procent in 2022. En elk nieuw rapport is somberder. De verklaringen zijn telkens min of meer dezelfde: prestatiedruk, faalangst, perfectionisme en sociale media. De druk vanuit de samenleving en de snelheid waarmee wordt geleefd, leidt bij veel vrouwen niet tot geluk en het kunnen benutten van hun talenten, maar tot een gevoel van stress en falen, hetgeen ze vooral bij zichzelf zoeken en niet bij het systeem of de organisatie waarin ze werken. Het beeld en de verklaringen zijn herkenbaar en verontrustend. De conclusie van de onderzoekers is dat pas als wij, als maatschappij, werkelijke betrokkenheid gaan organiseren bij deze jonge vrouwen, verandering voor hen mogelijk zal worden.
w.c. Ze zegt “na al bijna vier jaar onophoudelijk borstvoeding geven zou ik me een soort godin moeten voelen, een triomfantelijke Madonna met spuitende borsten zoals ze die vroeger op schilderijen verbeeldden, een heldin die haar baby’s been- en nekrolletjes schonk en antistoffen om virussen te verslaan. Maar ik voel me een paria, weggestopt in een vies hok en ze begrijpt als geen ander waarom Nederland internationaal op de 90e plaats staat als het gaat om borstvoeding en beleid. Verreweg de meeste moeders die stoppen met borstvoeding waren van plan om het langer vol te houden. Twee derde is teleurgesteld dat dit niet is gelukt. Hoe komt dat? Echt niet alleen omdat ze gek gemaakt zijn door de borstvoedingsmaffia (waar ze niet toe behoort). Maar omdat het ze bij tijd en wijlen onmogelijk gemaakt wordt. En geheel aansluitend bij het beeld van de jonge vrouwen hierboven: niemand die het van haar vroeg, maar toch had ze het idee dat ze haar kolftijd moest compenseren. Ze werkte soms in de avonduren om maar niet achter te lopen op haar collega’s. Ze had bij de terugkeer na kind 1 en 2 een enorme bewijsdrang om mee te draaien.
borstvoeding wil geven, moet je al je schaamte overboord gooien en overal kolven. Dat is de enige manier waarop het lukt. Maar Rianne voelt zich er kwetsbaar onder. Veel vrouwen durven niet in het openbaar te voeden. Borsten mogen wel gezien worden als ze sexy en glimmend van de olie op een billboard staan, maar niet als ze melk geven. Hebben we de mannelijke blik geïnternaliseerd?, vraagt ze zich af. Dan komt ze bij haar conclusie: hameren op lang borstvoeding geven (het voedingscentrum zegt minstens 6 maanden) is hypocriet als vrouwen hiertoe niet goed in staat gesteld worden. Daardoor voelen de vrouwen die stoppen omdat het niet gaat, dat als falen. Terwijl het vaak niet hún schuld is. Ook dat sluit verontrustend aan bij het geschetste beeld van de jonge vrouwen in het artikel hierboven. Rianne pleit voor een langere verlofperiode
– In Stemmen roept Naomi Rebekka Boekwijt spannende vragen op over de grenzen van de therapeutische relatie. Net als in haar eerdere werk draait het in deze nieuwe ‘psychiatrische’ roman om de vraag of het mogelijk is om je aan een traumatische jeugd te ontworstelen. De hoofdpersoon, de 30-jarige Sis, wordt al sinds haar tienerjaren geplaagd door stemmen en wanen. Ze was altijd bang voor het ‘stille geweld’ van de twee workaholic-ouders die hun kinderen nooit aanraakten. Nu woont ze in een huis voor begeleid wonen, waar ze Hanne ontmoet, de eerste zorgverlener in lange tijd met wie het lukt om een vertrouwensband op te bouwen. Door het afwisselen van de perspectieven van Sis (ik-vorm) en Hanne (derde persoon) wordt duidelijk tegen welke dilemma’s een hulpverlener aan kan lopen.
allerlei vrouwelijke onderwerpen. Eerst verscheen Soms is liefde dit, haar verhalende en persoonlijke essay over verlangen en seksualiteit; daarna (samen met Milou Deelen) Krabben – van vrouw tot vrouw over waarom vrouwen geneigd zijn elkaar genadeloos te veroordelen. Toen verscheen ook Jaar van het nieuwe verhaal, waarin ze de menstruatiecyclus leidend laat zijn voor een nieuwe betekenis van tijd, intimiteit en liefde. Eind april verzorgde ze de interviewsvoor Baren buiten de box van Bahareh Goodarzi, en nu is er haar eerste roman De dragers. Daarin zoekt ze middels drie heel verschillende vrouwen en in verschillende tijden naar wat dragen betekent: kinderen en het moederschap, maar ook de tijd waarin je leeft, het verleden en de toekomst.
– Christine Otten is schrijfcoach in de gevangenis. Zonder die ervaring had ze haar nieuwste roman Als ik je eenmaal mijn verhaal heb verteld, niet kunnen schrijven, zegt ze. Ze schrijft over universele thema’s als ‘kun je ontsnappen aan je achtergrond? Wanneer ben je een goed mens? Wat is vrijheid?’ Ze laat Anir Achour aan het woord, een jonge man die in meerdere opzichten worstelt met wie hij is. Hij heeft 12 jaar in de gevangenis gezeten en ‘binnen’ ontdekt hij dat zijn seksuele- en genderidentiteit niet zo vastligt als hij dacht. Hij wil een nieuw leven beginnen maar botst op verwachtingen en vooroordelen in de buitenwereld en zijn familie. Hij ontmoet de vrijzinnige Emma die hem wil interviewen voor haar proefschrift over de relatie tussen maatschappelijke uitsluiting en criminaliteit. Hij wil vooral zijn verhaal vertellen en zoekt zielsverwantschap. De intieme band, die tussen hen ontstaat, ontspoort gaandeweg. Anir raakt diep teleurgesteld en in verwarring. Hoe vindt hij een uitweg?
. Daarin neemt Laura ‘Lolly’ Willowes na de dood van haar geliefde vader in 1902 keurig de rol op zich van de ‘onmisbare’ ongetrouwde tante van de familie: die van volledig afhankelijke, onbetaalde kinderoppas en huishoudster. Twintig jaar gaan voorbij: de kinderen zijn volwassen en Lolly besluit om in haar eentje naar een obscuur dorpje te verhuizen. Daar geniet ze onbekommerd en in alle vrijheid van een nieuw bestaan, totdat ze op een duivels geheim stuit. Het is het verhaal van een vrouw die in opstand komt tegen het leven dat de maatschappij voor haar heeft afgemeten, en het inruilt voor vrijheid en een uiterst onverwachte alliantie. En ineens tuimelt het in een bizarre, volmaakt heldere chaos.’
haar bijzondere roman Als van lucht. Het is haar eigen verhaal: een vrouw, woonachtig in Rome, voormalig balletdanseres, schrijfster en moeder van een zwaargehandicapte dochter. Haar schrijven is gericht aan haar dochter die niet kan spreken, niet kan lopen, niet ziet. Ze schrijft over haar liefde voor Daria, voor haar man en voor de dans, haar moeite, haar wanhoop. Ze zoekt naar hoe ze hiermee kan leven, en hoe ze haar dochter Daria, dan 16, kan helpen een zo goed mogelijk leven te leiden. Ze zoekt informatie, vindt andere moeders, en vindt manieren. Ada heeft borstkanker, maar juist die ziekte brengt haar dichter bij haar dochter. “Eerlijk en zonder zelfbeklag, maar ook met ironie en een nuchtere zelfspot.”
– De Duitse schrijfster Julia Schoch (Potsdam) begon in 2022 aan Biographie einer Frau, das Vorkommnis (het vóórkomen). Het vertelt het verhaal van een auteur die bij een boekpresentatie een vrouw ontmoet die beweert dat ze dezelfde vader hebben. Dit incident is de aanleiding voor een bijzondere geschiedenis over het leven en de familierelaties van de hoofdpersoon. Dit eerste deel is niet vertaald, maar onlangs verscheen wel deel 2 in het Nederlands, Het liefdespaar van de eeuw. Daarin is een vrouw na vele jaren samenwonen vastbesloten om haar man te verlaten, maar ze is ook gebroken. Hoe is het zover gekomen? Er waren veel hoogtepunten: de vroege, extatische liefdesdagen op een universiteit in de DDR, en later de jaren met hun jonge kinderen. Maar er waren ook dieptepunten, momenten die de loop van hun leven veranderden. Kan men zeggen dat iets wat zolang heeft geduurd echt is mislukt?
niet makkelijk bij haar onderzoek naar de grenzen van de traditionele roman. Ze laat een carrousel aan levens zien, gaat voorbij aan identiteit en plot en draait de taal ondersteboven, alles met de bedoeling om een waar verhaal te vertellen over kunst, familie, moraliteit en seksualiteit. Halverwege zijn leven begint de kunstenaar G ondersteboven te schilderen. Uiteindelijk schildert hij zijn vrouw op die manier en maakt haar lelijk. Zijn schilderijen zijn een groot succes. In Parijs wordt een vrouw uit het niets op straat aangevallen. Haar belaagster vlucht, maar als ze wegrent kijkt ze nog één keer om, als een kunstenaar die afstand neemt van het doek. Wanneer een moeder sterft, kijken haar kinderen terug op haar leven; de verhalen die ze vertelde, de rollen die ze hun toebedeelde, de liefde die ze hun onthield. Haar dood is een vorm van vrijheid.
– “De verhuizing van stad naar platteland is inmiddels een behoorlijk platgetreden pad in de letteren, maar dat neemt niet weg dat het een heerlijk onderwerp blijft. De Duitse Jarka Kubsova gaf er in De erfenis van Abelke Bleken een originele draai aan door de verhuizing van geografe Britta te koppelen aan de geschiedenis van boerin Abelke, die in dezelfde streek bijna vijf eeuwen eerder als heks op de brandstapel belandde. Britta, die haar wetenschappelijke carrière vaarwel heeft gezegd, voelt zich eenzaam in haar bestaan als huisvrouw en moeder, terwijl Abelke zich als alleenstaande, vermogende vrouw moet weren tegen mannen die het op haar bezit hebben voorzien. Als Britta bij toeval over haar bestaan hoort, begint ze in het verleden te graven. Lees vooral ook het interessante nawoord, want deze Duitse bestseller is gebaseerd op historische feiten.”
Wachtruimte in de Atlantische Oceaan van Mona Høvring: “Olivia is begin twintig en werkt in een metaalsmelterij die doet denken aan een ‘Bijbelse vertelling over de hel’. Haar voeten groeien twee maten door het zware werk en het roet trekt in haar poriën. Ze kan niet loskomen van haar bezitterige moeder en vlucht daarom in een relatie met Kristian, die zo saai is dat ze tijdens de seks nauwelijks wakker kan blijven. Maar dan ontmoet ze Bé en erft ze onverwacht een klein vermogen en een groot huis in Reykjavik. …. een raadselachtige roman over een grillige jonge vrouw die de kans krijgt een nieuw leven op te bouwen, maar niet goed weet hoe.”
: “Gil heeft een vermogen geërfd en noemt zichzelf daarom een parasiet die overal tijd voor heeft. Dus heeft hij in de Amazone geholpen om een project voor biologische landbouw en ecotoerisme op te zetten, is hij vrijwilliger bij een opvangcentrum voor mishandelde vrouwen en schenkt hij ruimhartig aan goede doelen. Na zijn scheiding is hij in vijf maanden van New York naar Arizona gewandeld, waar hij geen mens kent maar in zijn nieuwe tuin geniet van de kolibries. Zijn voorzichtige vriendschap met de buren haalt hem uit zijn zelfverkozen isolement. Je kunt deze man, die geen andere ambities heeft dan deugdzaam te zijn, een beetje saai vinden maar je kunt hem juist daarom ook in je hart sluiten. Een ontroerende, verstilde roman over een man die probeert het goede te doen.”
: “Meneer en mevrouw Evans zijn gepensioneerd en zorgden de laatste jaren voor hun inwonende tante Flo. Na haar dood ontmoeten ze op vakantie in Italië een eenzame weduwe die door haar aangetrouwde nicht wordt gekoeioneerd. Ze sluiten vriendschap, maar als mevrouw Fingal de leegstaande kamer bij de familie Evans betrekt, wordt algauw duidelijk dat het met haar vrijheid is gedaan. In die weldadig vertrouwde sfeer van Britse tuttigheid ontvouwt zich tussen eindeloos veel kopjes thee en breipatronen een verontrustend drama waarin een oude, weerloze vrouw gevangen zit. Celia Dale doet met haar subtiele ironie en huiselijke horror denken aan Roald Dahl, Patricia Highsmith en Shirley Jackson. Een verrukkelijke psychologische thriller uit 1966 die volstrekt niet gedateerd aandoet, met een twist die je niet ziet aankomen.”
: “Twee echtparen en een diner, het is een beproefd recept voor drama. In deze Franse debuutroman staat de ziekelijk verlegen Claudia op een warme augustusavond in Parijs een pittige curry te bereiden voor de vrienden die haar geliefde Etienne heeft uitgenodigd. Hij zet al zijn charmes in om de ambitieuze zakenvrouw Johar ertoe te bewegen hem professioneel een kontje te geven, maar die heeft wel iets anders aan haar hoofd. Moet ze de hoge positie die haar eerder die dag is aangeboden wel of niet accepteren? Intussen is haar echtgenoot Rémi met zijn gedachten bij zijn minnares Manon. De broeierige spanning tussen dit viertal is bijna tastbaar terwijl hun geheimen tergend langzaam worden prijsgegeven. Een heerlijke pageturner vol drank en onderhuidse echtelijke ergernissen waar je in een avond moeiteloos doorheen vliegt.”
geplaagd wordt door opvliegers en andere overgangsgerelateerde ellende. Wie nu afhaakt, mist het zeer vermakelijke . Daarin maakt een 45-jarige semi-bekende kunstenaar (die enkele overeenkomsten vertoont met de auteur zelf) een roadtrip van Los Angeles naar New York. Maar ze strandt al na een half uur in een morsige motelkamer waar zich een complexe verhouding ontspint met de jongere Davey. Ineens beseft ze dat ze misschien wel interessant is, maar dat haar lust ongepast is. ‘Ik nam hem serieus op een manier die hij niet gewend was – maar hij trok zich niet op me af.’ Confronterend maar komisch menopauzeleed.” En Daan Borrel schreef erover “… intiem, wat ongemakkelijk, atypisch en tegelijkertijd lekker om te lezen.”
wat schrijven voor haar betekent. En dat heeft alles te maken met haar andere grote passie, die voor vogels. Ze vertelt over haar jeugd in onder meer Japan en Laos, en over een traumatische gebeurtenis op een strand in Bangladesh toen ze twaalf was. Dit meest persoonlijke en autobiografische boek verschilt van al haar vorige boeken, maar plaatst ze tegelijkertijd allemaal in een nieuw licht. “Een subtiel en verontrustend boek, een van haar mooiste” (Le Matin)
ontmoeten twee vrouwen elkaar onverwacht en raken bevriend: Pauline, een kamermeisje in het legendarische Mapes Hotel in Reno (Nevada) en mrs Miller, oftewel Marilyn Monroe, die op dat moment in scheiding ligt met Arthur Miller. Ze is bezig met de opnames van wat haar laatste film zou worden, The Misfits. De roman geeft een kijkje achter de schermen van de filmopnames en een portret van Marilyn Monroe in haar laatste levensfase.
– Deze vreemde bewogen geschiedenis van de Amerikaanse Claire Messud vertelt over de lotgevallen van haar Frans-Algerijnse familie, die verscheurd wordt door oorlog en politiek en verspreid raakt over de gehele wereld. Het epische verhaal leidt je door de 20e eeuw, van het warme Algerije tot aan het besneeuwde Canada, met veel aandacht voor de personages en hun motieven. Het is ‘een liefdevolle hommage aan gewone levens’, én het boek dat ze altijd al had willen schrijven.
– De bundel De mogelijkheid bestaat is een samenwerkingsproject van dichteres Eva Gerlach en fotografe Bianca Sistermans. Ze werkten als artist in residence twee weken in het laboratorium van de Universiteit Twente, voor hen een spannende plek vol experimenten. Op het raakvlak van kunst en wetenschap ontstond deze bundel met gedichten en foto’s.
De Nederlanden’, speelden naast mannen een reeks invloedrijke en machtige vrouwen een belangrijke rol. Ze waren actief bij het smeden van eenheid, het uitbouwen van netwerken, het beoefenen van diplomatie en het voeren van oorlogen. In Moeders des Vaderlands schrijven Femke Deen en Ineke Huysman over deze vrouwen, zoals landvoogdes Maria van Hongarije en stadhoudersvrouw Sophie Hedwig van Brunswijk, in de periode van de vroege Middeleeuwen tot het ontstaan van het koninkrijk der Nederlanden. Het zijn 18 portretten van Nederlandse en Belgische vrouwen die Nederland vorm gaven.
– Er is weer een nieuwe biografie over Hannah Arendt verschenen, Hannah Arendt. De biografie. Haar gezegde ‘Ik geloof dat een denkproces altijd verbonden is met persoonlijke ervaring. Alle denken is nadenken, iets doordenken.’ was voor Thomas Meyer leidraad voor zijn levensgeschiedenis van Hannah Arendt. Het is een uitbundig gedocumenteerde, feitelijke beschrijving geworden van haar leven en werk, van Koningsberg tot New York, van haar dissertatie over Augustinus tot de beschrijving en interpretatie van haar onvoltooide hoofdwerk Het leven van de geest. Een karakteristiek van haar was dat ze in haar denken en uitingen genuanceerd bleef. Niets is absoluut zwart, niets absoluut wit. Of het nou ging over het zionisme, the civil rights movement, feminisme. Mooi en actueel verwoord in: 
Drie vrouwen vertelt Marie-Claire Melzer de levensverhalen van Corry Tendeloo, Charlotte Polak-Rosenberg, Willemijn Posthumus-van der Goot, een vergeten generatie feministen die rond de jaren dertig van de 20e eeuw vocht voor gelijke rechten, gelijkwaardigheid en verworvenheden als betaald werk. De drie waren een echtscheidingsadvocate met een eigen praktijk, een doktersvrouw die zich inzet voor ongehuwde moeders en een journaliste met een agenda, totaal verschillende vrouwen, maar alle drie overtuigd feministe. Ze voerden slimme campagnes en wonnen geleidelijk aan invloed. Ze wisten zelfs de regering een halt toe te roepen als deze gehuwde vrouwen een arbeidsverbod wilde opleggen. Maar dan breekt de oorlog uit en lijken al hun inspanningen vergeefs te zijn geweest.
. Sinds haar indrukwekkende debuut op 18-jarige leeftijd staat muzikante en activiste Joan Baez al meer dan zestig jaar op de planken. Drie filmmakers, Miri Navasky, Maeve O’Boyle en Karen O’Connor, brengen haar carrière en leven in archiefbeelden samen met de afscheidstournee van de nu 82-jarige zangeres. Joan Baez blikt openhartig terug op haar leven: van haar toewijding aan de burgerrechtenbeweging tot haar nauwe band met Martin Luther King en haar hartverscheurende relatie met Bob Dylan.
een overzichtstentoonstelling van de Deense kunstenares Else Alfelt (1910-1974). Binnen de internationale Cobra-beweging verwierf Else Alfelt zich een geheel eigen plek door haar fascinatie voor de natuur en de kosmos. In kleurrijke en abstracte landschappen keren voor haar belangrijke motieven zoals de maan, de zon, bergen, rivieren, spiralen en andere natuurlijke elementen, veelvuldig terug. In Denemarken is haar werk bekend en geliefd, In Nederland nog niet. In de tentoonstelling De eeuwigheid van de maan zijn ruim vijftig schilderijen en aquarellen te zien uit de periode tussen 1945 en 1970. “De maan, de zon, de bergen, de rivieren, de ruimte, ze vertegenwoordigen allemaal de eeuwigheid voor mij […]. – Else Alfelt”
(1908-1966). Begonnen als tekenlerares behoorde ze zo’n 70 jaar geleden tot de top van de Nederlandse na-oorlogse kunstenaars en nam bijv. in 1953 deel aan de Biënnale van São Paulo. Vorig jaar was er rond deze tijd in Schiedam een tentoonstelling naar aanleiding van haar reis van Curaçao, die de juli-nieuwsbrief 2023. Nu is er, met als aanleiding dat haar kleinkinderen haar werk een goed onderkomen willen geven, t/m eind augustus bij kunsthandel Simonis & Buunk een tentoonstelling met ruim 50 van haar werken te zien en te koop. Frieda Hunziker was een vrouw die in een mannenwereld onverstoorbaar haar eigen gang ging. Ze maakte vooral abstracte schilderijen, maar van het woord abstract wilde ze niets weten. Dat was ‘te zeer identiek met steriel, dor en levenloos en is te koel berekenend’, zo zei ze in een interview. Kunst moest menselijk blijven, gevoelens uitdrukken, vond ze.
voor langere tijd te volgen en ervoor te kiezen om hun werk in de diepte te verzamelen, met de ambitie om nieuwe kunstenaars te introduceren. Zo introduceren ze ook de Franse kunstenares Laure Prouvost. Van haar is er nog t/m 18 augustus de tentoonstelling te zien In the mist of it all. Above front tears. “Haar werk heeft de Pont veranderd in een totaalkunstwerk. In een doolhof van gordijnen ontdek je een video over aanraking, in een nomadentent een film over migratie en in een wolk zien we sporen van vogels. De tentoonstelling raakt aan alle grote thema’s van onze tijd. Laure Prouvost zal je niet de les lezen, maar laat je zelf ontdekken. Ze geeft je de ruimte om zelf een betekenis te vinden… een tentoonstelling om je aan over te geven.” (kunstvensters.com)
Drogen met design. Het laat onze relatie met huishoudtextiel zien door de jaren heen. Het textiel was vaak eenvoudig van ontwerp en gericht op functionaliteit. Een van de eerste textielontwerpers die daar verandering in bracht is Kitty van der Mijl (1908-2004). Na haar Bauhaus-opleiding begon ze een succesvolle handweverij, waar ze unieke ontwerpen voor o.a. gordijnen en meubelstoffen creëerde. Haar creatieve kracht lag in haar diepgaande weefkennis, waarbij ze experimenteerde met materialen en het mengen van kleuren. Hierbij verloor ze functionaliteit nooit uit het oog. Vera Roggli is een eigentijdse textielontwerpster uit Antwerpen. Ze wil een textielobject graag volledig begrijpen en ontdekken welke verhalen ze vertellen. In haar ‘Thread by Thread’-project gebruikte ze een eenvoudige theedoek als mentor. Door de doek draad voor draad te ontleden, ontdekte ze de complexiteit van geweven structuren. Met deze inzichten maakte ze ‘portretten’ op industriële weefgetouwen, waarbij ze haar kennis deelde die ze opdeed tijdens samenwerkingen met wevers, ambachtslieden en andere textielhelden achter de schermen.
buitententoonstellingen bezoeken: Triënnale Brugge en Triënnale Beaufort. Twaalf internationale kunstenaars en architecten gaan tijdens Triënnale Brugge op zoek naar de verborgen mogelijkheden van de stad, met als thema Spaces of Possibility. Hoe kan een door UNESCO beschermde historische stad zoals Brugge, waar niet-bouwen centraal staat, omgaan met verandering? Ook Beaufort24 kiest voor hedendaagse kunst, maar dan in het decor van de Vlaamse kust. Het uitgangspunt in deze editie is de plek. Nog tot begin november vind je er opvallende kunstwerken, die resoneren met unieke plekken langs de 67 kilometer lange Vlaamse kustlijn.
De roman Het Verdriet van de Vrede van Chaja Polak is als een ragfijn in grijze tinten getekend portret. Het is een diep melancholieke schets van drie Joodse vrouwen die de Tweede Wereldoorlog overleefd hebben. Ze zijn vanwege hun familieband bij elkaar gaan wonen en hebben geen vreugde in de vredestijd gevonden. Het verdriet om het verleden is te groot. Ze waren “de Joden van nummer 13. We hoorden er niet bij.” Hun enige geluk ligt in de drie kinderen die elke zomer komen logeren in hun ‘familiehuis’ in Kijkduin. Een is een kleinkind en de anderen zijn een nichtje en een neefje. De familierelaties liggen wat ingewikkeld omdat zovelen van de familie Sterngold zijn omgekomen. Gelukkig zit er voorin het boek een stamboomoverzicht, dat ook te vinden is op een bijbehorende boekenlegger.
Wel verdiend maar niet ontvangen. Hiermee hoopt het museum aan te zetten tot reflectie en discussie over het feit dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn bij literaire prijzen, én vooral de oeuvres van enkele vrouwelijke auteurs onder de aandacht brengen. Een onafhankelijke jury, bestaande uit Karin Amatmoekrim, Jacqueline Bel, Yra van Dijk, Jos Joosten en Mathijs Sanders, heeft een overzicht samengesteld van 33 overleden schrijfsters, die deze prestigieuze prijs wel verdiend hadden, maar nooit ontvangen. Uit die lijst kozen zij vijf auteurs die het verdienen om extra aandacht te krijgen: Maria Dermoût (verhalend proza; dit voorjaar verscheen een nieuwe herdruk van haar De tienduizend dingen), Sonja Prins (poëzie; over haar schreef Lidy Nicolasen de roman De eeuw van Sonja Prins), Ellen Warmond (poëzie, over wie binnenkort een biografie verschijnt), Andreas Burnier (beschouwend proza; zij schreef ook verschillende romans) en Bea Vianen (verhalend proza; over haar opnieuw uitgebrachte roman Strafhok hebben we eerder deze maand een bespreking geplaatst op onze website).
beleef/literatuurlab/online-exposities/vrouwen-en-de-pc-hooft-prijs
met negen mensen op die, net als zijzelf, seksueel misbruik hebben meegemaakt. Allemaal hebben ze decennialang gebouwd aan een minutieus uitgedachte binnenwereld. Ze vonden hun eigen magische strategieën uit, die normaal verborgen blijven. In Onderland komen hun coping mechanismes voor het eerst aan het licht, in een sprookjesachtige wereld waar slachtoffers van seksueel geweld zich niet hoeven te verbergen en hun nachtmerries leven. In een interview in het Parool zegt de schrijfster: “ ‘Ik voelde een woedend vuur, er op deze manier over te schrijven bracht verlichting, ook al was het zwaar. Ik zat soms huilend tegenover mijn redacteur.’
vertelt in Ma Yenko de geschiedenis van opeenvolgende generaties vrouwen op Anguilla, Sint Maarten, Curaçao en uiteindelijk Nederland. De verschillende vrouwen leven in een maatschappij die zich langzaam ontdoet van slavernij en kolonialisme. Ze worden allemaal gemangeld door de tijd en zijn tegelijkertijd geen van allen zielig. Ze helpen elkaar en nemen regie waar dat lukt. Steeds in zichzelf bespiegelend, op zoek naar het juiste moment. Ze hebben plezier, er wordt muziek gemaakt, er wordt gezongen en gegeten. Maar het leven kan hard, benauwend en verdrietig zijn. In contact met hen die er niet meer zijn zoeken ze naar oplossingen die op onbekende manieren en plekken gevonden worden. Ma Yenko (in de Ghanese taal twi betekent dit ‘laten we lopen’), met de ondertitel Een caraïbisch levensverhaal verschijnt in twee delen.
– Vos is het eerste deel in de historische romanreeks Het laatste weeshuis. Samen met Lotta Magnusson en Jacqueline Rogers bedacht Elle van Rijn deze romanserie en schreef zelf dit eerste deel. Het is 1961. Isabel is 17 jaar oud en groeide op in een weeshuis. Nog één jaar en dan wil ze viool gaan studeren aan het conservatorium in Parijs, samen met haar beste vriendin in het weeshuis: Victoria. Maurits, geestelijk vader van het weeshuis, probeert de nobele orde die het weeshuis altijd heeft gefinancierd, te overtuigen om de ambitieuze toekomstplannen van de kinderen te ondersteunen. Maar de orde blijkt andere plannen te hebben voor de kinderen. Gaandeweg ontdekt Maurits de verborgen agenda van de orde en probeert hij de kinderen hiervoor te behoeden.
, bekend om haar rauwe Afrikaanse poëzie, debuteert met haar eerste roman Kompoun, waarin ze, gevoed door haar diepe persoonlijke ervaringen, verlies en familiebanden verkent. Ze is geïnspireerd door de orale traditie en benadrukt dat haar schrijven een vorm van monument is voor de verloren verhalen. Ze weigert haar werk te laten reduceren tot louter politieke statements, terwijl ze haar poëzie beschouwt als een eerlijke reflectie van haar realiteit en ervaringen, ongeacht hoe heftig die voor anderen mag lijken. In Kompoun schrijft ze over leven op de Cape Flats na de apartheid, met oog voor de armoede en de omgang met vrouwen. “Meedogenloos, schandalig, giftig, maar altijd vol humor en 
genegenheid”, schrijft Adriaan van Dis erover.
Mol na jaren zijn jeugdvriendin Nora tegen. Die blijkt flink te zijn geradicaliseerd als strijder voor dierenrechten. Net als vroeger sleept Nora hem moeiteloos mee in wat ze ook onderneemt. Ook in het activistische van haar huidige leven. Tegen de tijd dat Mol aan bezinnen toe is, ligt hij in een sloot langs het grootste slachthuis van het land dat hij zojuist met Nora en haar handlangers in brand heeft gestoken. Het tot bezinning komen lijkt goed te gaan, tot blijkt dat Nora ook daarin de richting bepaalt. Van haar moet hij instructies schrijven over hoe een slachthuis in brand te steken en welke fouten je moet vermijden. Onder protest doet hij dat.
– Lale Gül debuteerde met de openhartige roman Ik wil leven, waarin ze haar persoonlijke strijd tegen de verstikkende tradities en verwachtingen binnen haar streng religieuze gemeenschap beschreef. Ze verlangde naar vrijheid, en die zou ze krijgen. In Ik ben vrij kijkt ze terug op de eerste jaren van haar nieuwe leven. Dat heeft haar succes gebracht, prijzen, steun, nieuwe ontmoetingen en vriendschappen, en vooral vrijheid. Maar aan de andere kant is ze bedreigd en wordt ze uitgekotst door haar familie, vrienden van vroeger, de moslimgemeenschap en zelfs haar zusje, dat nog wél gelovig is en met volle overtuiging een hoofddoek draagt. Voor haar vrijheid heeft ze een hoge prijs betaald. Was die het waard? Daar schrijft ze ook nu weer openhartig over.
schrijfster is dat underdogs doorgaans de hoofdrol spelen, en meestal vrouwen. Alledaagse situaties ontwikkelen zich tot steeds beklemmendere psychologische drama’s, waarbij magische, bovennatuurlijke krachten vaak als katalysator fungeren. Ze is bekend van eerdere romans als Drie sterke vrouwen, Ladivine en Lieve familie. Haar nieuwste roman De wraak is aan mij gaat over een advocate die door een oude bekende wordt gevraagd de verdediging op zich te nemen van zijn vrouw, die hun drie kinderen heeft vermoord. Ze neemt de zaak aan, maar raakt al doende verscheurd.
– Het Parool introduceert De nacht beeft van Nadia Terranova met: “Een gevoelige, ontroerende roman over natuur- en menselijk geweld … een aanrader.” De Siciliaanse schrijfster vertelt over de meest vernietigende Europese aardbeving, die in 1908 Zuid-Italië trof. Als de stad Messina in puin ligt, zullen de levens van een 11-jarige jongen en een rebelse jonge vrouw elkaar kortstondig kruisen. Maar tussen het puin en het verdriet wacht ook de vrijheid die verwoesting teweeg kan brengen. De hoofdstukken gaan afwisselend over Nicola en over Barbara, waarbij elk hoofdstuk begint met de omschrijving van een tarotkaart, met een verwijzing naar hetgeen zal volgen in het hoofdstuk. Geloof en bijgeloof spelen voor alle personages in dit boek een grote rol. Droomvisioenen krijgen ook een belangrijke plaats in het verhaal.
wordt aangekondigd als een bekroonde Noorse bestseller, een epische, historische roman met prachtige natuurbeschrijvingen en een sterke, autonome vrouw in de hoofdrol. Die vrouw is Brita Caisa Seipajærvi die zich in 1859 opmaakt voor een lange tocht van Finland naar Noorwegen. Ze is weggestuurd door de plaatselijke kerk vanwege haar affaire met een getrouwde man. Brita Caisa is een mooie, onafhankelijke vrouw met twee zoons, beiden buitenechtelijk geboren van verschillende vaders. Het doel van haar reis is Bugøynes, een plek waar de zee vol zit met kabeljauw en waar ze een vriendelijke visser hoopt te vinden om mee te trouwen.
, Russisch dichteres en activiste (bekend van Pussy Riot) debuteert met Wond, een moedig en poëtisch geschreven verhaal over rouw, lesbisch zijn en moederschap in Rusland. Bij verschijning bleek het in strijd met nieuwe Russsische wetten waarin verspreiding van informatie over ‘niet-traditionele’ seksuele relaties verboden is. De roman, die dus niet zo maar verkrijgbaar is, is geïnspireerd door de dood van Oksana’s moeder, die stierf aan borstkanker. Dat verlies vormt Oksana’s wond. Ze onderzoekt de verbondenheid met haar moeder en hoe haar moeders vrouwelijkheid zich verhoudt tot de hare. Ze brengt haar moeders as naar haar Siberische geboortedorp, terwijl ze mijmert over haar familiegeschiedenis, haar lesbische identiteit en worstelt met de absurde bureaucratie van de Russische begrafenis.
Eerder schreef ze korte verhalen en nu debuteert ze met Het Ministerie van Tijd, een sciencefictionverhaal, komedie en romance over een vrouw die als ambtenaar aan de slag gaat in de functie van ‘bridge’ -een contactpersoon, helpende hand en huisgenoot- in een experimenteel project dat expats uit het verleden naar de 21e eeuw brengt. Haar taak is om een 19e-eeuwse marine-commandant Graham Gore bij te staan. Hun volstrekt zakelijk relatie verandert in iets diepers, en er komen ongemakkelijke waarheden boven tafel. Daardoor worden ze gedwongen de werkelijkheid van het project dat hen heeft samengebracht onder ogen te zien.
, Strega, aangekondigd met “… een filmische doom-roman die zich in het grensgebied bevindt tussen ‘The Grand Budapest hotel’ en ‘Melancholia’.” En ergens anders vond ik: “modern gothic verhaal van negen jonge vrouwen die op het punt staan de onderwerping van de samenleving aan geweld te erven, en de eeuwenoude mythen die dit in stand houden.” In een verlaten hotel in het afgelegen bergstadje krijgen negen meisjes de stijve uniformen van seizoensarbeiders en leren ze van het strenge personeel strijken, koken en de bedden opmaken. In hun vrije momenten zijn ze samen, plukken kruiden in de tuin, lezen in de bibliotheek en genieten van het landschap. Een van de meisjes verdwijnt tijdens een ruig feest.
: “Hoewel Suzu zichzelf niet als ‘radicale einzelgänger’ beschouwt, is ze graag alleen. Intimiteit gaat ze uit de weg, aan haar hamster heeft ze genoeg gezelschap. Als ze een lijst maakt van haar sterke punten noteert ze onderaan: ‘Kan goed overweg met de zwabber’. Dat treft, want wanneer ze solliciteert op een wat onduidelijk baantje, blijkt ze beland bij een bedrijfje dat zich specialiseert in het opruimen en schoonmaken van woningen waar mensen in eenzaamheid zijn gestorven. Kodokusha, noemen de Japanners zulke overledenen. In haar ontroerende, lichtvoetige roman gebruikt Milena Michiko Flašar deze eenzame doden om de sociaal onhandige Suzu uit haar zelfverkozen isolement te verlossen en de waarde van vriendschap te ontdekken.”
– Over De zomers van Alice Elliott Dark: “Het is nu al een heerlijke vakantiekofferpil. Spil is kinderboekenschrijfster Agnes Lee (80) die, nu na een derde borstkankerdiagnose het einde nadert, veel te beschermen heeft. Geheimen, zoals het feit dat ze onder pseudoniem vernietigende semiautobiografische satires voor volwassenen publiceert. Zoals een gekoesterd stuk ongerepte natuur aan de kust van Maine dat in handen van projectontwikkelaars dreigt te vallen. En bovenal haar levenslange vriendschap met één van de mede-eigenaren daarvan, Polly Wister, die zich tot Agnes’ frustratie volledig wijdde aan haar echtgenoot, een hilarisch pompeuze filosoof, en haar zoons, die dat paradijsje wél willen verkopen. Darks proza is kalm, beeldend en raak, haar psychologisch inzicht vlijmscherp.”
: “De juf is nooit bang geweest voor het bos waar ze als kind elke boomwortel kende en in het aardedonker zocht naar eekhoorntjesbrood. Nu is ze 42 en loopt ze datzelfde bos in, maar ditmaal verstopt ze zich. Een van haar leerlingen is uit het raam gesprongen en verdronken in de rivier. De juf, ‘een wat vreemde, maar bescheiden vrouw die haar hele leven probeert andermans aandacht te ontvluchten’, heeft in dat drama een rol gespeeld. Het verhaal, dat gaat over een Italiaans dorp dat in rep en roer verkeert na de verdwijning van de ongrijpbare maar geliefde juf, is geïnspireerd op een ware gebeurtenis. Een intrigerende, knappe en spannende debuutroman.
– “In Elizabeth O’Connors’ schitterende debuutroman, Walvistij wordt het doodkalme leventje van de 18-jarige Manod, met haar broer, zus en vissersvader op een afgelegen Welsh eilandje, anno 1938 stevig opgeschud. Eerst door het aanspoelen van zo’n altijd symbolisch geladen zeezoogdier. Vervolgens, veel heviger, door de komst van de Oxford-etnografen Joan en Edward, die de archaïsche, bedreigde levenswijze van eilanders komen boekstaven en de pientere Manod, die als hun tolk en assistente optreedt, ieder op hun eigen manier doen dromen van een totaal ander bestaan op het vasteland. Beschrijvingen van hun verlokkingen en verraad, afgewisseld met Manods gezinsgeschiedenis en neerslagen van de getuigenissen en volksverhalen van haar eilandgenoten, leveren een haast Claire Keegan-achtig geserreerd (=compact van stijl, MD), poëtisch en hartverscheurend geheel op.”
kinderen en ze zullen de rest van hun leven door je geobsedeerd zijn, las Ruth ooit, ‘maar wat als ze jou verwaarloosden?’ Deze zachtmoedige lerares Engels gaat gebukt onder een groot verdriet: haar dochter Eleanor groeide van opstandige puber uit tot een junkie die niets met haar moeder te maken wil hebben. Als ze zelf een kind krijgt, slaagt Ruth erin de baby mee naar huis te nemen. Eindelijk kan ze haar versmade moederliefde kwijt. Susie Boyt weet in haar roman de emoties van deze vrouw volmaakt overtuigend te beschrijven: het verdriet om haar verloren dochter en de constante angst om ook haar kleindochter kwijt te raken. Hartverscheurend prachtig.”
– Het verhaal van Jack the Ripper (een verzonnen naam, want de moordenaar is nooit gepakt) houdt mensen al ruim een eeuw bezig. Elke dag zijn er in de Londense wijk Whitechapel rondleidingen langs de plekken waar ‘de vijf’ werden vermoord. Maar over de vrouwen zelf weet men doorgaans weinig. Met diepgaand bronnenonderzoek en een mooie stijl vertelt Hallie Rubenhold in De vijf van Whitechapel over Victoriaans Londen en zet ze alles wat je over deze zaak dacht te weten op zijn kop. Ze reconstrueert vakkundig de levens van Polly Nichols, Annie Chapman, Elizabeth Stride, Kate Eddowes en Mary Jane Kelly. Hun overeenkomst: ze belandden in de goot omdat ze als vrouw alleen in Victoriaans Engeland vrijwel onmogelijk in 
hun eigen onderhoud konden voorzien, maar ze waren zeker niet allemaal prostituees.
verzameling essays over meesterwerken uit de lesbische literatuur, samengesteld door Minke Douwesz, Marie-José Klaver en Laurie Bastemeijer. Het zijn 26 persoonlijke verhalen van verschillende bekende en minder bekende auteurs over eveneens bekende en minder bekende lesbische romans, over wat deze boeken voor hen hebben betekend en wat ze nog kunnen betekenen voor een nieuwe generatie lezers. In elke bijdrage staat de persoonlijke betekenis van auteur en roman centraal. Enkele van de auteurs zijn: Emma Donoghue, Doeschka Meijsing, Andreas Burnier, Nina Polak, Anna Blaman, Audre Lorde, Jeanette Winterson, Dola de Jong, Angela Carter en Bernardine Evaristo.
Op 2 juni is de boekpresentatie van Zij/haar: een ABC van lesbische literatuur. De essaybundel (zie ook hierboven) bespreekt 26 werken uit de lesbische literatuur. Tijdens de boekpresentatie in Savannah Bay zullen schrijfsters Minke Douwesz en Inge Schilperoord en Savannah Bay-eigenaresse Marischka Verbeek geïnterviewd worden over hun bijdragen en het belang van lesbische en queer literatuur.
Boek & Brekkie’ is een leesclub-concept van de Utrechtse Boekenbar. Eens in de zoveel tijd is er een samenkomst op zondagochtend om te ontbijten en te praten over een boek. Tijdens deze tweede editie op 23 juni wordt Waar ik liever niet aan denk van Jente Posthuma besproken.
Domkerk. Het programma, Belle en beesten staat in het teken van Belle van Zuylen. Tijdens het concert treedt mezzosopraan Karin Strobos op met een ensemble. Er worden composities gespeeld van Belle van Zuylen, die bij ons als schrijfster veel bekender is, van haar leermeester Zingarelli en haar inspiratiebron Mozart.
– Op zaterdagmiddag 15 juni komt de Amerikaanse schrijfster, filmmaker en kunstenares Miranda July naar Utrecht voor de presentatie van haar nieuwe roman All Fours. Janine Abbring zal Miranda interviewen en Micha Wertheim brengt een lofrede op haar werk. Miranda July kreeg wereldwijd bekendheid met de speelfilm Me and you and everyone we know uit 2005, waarvoor ze het scenario, de regie en de hoofdrol op zich nam. All Fours gaat over een 45-jarige semi-bekende kunstenaar die zichzelf opnieuw probeert uit te vinden.
. Diana werd geboren in Montevideo uit een Nederlandse vader en een Argentijnse moeder. Ze woonde in Colombia en Guatemala en studeerde sociologie in Mexico City. In 1974 emigreerde ze naar Amsterdam en ontwikkelde zich tot een zeer succesvolle fotografe en kunstenares. In haar werk richt ze zich op het portretteren van personen voor wie gender, (culturele) identiteit en seksuele voorkeuren niet vastomlijnd zijn. In zekere zin zijn al haar projecten ingebed in vormen van samenwerking. Samenwerkingen met andere kunstenaars, met schrijvers, met acteurs en vooral: met de geportretteerden.
momenteel in Rotterdam. Sinds januari heeft ze voor 6 maanden haar intrek genomen in een van de ateliers van de HKU temidden van de studenten fine art op de academie. Daar gaat Ana werken aan haar praktijk en samenwerken met de studenten. Ondertussen is in zijruimtes van de Oude Kerk in Amsterdam een presentatie te zien van een serie van haar glaswerken-glascollages, . De kleuren en vormen zijn ontleend aan details uit kleding en objecten uit vrouwenportretten van andere, vaak heel bekende schilders. Een rode draad in Ana’s werk is haar fascinatie voor details en motieven in de beeldcultuur die zich voortdurend verplaatsen tussen verschillende disciplines, zoals kunst en design, maar ook genres en tijdperken.
mei zijn er weer meerdere titels verschenen die op een of andere manier gerelateerd zijn aan de Tweede Wereldoorlog, zowel non-fictie als fictie en zelfs twee ‘graphic novels’ (strip- of beeldromans). Met deze laatste worden stripverhalen bedoeld met het karakter van een roman: het beschrijven van de handelingen van personen in verband met hun karakter en innerlijk leven. Dit soort stripverhalen zijn vaak bedoeld voor volwassenen, hebben uitgebreide en ingewikkelde verhaallijnen en een literair karakter. Ze zijn vaak van een ander formaat dan de klassieke strips en ‘dikker’, en meer gewaardeerd als hoogwaardige (literaire) kunstvorm. Daardoor vallen ze tegenwoordig onder de literaire romans.
Kunstenares Nynke Kuipers verwerkte haar zoektocht naar het belaste verleden van het gezin van haar grootouders in de ‘graphic novel’ Stilte na de oorlog. Haar opa tekende in 1940 voor het lidmaatschap van de NSB. Haar oma werd na de bevrijding uit haar huis gezet en was te labiel om goed voor haar jonge kinderen te zorgen. Het gezin verwilderde. Nynke Kuipers’ moeder nam als oudste dochter de taken over en probeerde zich staande te houden in een vijandige wereld. Ze bleef altijd ‘kind van een NSB-er’ en het was verwarrend dat haar vader, met wie ze een goede band had, ook ‘fout’ was. Ook haar kinderen en kleinkinderen moeten zich verhouden tot een foute (over)grootvader.
, Het lied van de merel. Daarin ontdekt de 17-jarige Annick dat van haar oma geen levende bloedverwant bekend blijkt te zijn. Ze gaat daarom het oorlogsverleden van haar oma ontrafelen. Geholpen door een zestal koperetsen, het enige jeugdbezit van haar oma, komt ze er stukje bij beetje achter. De maker van van de koperetsen, Emma Bergsma, hielp als 18-jarige verzetsstrijder in 1944 bij het redden van duizenden levens toen ze deelnam aan de grootste bankoverval in de Europese geschiedenis, vlak onder de neus van de Duitse bezetters. Zij heeft ervoor gezorgd dat Annicks oma als peuter de oorlog overleefde.
– De bewaring is het bijzondere debuut van Yael van der Wouden, een zorgvuldig opgebouwd verhaal waarin continu een aanstekelijke spanning voelbaar is tussen twee vrouwen en tussen het heden en ons donkere, collectieve verleden. In het naoorlogse Overijssel zijn de kogelgaten gedicht en de herinneringen aan de Holocaust zo veel mogelijk verstopt. Hoofdpersonage Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Eva is de tegenpool van Isabel, waar Isabel van rust houdt en bedeesd en voorzichtig is, houdt Eva van reuring en stampt ze door het huis. Wanneer er kleine dingen uit het huis beginnen te verdwijnen, vraagt Eva zich af of Isabel er iets mee te maken kan hebben. Ze houdt Eva koortsachtig in de gaten totdat ze een mysterieuze ontdekking doet waardoor netjes afgedekte geheimen haar plotseling hard treffen.
Cohen, een van de twee voorzitters van de Joodse Raad, die door de Duitse bezetters gedwongen werd lijsten aan te leggen van Joden die later massaal vergast zouden worden in een van de concentratiekampen. De relatie met haar vader heeft altijd in het licht gestaan van hun oorlogservaringen. En in het licht van de vijfduizend kinderen die zij niet heeft kunnen redden. In heeft haar zoon Rob Oudkerk authentieke herinneringen van Virrie aan haar familie en de oorlog beschreven, van ver voor de oorlog tot na de oorlog. Zij waren opgeschreven in een schrift met veel foto’s, dat zij vlak voor haar dood in 2008 aan haar zoon gaf. Hij zat jaren soms nachtenlang bij zijn moeder die met haar handen voor haar ogen zwijgend en soms pratend haar verschrikkingen met hem deelde. Ook zijn herinneringen hieraan heeft hij beschreven. Daarnaast heeft hij vijf van de door haar geredde kinderen geïnterviewd, om het beeld over de oorlog en het naoorlogse leven in zo breed mogelijke zin te kunnen schetsen. Deze interviews zijn ook opgenomen.
– Ursula wordt in Duitsland geboren aan de vooravond van het bombardement op Rotterdam. Op haar 20e vertrekt ze naar haar grote liefde in Amsterdam en daar lijken haar Duitse wortels vrijwel vergeten te worden. Ze krijgt vier kinderen en bouwt een leven op als Nederlandse. Dochter Wytske Feddema besluit om haar moeders verleden te gaan achterhalen. Ze komt zorgzame mannen en krachtige vrouwen tegen, maar ook trouwe en overspelige vrouwen, vrouwen die hun kinderen wel wilden troosten, maar niet wisten hoe. Moeders, uit liefde getrouwd, uit nood getrouwd, ongetrouwd. Ursula groeide op tussen de verzwegen verhalen van ouders, grootouders en overgrootouders, in een familie waarin grote geheimen de norm waren, de liefde leidend was en overspel bijna vanzelfsprekend. De onverwerkte pijn werd stilzwijgend van generatie op generatie doorgegeven, in de vrouwen in de familielijn, en zorgde voor een onvermogen om zacht te zijn naar hun eigen kinderen. Wytske is gaan zoeken naar een weg om het onbewust doorgeven van leed een halt toe te roepen.
omdraaien in haar nieuwe roman Gentlemen, het verhaal van twee liefdes. Marieke en Vik trekken met hun gezin weg uit de stad, op zoek naar een zuiver leven op het platteland. Ze zijn elkaars eerste liefde en beste maatjes, maar in bed is het stil. Wanneer Marieke een escort bezoekt, wordt er in haar lichaam en geest iets in gang gezet dat ze niet had verwacht. Hoe kan ze terugkeren naar haar oude leven? Hoeveel geheimen kan een relatie dragen? Een betaalde dienst is geen overspel, toch? Begeerte en het nuchtere alledaagse worden verweven in het leven van een vrouw die haar grenzen, normen en waarden aftast.
– De Vlaamse Sanne Huysmans studeerde politieke wetenschappen en filosofie. Haar debuutroman Rafelen uit 2017 is een filosofische roman over liefde, leed en lot. Ze is bestuurder bij een intiem filosofiehuis, medeoprichter van een avontuurlijk platenlabel, gediplomeerd bakker en boswachter. Haar tweede roman Iemand moest het doen laat een dwarsdoorsnede van een dorpsstraat in Vlaanderen zien, met een pratende boom. In ieder hoofdstuk neemt ze je mee in het perspectief van een andere bewoner. De tijd verspringt van verwilderde tuinen en het schrobben van tegels, naar winters tijdens de oorlog, gevuld met aardappels jassen en slapen in het stro op de hooizolder
: “Niet elk kind groeit zorgeloos op. In blauwe achten volgen we Esmée. Haar ouders zijn gescheiden. Met een moeder die er amper in slaagt om haar eigen leven op de rails te houden en een vader die in de eerste plaats een bedreiging vormt in het leven van zijn dochters, is het zoeken naar houvast. Die vindt Esmée een tijdlang in haar knuffelbeer en haar verbeeldingskracht, bij haar beste vriendin Arisa en haar oudere zus Nel, maar uiteindelijk vooral in een hardnekkig verlangen om te verdwijnen.” En “Achten zijn oneindig (lemniscaten?). Ik gebruik ze als symbool voor wat ik nooit meer mag vergeten. Of voor wanneer ik iets niet kan vatten. Als het te moeilijk of te groot is om in mijn hersenen te passen. Dan voelt het alsof ik toch nog grip heb op wat onwerkelijk is”
Jannemieke Caspers – Het Heidi-feest schreef Wolf als theatertekst over de angst voor de ander. Afgelopen maand verscheen het verhaal als Het Heidi-feest, haar debuutroman die zich afspeelt rondom een jaarlijks ritueel waar alle personages zich toe moeten verhouden. Hierbij wordt een jonge vrouw tot ‘Heidi’ verkozen en een nacht lang achternagezeten door gemaskerde vrijgezelle mannen uit het dorp. Barbaars, vindt de een; een traditie, vindt een ander. Zo gaat dat: bij de een zet angst aan tot de drang alles precies te willen houden zoals het was, bij de ander zet het aan tot verandering. Wat zijn de gevolgen als we ons laten leiden door de angst voor de ander?
Lena Kurzen – Schuilhuisje: “Een onevenwichtige roman”, maar “Dat het zo goed begint. Dat de eerste bladzijde bloedmooi is, … wonderschoon omdat zich hier in een halve bladzijde bijkans een heel leven, of in ieder geval een halve relatie, ontrolt, …sterker kan een schrijver je niet bij de verhaalfiguren betrekken… Maar al gauw gaat het mis…. De laatste keer dat Schuilhuisje staat & loopt & marsjeert & valt, is tegen het einde van het boek. … De Onverwachte Wending! En hee, hoe goed doet Kurzen dat,… In Schuilhuisje schuilt heel veel. Een opmerkelijke vertelinstantie, een sterke penseel, een Onverwachte Wending die -ten dele- daadwerkelijk onverwacht is. Maar meer schuilt er daar, iets teveel schuilt daar ook…” (citaten uit de recensie op de website van ‘alles over boeken en schrijvers’)
– De Oostenrijkse Monika Helfer (1947) vertelde in de romans Bagage en Waar vader was de uitzonderlijke en tragische levensverhalen van haar grootmoeder en vader. Haar nieuwe roman Leeuwenhart, over haar jongere broer Richard, vormt het slot van de familietrilogie en is net zo aangrijpend als beide voorgangers. Richard, door vader Leeuwenhart genoemd, is letterzetter, schilder en eenzelvig fantast die mank loopt als gevolg van rachitis in zijn kinderjaren. Deze naïeve zonderling leeft voor zijn hond en de peuter, die een door hem van de verdrinkingsdood geredde vrouw plompverloren bij hem achterlaat. Richard, even onverstoorbaar als kwetsbaar, zal uiteindelijk suïcide plegen. Monika Helfer, die haar broer niet kon redden, schreef een beeldend en droefstemmend memoir. (bron: VPRO)
één dag. Het is de dag waarop Leyla uit het dorp Eigenheim en Bilal, een van haar verwanten, uit het dorp Ginderbuiten, zich zullen verloven. De roman begint met de feestelijke voorbereidingen voor de verlovingsceremonie, maar eindigt rampzalig. De wereld van het verloofde stel is er een waar dorpse gebruiken en grotere politieke gebeurtenissen tot een verstikkend geheel hebben geleid. De oplopende spanning culmineert in een drama, gebaseerd op de gebeurtenissen die zich op 4 mei 2009 afspeelden in een dorp in het zuidoosten van Turkije.
– Ithaka is het verhaal van Penelope van Ithaka, de befaamde vrouw van Odysseus. Voor de kust van Ithaka dicteren de grillen van de goden de oorlogen van de mens. Maar op het eiland zelf zijn het de stemmen van verlaten vrouwen – en hun godinnen – die de loop van de geschiedenis bepalen. Claire North schreef een gedurfde hervertelling die de oude mythe nieuw leven inblaast en strijdlustige vrouwen een stem geeft in een wereld die wordt gedomineerd door meedogenloze mannen. Ze hebben hun eigen verhaal.
La Salpêtrière in Parijs is vaker het onderwerp geweest voor een roman. Zo figureert het in Het bal der gekken, de debuutroman Victoria Mas over vrouwelijke solidariteit, of in de thriller Runa van Vera Buck. In La Louisiane van Julia Malye heeft la Salpêtrière in 1720 te veel bewoners en te weinig bedden. De Franse kolonie La Louisiane heeft juist ruimte over en zijn er vrouwen nodig met wie de kolonisten gezinnen kunnen stichten. Bijna honderd vrouwelijke ‘vrijwilligers’ in de vruchtbare leeftijd -wezen, gevangenen en psychiatrische patiënten- worden naar La Louisiane verscheept. Onder hen drie onwaarschijnlijke vriendinnen: een 12-jarig weesmeisje met een scherpe tong, een gevallen aristocrate die worstelt met haar mentale gezondheid en een vermeende aborteur. Welke toekomst gaan ze tegemoet?
– Vier zussen en een fletse slungel, daar draait het om in Je bent prachtig, een Amerikaanse familieroman. Ann Napolitano liet zich naar verluidt inspireren door Little Women, maar de overeenkomsten zijn minimaal. Sterbasketballer William is de voornoemde slungel. Hij trouwt met oudste zus Julia, die daarmee haar meisjesdromen in vervulling ziet gaan. De vier zusjes Padavano zien elkaar vrijwel dagelijks, totdat de sympathieke maar nogal slome William een besluit neemt dat hun hechte band zal veranderen. De Padavano’s groeien in veertig jaar uit van naïeve bakvissen tot door het leven getekende vrouwen die elkaar kwijtraken en weer terugvinden. Een lekkere ‘soapy tearjerker’ over familiebanden in alle denkbare vormen, die ongetwijfeld verfilmd zal worden. (bron: VPRO)
vrouw in Florence en besluit om zich te voegen naar de rol die haar nieuwe Italiaanse vriend (dik en lelijk) voor haar in gedachten heeft. Ze zal een ‘zwak vrouwtje’ zijn, precies zoals hij het graag ziet. Ze heeft haar vorige leven voor hem opgegeven en Florence is vreemd, prachtig en overweldigend. Toch duurt het niet lang voordat de jaloezie oplaait, en die is geheel wederzijds. Pas later vraagt ze zich af wanneer ze haar grip op hem (en zichzelf?) kwijt is geraakt. En wanneer hij zijn greep onherroepelijk op haar heeft verstevigd, zijn duivelsgreep.
– De kleermaakster van Parijs van Georgia Kaufmann is een historische roman met een mix van geschiedenis en een bewogen vrouwenleven. Rosa Kusstatscher heeft een mode-imperium opgebouwd dankzij haar onfeilbare gevoel voor stijl. Maar terwijl ze zich voorbereidt op de belangrijkste ontmoeting van haar leven, laat haar zelfverzekerdheid haar in de steek. Ze begint haar ongelooflijke verhaal te vertellen, van een arm plattelandsmeisje uit de Italiaanse bergen. Van de nazibezetting en haar vlucht, over hoop en verdriet in Zwitserland, glamour en liefde in Parijs, over ambitie en verlies in Rio de Janeiro, succes en zelfontplooiing in New York. Een heel leven op de vlucht, realiseert ze zich nu.
is een ode aan de onvolmaakte mens. Maaike de Wolf beschrijft een intens grotestadsleven waarin we het allemaal maar net bijeen weten te houden. Wat is er nodig om te bestaan, om mens te zijn? Hoe schuren onze verwachtingen langs de werkelijkheid? Mark Boog schreef bij toekenning van de Hollands Maandblad Beurs voor poëzie: ‘Die combinatie van gretigheid en treurnis, van slagroom en afhaalpizza, rijst krachtig en overtuigend op uit de poëzie van deze dichter […] Het gaat zeker niet altijd van een leien dakje, maar hier wordt geleefd – met overgave en twijfel.’” (Arbeiderspers)
– In het openingsverhaal van Milde klachten begint een typische roze-schrift-studente een dagboek over de bizarre tijd waarin ze belandde. ‘Omdat ik later anders vast denk dat het niet gebeurd is.’ Haar relaas speelt, net als de complete verhalenbundel van , in coronatijd, met alle herkenbaar surrealistische taferelen van dien. Maar hoe vers lockdownblues, ‘Afstand!’ of de frictie tussen rekkelijken, preciezen en onversneden wappies ons ook in het geheugen liggen, ze worden hier wel bijzonder trefzeker geschetst. Wanneer voornoemde studente liefdescontact denkt te maken met een schíjnbaar flierefluiterige huisgenoot, bijvoorbeeld, en elders in een hoogwerker haar zieke opa bezoekt. Of, tragikomisch hoogtepuntje, in die op een (cavia)ramp uitdraaiende 1 april-viering binnen het gezin Vuursteen.
over de Griekse goden en godinnen als belangrijke archetypen in onze collectieve verbeelding en geschiedenis. De verhalen over hen zijn altijd verteld door mannen en het bestaande beeld over hen is eenzijdig en gekleurd. In De macht van godinnen werpt de Britse schrijfster een frisse blik de rol van de godinnen. Op Athene, godin van de oorlog en wijsheid en de beschermster van de stad Athene, op Artemis, godin van de jacht en beschermster van jonge meisjes, op Afrodite, godin van seks en begeerte, op de jaloerse en wraakzuchtige Hera, en op moeder en dochter Demeter en Perséphoné, Hestia, de muzen en de Furiën. Hun wel en wee, eigenaardigheden en motieven worden opgehelderd vanuit een nieuw perspectief.
– In Van licht naar duisternis vertelt het verhaal van de stad Wenen door de ogen van drie vrouwen. Emilie Flöge, nu vooral nog herinnerd als de muze van Gustav Klimt, was een succesvol modeontwerpster. Milena Jesenská kennen we alleen nog als de Milena van Kafka’s brieven, maar zij was een journaliste met een heel eigen stem. Schrijfster Veza Canetti stond in de jaren dertig bekend als een briljant talent, werd vergeten en pas in 1990 herontdekt. De drie vrouwen veroverden tussen 1900 en 1938 met succes een plaats in het culturele leven van Wenen, maakten haar glorie, tegenstrijdigheden en ondergang van dichtbij mee. Het begin van de 20e eeuw was een tijd van een ongeëvenaarde bloei van kunst, wetenschap, muziek en psychologie.
stelt vraagtekens bij gangbare opvattingen over de wereld om ons heen uit. Met haar sculpturen en installaties onderzoekt ze de essentie van dingen en stelt ze waarnemingen op de proef. In haar solotentoonstelling in museum Voorlinden, waarin ook nieuw werk te zien is, laat ze de kijker nadenken over de aard van de realiteit zoals we die denken te kennen. Vragen stellen staat voorop. Haar werk begint waar ze iets niet meer begrijpt en neigt vaak naar het absurde. Ook zet ze algemeen geaccepteerde aannames om in open vragen. Zo daagt ze gevestigde normen en waarden uit waarmee we ons dagelijks leven vormgeven en stimuleert ze je om jouw begrip van het bestaan opnieuw te overdenken. T/m 9 juni.
Feminist Book Club vier belangrijke ‘klassieke’ feministische romans, elke maand een andere roman waarin verschillende feministische kwesties worden onderzocht. Tijdens de 3e avond op 13 mei wordt van Marge Piercy besproken. De roman vertelt het verhaal van Connie Ramos, een vrouw die ten onrechte is opgesloten in een psychiatrische inrichting, met een bijzondere gave: ze kan in de toekomst kijken. Woman on the Edge of Time wordt vaak geprezen als een klassieker van feministische speculatieve fictie.
. Het is een muzikale theatervoorstelling die Moederdag viert door moeders te laten zien als de menselijke wezens die ze stiekem eigenlijk zijn. Moeders hoeven geen ‘Queen Mother’, heldin en ook niet perfect te zijn. Ze mogen van hun voetstuk. En dat is maar goed, want zo’n sokkel is best hoog als je ervan af valt. Met humor, muziek en verhalen wil Ma… jesteit een feestelijke viering van moederschap worden in al haar vormen.
weer een avond waarop Liza van den Brink en Katja Hagenbeuk een hele nacht alleen muziek van vrouwelijke popsterren laten horen en beleven. Er zijn er genoeg: Dua Lipa, Froukje, SZA, Nicki Minaj, SOPHIE, Ice Spice, Kim Petras, Jessie Ware, Blondie, Taylor Swift, Beyonce, S10, Phoebe Bridgers, Megan Thee Stallion, Miley Cyrus en nog veeeel meer.
een cultuurfestival binnen de oude vesting van Elburg, een 800 jaar oud Hanzestadje. Het doel is om kunst te laten zien, in al haar facetten, vormen en disciplines (schilderkunst, beelden, installaties excentrieke mode en muziek). Actuele kunstuitingen en bijzondere locaties worden toegankelijk voor iedereen die belangstelling heeft voor kunst, cultuur en historie. Bij het bekijken van het programma en de exposerende en optredende kunstenaars valt op dat veel van hen (90%) vrouw zijn. Alles is vrij toegankelijk, van woensdagavond 8 mei tot en met zaterdag 18 mei 2024.
de tentoonstelling Reciting Footsteps of a Female Migrant: Soerdie te zien. Soerdie was de eerste vrouwelijke contractarbeider die in 1868 van India naar Suriname emigreerde. Kunstenares en onderzoekster Sarojini Lewis wil met de tentoonstelling het proces van haar eigen bewustwording overdragen. Ze onderzoekt de geschiedenis van slavernij, contractarbeid en migratie door de lens van intieme verhalen. Uit de weinige gegevens die over Soerdie bewaard zijn gebleven reconstrueerde ze haar leven van en koppelt het verhaal van deze vrouw aan de geschiedenis van haar eigen Hindoestaanse voorouders.
producente en componiste. Ze woonde in Parijs, maar werd geboren in Brussel, in een Joods-Pools gezin van Holocaust-overlevers. Chantal Akerman was een van de meest onbevreesde filmmakers van haar generatie. In haar werk vervagen de grenzen van tijd en ruimte, van film en kunst. Haar werk was van grote invloed op feministische filmmakers en de avant-garde cinema in het algemeen. Ze is grotendeels onbekend gebleven bij het grote publiek, maar wordt vereerd door cinefielen, beeldend kunstenaars en filmmakers. Haar bekendste film, Jeanne Dielman, 23 quai du Commerce, 1080 Bruxelles, maakte ze toen ze 25 was, en was gebaseerd op haar nauwkeurige waarneming van de handelingen en gebaren van haar moeder bij alledaags huishoudelijk werk. In 2022 werd de film door het British Film Institute gekozen tot beste film aller tijden. Het maakt de impact van haar filmwerk op de internationale cinema 
heel duidelijk.
ziek. Ze vloog terug van New York naar Brussel om voor haar te zorgen, en ondertussen schreef ze: over haar jeugd, de ontsnapping van haar moeder uit Auschwitz waar ze niet over sprak, de moeilijkheid om van haar vriendin C. te houden, haar angst voor wat ze zou doen wanneer haar moeder zou overlijden. Tussen deze ontroerende en ontluikende fragmenten over haar leven plaatste ze ‘stills’ uit haar films. Mijn moeder lacht is zowel een samenvatting van de thema’s waar Chantal zich gedurende haar hele leven mee bezighield, als een versie van de eenvoudigste en meest gecompliceerde liefdesrelatie van allemaal: die tussen een moeder en een dochter. “Er is geen uitweg, niet voor Akerman en niet voor de lezer. Dat maakt het een huiveringwekkend goed boek.”, schreef Dieuwertje Mertens erover in Het Parool.
– Bep (Elisabeth) Rietveld was de oudste dochter van ontwerper en architect Gerrit Rietveld. Haar relatie met hem was ingewikkeld: de jonge Bep is dol op haar vader, maar dat verandert als hij zijn gezin in de steek laat. Bep is razend op haar vader en jaloers op zijn vriendin, Truus Schröder. Bep wil schilder worden maar haar vader vindt dat de schilderkunst sinds Mondriaan dood is. Kunstenares Charley Toorop is het niet met hem eens en geeft Bep schilderles, totdat deze zich in een onbezonnen huwelijk stort en na een scheiding in een tweede huwelijk vlucht, dit keer in Indië. Als de oorlog uitbreekt, belandt Bep met haar drie kinderen in een Japans interneringskamp. Daar tekent ze portretten van medegevangenen in ruil voor voedsel. Na de oorlog vindt ze rust in een derde huwelijk en bij haar zes kinderen. Ze ontwikkelt 
zich tot portretschilder maar de gecompliceerde band met haar vader blijft haar parten spelen. schreef een sfeervolle roman over het bijzondere leven van deze opmerkelijke kunstenares, Waar kleur is, is leven. Op 10 april gaat Liliane Waanders in gesprek met Tineke Hendriks over haar roman tijdens Bazarow.LIVE in bibliotheek Neude.
nieuwste roman van deze schrijfster, die ook componiste, kunstenares en model is, evenmin. Op het eerste gezicht gaat Toneelspelen over een jonge vrouw Sarah die een getrouwde man ontmoet, met hem een relatie aanknoopt die gedoemd is te mislukken, wat inderdaad ook gebeurt. Wat ze al onderzocht in haar debuut -hoe om te gaan met verloren liefde- legt ze ook nu weer onder de loep. De vorm nu is echter heel anders en vraagt veel aandacht. Sarah ontmoet de naamloze man bij een toneelvoorstelling genaamd Dingen die je niet kan repareren. Dat stuk schreef Sarah Neutkens eerst en de zeven scènes ervan zijn verdeeld over het boek, waardoor ze als het ware in gesprek gaan met de andere tekst. Het is een tamelijk abstracte voorstelling waarin een man en een vrouw hun relatie tegen het licht houden. Daarbij ligt de vrouw gedurende het hele stuk bovenop de man. De lopende tekst van Toneelspelen is verdeeld in akten, die gaan van akte 1 tot 7 en vervolgens weer terug tot 1, niet voor niets spiegelbeeldig. Spiegels, fotografie, zien en gezien worden, daar staat dit boek vol mee. (bron: Trouw)
haar complexe relatie met haar moeder en haar oudste zus, die onlangs kort na elkaar zijn overleden, te ontrafelen. Hoe bepalend ook, die relatie heeft haar niet verhinderd om met vallen en opstaan haar eigen weg te banen, en nieuwe banden te smeden, onder andere met ‘vervangzussen’, zoals documentairemaakster Heddy Honigmann met wie ze bevriend was en in wie ze veel van zichzelf herkent. Geleidelijk aan heeft ze haar angst voor mensen leren overwinnen. Sinds drie jaar woont ze opnieuw de mis bij. Het was alsof iemand – God? – langdurig op haar schouder tikte. Ze mepte de hand weg. Jarenlang stond ze niet bepaald op goede voet met religie en in haar romans, essays en uitspraken schuwde ze (seksuele) taboes niet. Uiteindelijk gaf ze zich gewonnen en stond zichzelf toe de verbondenheid met God te voelen. Maar wat bewoog haar als weldenkend, intellectueel en kritisch schrijfster om terug te keren bij het geloof? Dat vraagt Kristien Hemmerechts zichzelf ook af.
– Moederland is de debuutroman van de Curaçaos-Nederlandse schrijfster en tv-maakster Milouska Meulens. Daarin belandt Milouska in een depressie als eerst haar vader overlijdt, dan haar tweede huwelijk strandt en vervolgens raakt ze ook haar baan kwijt. Als de pandemie ‘toeslaat’, kan ze niet meer. Ze besluit haar kinderen bij hun vader te laten en naar haar moeder te gaan. Daar mag ze schuilen. Haar moeder draagt een onbarmhartig verleden met zich mee en leerde haar om zich groot te houden. En haar moeder bleef toen haar vader het gezin in de steek liet en terugging naar Curaçao. Milouska moet in deze donkere periode van haar leven op zoek naar wie ze echt is en waar ze thuis is: vaderland of moederland? Die vraag kan ze alleen beantwoorden als ze weet waar ze vandaan komt, waar haar moeder en vader vandaan komen, als ze stopt met vluchten en eindelijk de façade afbreekt. Met de antwoorden begint het herstel.
normen en wetten van haar tijd, zowel in haar persoonlijke leven als in haar kunst. Voor het eerst in de geschiedenis danst ze op blote voeten en in losse gewaden, geïnspireerd op de bewegingen van de natuur. Wanneer ze zwanger raakt van een gehuwde man, trekt ze zich in 1906 enkele maanden terug in een villa in de duinen van Noordwijk aan Zee. Hopelijk ongezien door de paparazzi wil ze hier in Nederland haar eerste kind krijgen. Als ongetrouwde vrouw zet Isadora alles op het spel. Dat doet ze welbewust. Ze vindt dat een vrouw kinderen moet kunnen krijgen zoals zij dat wenst en ze kiest uit volle overtuiging voor de Britse toneelvernieuwer Edward Gordon Craig. Ze is vrij, maar raakt toch verstrikt in haar obsessie voor deze man. schreef een roman over haar, Alles wat beweegt.
– Jenny Erpenbeck is geboren in Oost-Berlijn. Haar vader was filosoof en schrijver, haar moeder vertaalster. Na een studie theaterwetenschap en muziektheaterregie ging ze werken als operaregisseur. Ze begon met het schrijven van toneelstukken en in 1999 verscheen haar eerste roman Het verhaal van het oude kind. Inmiddels geldt ze als een van de belangrijkste hedendaagse Duitse auteurs, maar is ze bij ons toch weinig bekend. Andere romans van haar zijn Een handvol sneeuw, Huishouden, Gaan ging gegaan. Haar nieuwste roman Kairos speelt zich af in haar geboortestad, in 1986. Katharina en Hans ontmoeten elkaar toevallig in de bus en even later vallen ze als een blok voor elkaar. Zij is een studente van 19, hij is 34 jaar ouder, getrouwd en een succesvol schrijver en radiomaker. De twee beleven een ‘allesverzengende’ liefde, die echter verre van gelijkwaardig is. De oudere Hans leert Katharina over het leven, maar als zij haar eigen weg begint te gaan, ontwikkelt hij een agressie jegens haar, die sadistische en paranoïde trekken vertoont. En ondertussen voltrekt zich een ingrijpende maatschappelijke en politieke omwenteling.
vanuit Wenen met honderden Joodse lotgenootjes op het eerste Kindertransport naar Engeland vervoerd. In haar nu vertaalde romandebuut uit 1964 beschrijft ze hoe ze zeven jaar doorbracht in Huizen van anderen (Cossee). Hoe ze werd opgevangen door een reeks zéér uiteenlopende pleeggezinnen. En hoe ze haar ouders middels brieven eveneens in veilige Britse haven wist te krijgen, waar haar vader, van topaccountant tot tuinman gedegradeerd, spoedig stierf. Een indringend, verrassend geestig relaas, ook door de nadruk op het soort details dat een scherpkijkend kind bezighoudt. Dat meegesmokkelde worst die in de trein tot haar gêne een intense rottingsgeur verspreidt, bijvoorbeeld. Commentaar van een reisgenote: ‘En hij is niet eens koosjer.’” (VPRO)
– Volgens de mythe is Baba Jaga een oude heks die kinderen kidnapt en in een hutje woont dat op kippenpoten staat. Maar wat heeft zij te maken met de reis die de schrijfster maakt naar de Bulgaarse stad Varna, waar haar moeder vandaan komt? Of met een drietal oudere vrouwen die een week doorbrengen in een Tsjechisch kuuroord? Veel meer dan wij denken, zo blijkt in het laatste deel van Baba Jaga legde een ei. Dubravka Ugrešic verbindt de verschillende verhaallijnen in een eigen kijk op een eeuwenoude mythe, een bezwerend en magisch boek over ouder worden en de kracht van verhalen.
: “Adania Shibli neemt een gok door onze toegang tot de belangrijkste gebeurtenis in haar roman – de verkrachting van en moord op een jonge bedoeïenenvrouw – toe te vertrouwen aan twee diep in zichzelf verzonken vertellers -een Israëlische psychopaat en een Palestijnse amateurspeurder met een hoog autismegehalte-, maar haar indirecte methode rechtvaardigt zichzelf volledig naarmate het boek zijn hartverscheurende conclusie bereikt”. Uit een andere review: “Een meditatie over de herhalingen van de geschiedenis, over het verleden als een terugkerend trauma”. De Palestijnse schrijfster schuift de twee indringende verhaallijnen over elkaar om een heden op te roepen dat wreed en onontkoombaar door het verleden wordt achtervolgd.
– Met haar roman Demon Copperhead vestigt Barbara Kingsolver de aandacht op wat in de verpauperde oude mijnstreek de Appalachen gaande is. Damon Fields, het zoontje van een alleenstaande tienermoeder, woont in een trailer in de bergen van de zuidelijke Appalachen. Hij heeft hetzelfde koperkleurige haar als zijn overleden vader, aan wie hij ook de bijnaam Demon Copperhead te danken heeft. Afgezien van goede looks, bijtende humor en overlevingsdrift zit hem weinig mee in het leven. Zijn moeder worstelt met haar verslaving aan pijnstillers. Nadat ze in het ziekenhuis terechtkomt met een overdosis, belandt Demon in het ene na het andere pleeggezin. Hij krijgt te maken met kinderarbeid, verwaarlozing en mishandeling, en met de gevolgen van de opiatencrisis die grote delen van de VS treft. Toch is er ook hoop als blijkt dat hij talent heeft voor American football. Zijn geluk is echter van korte duur. Wanneer hij geblesseerd raakt en zware pijnstillers krijgt, dreigt de cyclus van verslaving in zijn familie zich te herhalen. Maar zelfs op het dieptepunt overheerst zijn wil om te overleven. Een Amerikaanse David Copperfield.
bevat de drie korte romans, Permafrost, Boulder en Mammoet. Het zijn metaforen voor de drie hoofdpersonen. Permafrost is de mentale staat waarin een vrouw verkeert: met een permanent bevroren laag die haar isoleert en beschermt tegen een agressieve maatschappij. Boulder verwijst naar de immense keien die geïsoleerd liggen in woestijnen, valleien of midden in de oceaan. Ze lijken alles te kunnen dragen, maar verslijten door de wisselvalligheid van het weer, zoals de tweede hoofdpersoon, die door haar geliefde Boulder wordt genoemd. En bij de derde vrouw is er de associatie met een mammoet. Zo ziet ze zichzelf: een prehistorisch dier, uitgestorven, dat het doelwit werd van jagers. “De boeken van Eva Balthasar bieden een ongefilterde en intense kijk op menselijke emoties, verlangens en 
kwetsbaarheid. Haar rauwe en eerlijk schrijfstijl neemt lezers mee op een introspectieve reis, waarbij taboes doorbroken worden en diepe psychologische inzichten worden geboden.” (Cosimo-website)
is opnieuw uitgegeven na het succes van haar vorige roman Dunkelblum zwijgt. Het is een Joods-Weense familiegeschiedenis geïnspireerd op het verhaal van de vader van Eva Menasse. De familieleden vertellen de kinderen en kleinkinderen graag de kleurrijke verhalen over aangetrouwde ooms, aan lagerwal geraakte neven en andere verre familieleden. Over de oorlogsjaren wordt in alle toonaarden gezwegen. Tot de inmiddels volwassen geworden jongste generatie nieuwsgierig en hardnekkig op zoek gaat naar het zwijgen achter die verhalen, en hun verdrongen joodse identiteit.
worden de mooiste verhalen over het dorpsleven genoemd. De Volkskrant-columniste is geliefd om haar herkenbare, geestige en scherpe observaties. De dingen in het dorp gaan niet altijd van een leien dakje, en dat is nou net waar de schoonheid in zit. Een peuter ontpopt zich tot een kleine Medusa, een schoonmaakster moet misschien naar de gevangenis, de glazenwasser met zijn stille dochter, de opvoeding van drie dochters en het leven met hun vader. Het zijn de verhalen van mensen wier krachten nooit worden omcirkeld, terwijl ze kinderen grootbrengen, palen slaan en bergen verzetten. Samen vormen ze een humoristische en herkenbare kroniek van het moderne Nederland.
. Ze beschrijft de lange geschiedenis van verzet tegen de ondergeschikte positie van vrouwen, in Nederland en daarbuiten. Van de middeleeuwse ‘strijd om de broek’ tot de ‘querelle des femmes’ en de ‘vrouwenquaestie’. En van de suffragettes en Dolle Mina’s tot intersectionaliteit en MeToo. Een geschiedenis die voert langs verhalen, ideeën, pamfletten, organisaties, demonstraties en parlementaire moties. En vrouwen: van Mary Wollstonecraft en Betje Wolff tot Simone de Beauvoir en Joke Smit. De mannelijke overheersing lijkt zo oud als de mensheid, maar wordt al even lang bestreden.
project dat resulteerde in 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis.
Samen met haar geliefde Ulay, die ze in 1975 in Amsterdam ontmoette, werd ze wereldwijd beroemd met langdurende performances waarin zij hun grenzen tot het uiterste op de proef stellen. In haar latere solowerk richt zij zich meer op het verkennen van spiritualiteit en het creëren van een wisselwerking, waarin het publiek actief onderdeel wordt van haar werk en een gedeelde energie. Marina Abramović’ performances waren legendarisch. Van de scheermesjes, uien- en wurgslang-acts en haar eerste confronterende act met publiek Rhythm 0, via de wandeling van twee kanten af met haar scheidende partner Ulay over de Chinese muur en haar tweede grote act met publiek The Artist is Present in het MoMA.
uitkomen van hun nieuwe album, But not my soul, op 8 maart -Internationale Vrouwendag- toeren ze met het gelijknamige concert door Nederland (en ook België). Ze breken daarin een lans voor Florence Price, een Amerikaanse componiste uit begin 20e eeuw. Ze was de eerste Afro-Amerikaanse vrouw die erkend werd om haar symfonieën. Toch was haar muziek jarenlang in de vergetelheid geraakt. Haar werk is een aangename mix van Europese romantiek, haar ‘Southern’ roots, de opkomende blues en de Afro-Amerikaans spirituals. De Ragazze combineren de muziek van Florence Price met het ‘Amerikaans kwartet’ van Antonín Dvořák, een grote inspirator van Price, en een nieuw werk van singer-songwriter Rhiannon Giddens. Die schreef een lied naar aanleiding van een advertentie die ze zag uit de tijd van de slavernij, waarin een jonge vrouw te koop werd aangeboden met haar negen maanden oude baby.
– Zoals in de vorige nieuwsbrief ook al vermeld is er op 25 april bij de ILFU BookClub een avond over de nieuwe roman van Marijke Schermer, In het oog, een verhaal over relaties beëindigen en beginnen, kijken en bekeken worden, schuld en verantwoordelijkheid. Door een relatie van twee mensen bloot te leggen, laat de schrijfster zien welke nieuwe mogelijkheden zich aandienen als je aangeleerd gedrag durft te bevragen. Het verhaal begint op het moment dat Nicola hoort dat de aanvraag voor haar onderzoek is afgewezen. Uitgerekend op die dag is haar vriendin Bee haar ondoorgrondelijkheid zat en vertrekt. Dat verlies brengt eerdere verliezen naar de oppervlakte bij Nicola, een vrouw die floreert als onderzoeker, maar zich het comfortabelst voelt als ze zelf in de schaduw blijft. Roos van Rijswijk zal het gesprek voeren met o.a. Marijke Schermer zelf.
. Het werk van de Koreaanse kunstenares is sterk geworteld in de tradities van haar geboorteland en krijgt vorm in verschillende media. In haar kunst combineert ze persoonlijke geschiedenis met globale thema’s als migratie, bewegingsvrijheid en het gevoel ergens thuis te zijn. Textiel speelt als materiaal en symbool een terugkerende rol in haar installaties, performances, sculpturen, films en foto’s. Zo verwijzen haar bekende veelkleurige bottari, geknoopte bundels van Koreaanse bedspreien, waarin persoonlijke bezittingen worden vervoerd, naar de relatie tussen textiel en migratie. In Korea worden ze al eeuwenlang gebruikt. Bij de tentoonstelling is elke zondag een workshop Botarri’s maken.
– Een andere tentoonstelling, ook met veel textiel, is Weaving Resilience van Kristina Benjocki, van 14 april t/m 9 juni te zien in museum Rijswijk. De kunstenares woont al bijna 20 jaar in Nederland, maar groeide op in Zrenjanin, een van de grootste textielproducerende steden in voormalig Joegoslavië. De traditie van weven is nauw verbonden met de manier waarop voorgaande generaties vrouwen in haar familie wisten te overleven. Het garen was cruciaal voor het ondersteunen van hun gezin als alleenstaande moeders in verschillende tijden.
van een oude hooitas, omringd door grond gevuld met herinneringen.” Het is de plek waar ze is opgegroeid, “waar ik altijd in bomen klom en met planten en beesten praatte,” Sophie werkt met pigmenten die ze maakt van haar eigen planten en schildert er prachtige natuurlijke patronen mee; ondergrondse wortelstelsels, boomschors en sterrenhemels. “Motieven en lijnen,” zegt ze, “die de mystieke verbinding tussen mens en natuur weerspiegelen.” Op 20 april organiseert ze samen met plantenkenner Anke Riesenkamp van See All This ’s morgens en ’s middags een ontvangst in haar atelier, met een rondleiding door de tuin en aansluitend mogelijkheid tot vragen.
– Monica Nouwens is een Nederlandse beeldend kunstenares, fotografe en activiste die al meer dan 25 jaar maatschappelijk betrokken projecten realiseert in Los Angeles. Haar werk komt voort uit haar ervaringen in de straten van South East Los Angeles. Haar filmische beeldtaal refereert direct aan de Hollywood Noir. Speciaal voor het Nederlands Fotomuseum creëerde ze een ruimtevullende video-installatie met twee grote, half doorzichtige projectieschermen en geluid, This One Is For You Serra, en is te zien tot en met 16 juni.
daar ook de themaroute Wie zijn de Vrouwen in de Eregalerij? te zien, een kennismaking met hen. De route neemt je mee langs tien beelden die opgenomen zijn in de Eregalerij van de Nederlandse fotografie. Negen van deze werken zijn gemaakt door vrouwen. Eén werk is gemaakt door een man en verbeeldt een vrouw. Wie zijn deze fotografes en wat motiveerde hen? Wat is de relatie van de fotograaf met het beeld? Op 3 april is er een speciale rondleiding
Internationale Vrouwendag 2024 en gaat over de verschillen én overeenkomsten tussen vrouwen in Nederland maar vanuit verschillende culturen. Daarbij zijn subthema’s die gaan over culturele verschillen bij geboorte, huwelijk, werk en de dood. Alle vrouwen zijn uniek en verschillend, maar hebben ook overeenkomsten. Met het thema ‘Eén wereld, duizend vrouwen’ kunnen vrouwen elkaar inspireren en van elkaar leren. Om dit vorm te geven vinden allerlei activiteiten door het hele land plaats en ook digitaal, bijvoorbeeld: van 8 t/m 17 maart kun je gratis kijken naar films over krachtige vrouwen via HER Film Festival. HER staat voor Health, Empowerment and Rights: belangrijke thema’s die wereldwijd spelen rond de positie van vrouwen. Door verhalen van krachtige vrouwen te delen, wordt er meer bewustwording, verbinding en actie gecreëerd. Die kunnen vrouwen inspireren de leiding te nemen over hun eigen leven.
Wortel, Niña Weijers, Nina Polak, Marjolijn van Heemstra, Lieke Marsman, Ellen Deckwitz, Maurits de Bruijn en Alma Mathijsen. Deze vriendengroep maakt deel uit van een literaire generatie waarin vrouwelijke auteurs, meer dan voorheen, op de voorgrond treden. Het museum wil een moderne en vrouwelijke tegenhanger hebben van het in 2019 aangekochte schilderij De Herenclub, een ‘Damesclub‘ in een weergave van een vriendenkring die verder reikt dan de fysieke begrenzing van het doek: een groep die middenin de samenleving staat en geen enkel gespreksonderwerp schuwt. Beide groepsportretten horen in de traditie van Conversatiestukken; informele groepsportretten die in de 17de eeuw in de Lage Landen zijn ontstaan.
Het thema dit jaar is ‘. Iedereen maakt deel uit van een familie. Veel hangt samen met familie, maar familie is soms niet alles, je kunt elkaar ook kwijtraken of erger. Als familie ter sprake komt, komen meestal allerlei verhalen los. De literatuur kent dan ook veel familieverhalen. Op de website van de boekenweek worden uitgebreid aanbevelingen gedaan om te kunnen kiezen uit boeken over familie.
– In de bibliotheek hebben we met de leesgroep eerder dit seizoen de klassieker De tienduizend dingen van Maria Dermoût gelezen. Deze maand is het opnieuw uitgegeven. Het verhaal speelt zich af op een Moluks eiland in de nadagen van de Nederlandse kolonisatie. Felicia, ‘mevrouw van Kleyntjes’, woont er alleen met haar bedienden op een afgelegen plantage aan een baai. Met weemoed maar berustend in haar lot herinnert ze zich de doden en de levenden, en ziet ze een veelvoud van dingen aan zich voorbijgaan – van de kleinste voorwerpen, de schelpjes van het strand, tot de omringende mensen. Meer dan alleen een levendig portret van een voorbije tijd is de roman een tijdloze verkenning van het menselijk leven.
is schrijfster en voormalig rechter. Ze schreef eerder Het leven noemen en Wees niet bang. Wat wij verzwijgen van Aisha Dutrieux is een autobiografische roman over de Nederlands-Indische zwijgcultuur en het overschrijden van grenzen. Na het overlijden van haar oom gaat Mia naar zijn appartement. Het is er leeg, vies en schimmelig. Vijfentwintig jaar geleden zagen ze elkaar voor het laatst. De dag dat ze haar ouders vertelde wat zich tussen hen had afgespeeld, viel haar Indische familie uiteen. Ze begint de woning leeg te halen en schoon te maken. Ondertussen praat ze tegen haar oom, vertelt hem hoe haar leven is verlopen en vraagt zich af welk leven hij heeft geleid. En ze ontrafelt welk aandeel het Indische zwijgen heeft gehad in de geschiedenis van haar familie, en in haar eigen verleden. Een ontroerend, schrijnend en kwetsbaar verhaal.
– In Dans dans revolutie beschrijft Dans, dans, revolutieeen fictieve, gruwelijke oorlog die veel lijkt op die in Oekraïne. De roman laat zien hoe makkelijk het is om weg te kijken. Oekraïne is het moederland van Lisa’s oma, en in haar debuutroman Aleksandra ploos ze die kant van de familiegeschiedenis uit. Het boek verscheen een paar maanden voor de Russische invasie van Oekraïne in 2022 en bood veel inzicht in de historische en geopolitieke achtergronden van de oorlog, die al speelt sinds 2014. ‘Onze dans is als een heel smal steegje,’ schrijft Lisa Weeda in haar bijna magische vertelling, waarin zij het gevecht aangaat met de medeplichtigheid aan oorlog, ‘waar je zijlings nog net je lichaam doorheen kan proppen om aan de andere kant van iets te geraken. Weg van het kwaad, dichter bij de lichte dingen van het leven. Onze dans heeft vele mensen geholpen, en ons altijd op het nippertje gered.’
– Maskerziel is een autobiografische roman van actrice en theatermaakster Dolan Yurdakul, waarin ze vertelt over een/haar familie waarin tot aan de derde generatie sporen van een migratietrauma doorlopen. Het zijn mensen, die veel verdriet kennen, en die zichzelf nieuwe gewoonten en persoonlijkheden hebben moeten aanmeten om in Nederland te passen; mensen met maskers. De roman laat heel inzichtelijk de verscheurdheid zien van velen die een moeder- en een vaderland hebben, maar ook de autonomie 
van de auteur.
van Susan Taubes: “de vertaling van haar autobiografische roman Scheiden was al een fijn ontregelende (her)ontdekking, Susan Taubes’ (1928-1969) recent ontdekte, postume novelle Treurzang voor Julia blijkt minstens zo sterk. In deze compacte tragikomedie volgen we het leven van Julia Klopps, van haar Midden-Europese kindertijd in een verarmend landhuis, tussen opgezette dierenkoppen en even versufte bourgeoisouders, via adolescentie en eerste liefdesaffaires, tot de (hier) droefstemmende berusting van moederschap en huwelijksleven. Maar het is vooral de verteller die de show steelt. Een ongrijpbare superegoachtige instantie, deels moederkloekbeschermengel, deels verongelijkt spookneefje van Humbert, die haar levensloop beschrijft en becommentarieert. In soms barokke zinnen, vol liefdesbetuigingen, tirades en wanhopige smeekbedes, die het geheel een haast Nabokoviaanse allure verlenen.” (VPRO-gids)
(1947-2006), schrijfster van baanbrekende romans en als een apocalyptische roman voor apocalyptische tijden. De zaaier is geschreven in1994 en nu vertaald. Het verhaal volgt de 15-jarige Lauren Olamina in een parallel 2024, hoe ze de door armen en pyromane drugsverslaafden belegerde omheinde gemeenschap nabij Los Angeles ontvlucht, om met een groepje gelijkgestemden door een door klimaatverandering geteisterde Mad Max-woestenij naar een veiliger oord te trekken. Daarbij gehinderd door ‘hyperempathie’ (ze voelt andermans genot én pijn), en gesteund door haar zelfontwikkelde religie, Aardezaad, met als motto ‘God is Verandering’. Een raak en wijs nachtmerrieavontuur.
– Nu in november van Josephine Johnson maakt net als De zaaier deel uit van de Schwob-Lenteactie, een vergeten klassieker die het verdient herontdekt te worden. Arnold Haldmarne vertrekt met zijn vrouw en drie dochters van de stad naar het platteland om een nieuw leven op te bouwen. Het zijn de crisisjaren in het Amerikaanse Midwesten en het gezin worstelt met het zware leven op hun boerderij, waar droogte zich meester maakt van het land. Marget, de middelste dochter, blikt terug op die beproevingen: de dorst van het land dat wacht op de regen die maar niet valt; en de dorst van de mensen die verlangen naar verbinding, liefde en rechtvaardigheid, en naar brood op de plank. Josephine Johnson schetst een genuanceerd portret van een familie die worstelt met armoede en zich teweerstelt tegen de verraderlijkheid van het klimaat. Haar scherpe observaties over klasse, ras, gender en klimaat zijn bijna negentig jaar later nog net zo urgent.
er abrupt een einde aan haar huwelijk. Ze wordt verscheurd door beide gebeurtenissen samen. Scherp en onverschrokken vertelt de Amerikaanse schrijfster in haar eigen gevoelens, twijfels, angsten en falen. Ze zoekt naar antwoorden op moeilijke levensvragen: Hoe gaan we om met verlies? Durven we voor onszelf te kiezen na de pijn die we anderen hebben aangedaan? Hoe gaat een vrouw om met de benauwende verwachting alles tegelijk te moeten zijn: moeder, schrijver, docent, dochter en geliefde? En hoe laat je nieuwe liefde en hoop toe op de scherven van een huwelijk dat ooit van liefde en hoop vervuld was? Over Leslie Jamison is men in de pers al vaker enthousiast. Om een idee te geven: ze wordt vergeleken met Joan Didion en Susan Sontag.
– Sara Nović is een Amerikaans(-Kroatische) schrijfster, vertaler en professor creatief schrijven. Daarnaast is ze ook een dovenrechtenactiviste en heeft geschreven over de uitdagingen waarmee ze als dove romanschrijfster te maken heeft gehad. Haar meest recente roman, Zoals onder water, gaat over een levendige dovengemeenschap, een dovenschool waarvan de leerlingen een normaal leven willen leiden, met eerste liefdes, tentamens en ouders die niet steeds voor hen bepalen wat ze nodig zouden hebben. Een aantal van hen zijn: een opstandig leerling die van een reguliere school komt, de populairste jongen van de school wiens leven op z’n kop wordt gezet door de geboorte van een zusje dat wel kan horen, en het schoolhoofd dat zelf een horend kind van dove ouders. Zij vecht voor het voortbestaan van zowel de school als haar huwelijk, maar het lijkt onmogelijk om allebei te redden. Haar positie komt op losse schroeven te staan wanneer drie leerlingen van haar school vermist worden.
is de autobiografie van een rechtszaak. Op een novembermiddag wordt schrijfster, essayiste en dichteres Maggie Nelson gebeld door haar moeder: de zaak rondom de onopgeloste moord op Maggies tante Jane wordt heropend. Aangenomen werd dat Jane in 1969 het slachtoffer was geworden van een beruchte seriemoordenaar, maar de zaak werd nooit opgelost. Nu is er met behulp van DNA-onderzoek nieuw bewijs gevonden en lijkt een arrestatie aanstaande. Maggie Nelson volgt het onderzoek en de rechtszaak samen met haar moeder. Het zet haar aan het denken over geweld tegen vrouwen, over de deken van angst die haar jeugd en familie overschaduwde – en over haar eigen complexe verhouding tot haar moeder en de rest van haar familie. Maggie Nelson schreef o.a. de veelgeprezen boeken De Argonauten en Over vrijheid.
– Waar we gaan is nacht is de historische debuutroman van de Amerikaanse Tracey Rose Peyton over zes tot slaaf gemaakte vrouwen die in opstand komen tegen de plantage-eigenaar. Ze zijn dan wel gekocht, maar ze weigeren bezit te zijn. Het speelt zich af in Texas, 1852. De zes vrouwen wonen en werken op een noodlijdende plantage. ’s Nachts glippen ze uit hun hut en komen met andere tot slaaf gemaakten in het bos bij elkaar. Hun eigenaren – die zij de Lucy’s noemen, naar Lucifer – hebben namelijk plannen om de plantage winstgevend te maken, die verregaande gevolgen voor hen zullen hebben. Elke vrouw staat daardoor voor de keuze: afzijdig blijven óf met de rest samenspannen tegen de Lucy’s, wat veel gevaar met zich meebrengt.
een onontkoombaar feit: er is een meisje gestorven. Estela heeft haar moeder in het zuiden van Chili verlaten om te gaan werken bij een gezin in Santiago, waar ze schoonmaakt en hun dochtertje opvoedt. Ze beschrijft de familie waarvoor ze zorgt, haar eigen familie die ze op het platteland achterliet, en de eenzaamheid, die zo ernstig is dat ze een nauwe relatie opbouwt met een zwerfhond die regelmatig langskomt. Langzamerhand komen de scheve machtsverhoudingen tussen haar en het gezin bloot te liggen en wordt duidelijk hoe onzichtbaar de rol van inwonende huishoudster is. Er is niemand die echt naar Estela luistert of zich voor haar ideeën interesseert. In de loop van zeven jaar verandert haar ogenschijnlijk simpele leven in een repetitieve en uiteindelijk gewelddadige nachtmerrie door haar emotionele afstomping, haar woede en de uitputting.
speelt zich af op het dak van een flatgebouw in Manhattan tijdens de covid-pandemie. Na een week in lockdown beginnen de bewoners – van wie sommigen elkaar nauwelijks kennen – in het geheim samen te komen op het dak om elkaar verhalen te vertellen. Elke avond komen er meer bewoners bij, die plaatsnemen op stoelen, kratten en omgekeerde emmers, en langzamerhand worden ze echte buren. Margaret Atwood wordt aangegeven de schrijfster te zijn (waarschijnlijk vanwege de alfabetische volgorde), maar ze blijkt niet de enige te zijn. De verrassende twist in de roman is dat elk personage van deze groep heel verschillende New Yorkers wordt beschreven door een andere literaire stem. Het zijn er elf, waarvan 8 vrouwen: Margaret Atwood, Candace Bushnell, Emma Donoghue, Louise Erdrich, Rachel Kushner, R.O. Kwon, Celeste Ng en Nora Roberts. Zou je hun verschillende aanpak en stijl terugvinden in de roman?
haar korte verhalen. “Hoe leg je in een paar regels uit waarom het werk van Claire Keegan tot de buitencategorie behoort? De drie verhalen in Op het allerlaatste moment zijn zó goed dat je er na afloop een beetje stil van bent. Waarna je ongelofelijk baalt dat je ze uit hebt. Neem alleen al het eerste verhaal, over Cathal die Sabine ten huwelijk vraagt maar schrikt als de verhuiswagen arriveert en ze overal in huis foto’s neerzet van mensen die hij niet kent. ‘…en ze zag er anders uit zonder make-up, ze liep rond in een trainingspak, zwetend en dingen optillend…’ Bedrieglijk eenvoudig, maar de onderhuidse spanning is in vrijwel elke zin voelbaar. Beter dan Keegan wordt het niet.” (VPRO-gids). Claire Keegan schreef ook korte romans, juweeltjes: Pleegkind en Dit soort kleinigheden. 
Beiden zijn verfilmd.
over het werk van Anjet Daanje: Over leven, dood en bramenjam. De bundel is uitgegeven ter gelegenheid van de uitreiking van de Constantijn Huygensprijs aan de Groningse schrijfster . “‘Magistraal’, ‘onvergelijkelijk epos’, ‘betoverend’, ‘literair monument’, ‘de onsterfelijkheid van grote literatuur’: de superlatieven vliegen je om de oren bij het lezen van de pas verschenen essaybundel over het (veelzijdige MD) oeuvre van Anjet Daanje. Dat klinkt alsof de schrijvers Daanje adoreren – en in zekere zin is dat zo. Maar de essays bieden tegelijk wel degelijk interessante perspectieven op haar leven en werk. Daanje werd lange tijd niet breed opgemerkt, maar sinds de verschijning van De herinnerde soldaat (2019) en zeker sinds Het lied van ooievaar en dromedaris (2022) is ze overal. Of, beter gezegd, de lof voor haar is overal…” voor haar buitengewone verteltalent. De essays zijn van Beatrice de Graaf, Marie-José Klaver, Maaike Meijer, Iduna Paalman, Rik Peels en ‘last bus not least’ Yentl van Stokkum.
onderzoekt Sarah Sluimer haar eigen leven. Het is een verslag van alle transformaties die een vrouw in deze tijd doormaakt wanneer ze moeder wordt, carrière maakt, een huwelijk aangaat en zich moet verhouden tot haar eigen verleden. Ze probeert een weg te vinden voor haarzelf en haar gezin. Ze beschrijft zowel het dagelijkse geploeter als de grote schoonheid die ze in het kleine leven vindt, maar daarnaast ook de strijd die vrouwen moeten voeren om een gelijkwaardig leven te kunnen leiden. Op 6 maart is ze een van de sprekers tijdens een avond in de Balie (A’dam) naar aanleiding van Geef je over, waarin het gezin belicht en besproken wordt in al zijn facetten. In de aankondiging staat: ”In Geef je Over: Een Modern Leven maakt schrijver Sarah Sluimer van het beschrijven van gezinsleven een literair kunstwerk, waarmee ze de waarde van het gezin en ouderschap verhoogt.”
autonomie en onderlinge verbinding. Op 2 maart komt Doortje Smithuijsen naar de Utrechtse Boekenbar en op 8 maart (internationale vrouwendag) is er een de Balie (A’dam) een avond naar aanleiding van haar ‘pamflet’ en stelling ‘Kapitalisme is slecht voor vrouwen’.
(1916-1991), een van de belangrijkste schrijfsters van Italië. Ze schreef een zeer divers oeuvre – fictie, non-fictie, essays en toneelstukken. Haar werk is wereldwijd vertaald, vanaf 1965 in het Nederlands, en gewaardeerd. Zeer recent kwam een nieuwe vertaling van haar befaamde herinneringsroman Familielexicon uit. Familierelaties, politiek en filosofie zijn terugkerende thema’s in haar teksten. In haar autobiografisch proza richt ze zich sterk op het geheugen als instrument. Ze werd geboren in Palermo, als Natalia Levi, vijfde en jongste kind van een Joodse vader (wetenschapper) en een katholieke moeder. Ze begon al vroeg met schrijven en leerde er haar eerste man, slavist en verzetsstrijder Leone Ginzburg kennen. Ze overleed in Rome, waar ze gedurende haar laatste levensjaren als lid van de communistische partij gekozen werd in het Italiaanse parlement. Er zal een voordracht worden gehouden door actrice Marjan Volbeda en vertaler Jan van der Haar.
– Vanuit Bibliotheek Neude (Utrecht) gaat de VPRO weer een wekelijks boekenprogramma maken, VPRO Boeken. Daarin zal programmamaakster Lotje IJzermans schrijvers interviewen van literaire fictie en non-fictie van dat moment. In de eerste afleveringen zijn onder anderen te gast: Rinske Bouwman met Een soort Eelt, Lisa Weeda met Dans, dans, revolutie, Simone Atangana Bekono met haar dichtbundel Marshmallow.
deels met collageachtige elementen beplakt. Tussen deze werken hangt haar Veil of Tears, een gordijn dat is samengesteld uit goudkleurige tranen, gemaakt in de Israëlische stad Ramla samen met Palestijnse en Joodse vrouwen. De tranen lijken in eerste instantie te verwijzen naar (vrouwelijk) leed, maar als geheel vormen ze een sluier die niet alleen bedekt en versiert maar ook beschermt. Ruthi woont en werkt in Israël. In haar werk onderzoekt ze de actuele condition humaine, of liever de condition féminine. Haar doeken en installaties zijn gevuld met half-doorzichtige vrouwenlichamen, omgeven door planten, dieren of losse lichaamsdelen. Zoals een wetenschapper een dier ontleedt, zo haalt zij lichamen uit elkaar en voegt deze daarna weer samen als een puzzel die net niet helemaal klopt. Haar figuren zijn geen portretten maar archetypes. Haar werk reflecteert op het gruwelijke, de afgronden die wij allemaal in ons bergen, maar op een speelse, poëtische, vaak humoristische manier.
ook de vrouwen die betrokken waren bij de illegale krant. Deze week is het 81 jaar geleden dat de Trouw-groep werd opgericht, en dit weekend verschenen meerdere artikelen over de bijna driehonderd verzetsvrouwen die bij het ondergrondse blad betrokken waren. Structureel onderzoek heeft er inmiddels voor gezorgd dat ze een naam en gezicht kregen. Hun rol in het verzet was allesbehalve ondergeschikt, en dus anders dan vanuit het traditionele rolpatroon gewoonlijk werd aangenomen.
zijn. Vaker dan bij de verzetsmannen bleven zgn. egodocumenten (memoires, brieven, interviews in lokale krantjes) bij familie op zolder liggen. Het onderzoek begon met een lezersoproep, waar zo’n 150 mensen op reageerden. Alle lezerspost – soms hele enveloppen met bronmateriaal – zijn aan een onderzoek onderworpen, om te checken of de vrouwen actief voor Trouw waren. Ook het oorlogsarchief van Trouw is helemaal doorgenomen, naast vele nieuwe bronnen, zoals het privéarchief van historicus Bob de Graaff. Hij had nog enkele ordners liggen met enquêteformulieren die zo’n 800 verzetsvrouwen invulden voor de doctoraalscriptie die hij in de jaren tachtig schreef met Lidwien Marcus. Er bleken bijzonder veel Trouw-vrouwen tussen te zitten.
donderdag van januari uitgeroepen tot Gedichtendag. Een breed samenwerkingsverband van dichters, literaire organisaties, scholen, bibliotheken en andere verenigingen zorgde ervoor dat de ‘donkere januaridagen in Vlaanderen en Nederland’ een poëtische invulling kregen. Deze dag werd binnen een paar jaar heel succesvol en Gedichtendag werd een volledige Poëzieweek (dit jaar van 25 t/m 31 januari) met verschillende grote en kleine poëzie-activiteiten, om zo een groter bereik voor poëzie te creëren. Thema dit jaar is Thuis “Dichters bouwen huizen uit herinneringen, geuren en kleuren..…. Poëzie kan mensen vieren, verwelkomen en zich thuis doen voelen. Het kan ook de troost van een warme thuis bieden op moeilijke momenten van afscheid, rouw en verdriet. Samen schuilen we onder het dak van de poëzie.”
– Een van de opmerkelijkste dichters op Poetry International 2000 was Anne Carson, de Canadese dichteres van wie in dat jaar de ‘roman in verzen’ Autobiografie van rood in Nederlandse vertaling verscheen. Net als dat epos heeft De schoonheid van de echtgenoot één enkel verhaal: een langdurige liefde die uitloopt op een pijnlijk huwelijk in verval, verteld in negenentwintig tango’s, negenentwintig verhalende verzen die ons meevoeren langs erotische, pijnlijke en hartverscheurende scènes uit een langdurig huwelijk dat uit elkaar valt. Het is een opnieuw verschenen twee-talige uitgave.
twee romans, maar ze schrijft tegenwoordig eigenlijk alleen maar gedichten. Opvallend daarbij is dat elke nieuwe bundel sterk verschilt van de voorgaande. Mijn vader zegt entropie mijn moeder logica is haar 6e bundel. Daarin houdt ze zich vooral bezig met het ontrafelen van het ’nu’ als reactie op het veelgehoorde gezegde ‘in het nu leven’. Waar houdt dat nu zich schuil. Haar ouders, die allebei een volstrekt andere invalshoek vertegenwoordigen, spelen een belangrijke rol in het onderzoek, chaos tegenover logica. Voor haar eigen orde onderzoekt ze de wereld via het schrijven van poëzie.
– De fascinatie van Hester Knibbe voor oude culturen is ook in haar nieuwe bundel Binnen in de aarde is een berg onmiskenbaar. Daarin neemt ze niet de klassieke oudheid als uitgangspunt, maar de I Tjing, ofwel Boek der Veranderingen, een boek uit het oude China. Aan de hand van 64 hexagrammen wordt daarin verteld hoe je onder bepaalde omstandigheden het beste kunt handelen of je gedragen. Hester Knibbe gebruikt de titels van de hexagrammen voor haar gedichten en plaatst ze in een eigentijdse setting, met als leidmotief de mens als bewoner en zwerver.
Finse moeder en een Indonesische vader en groeide op in Amsterdam. Ze wordt vooral geïnspireerd door de melancholie uit de noordelijke landen. In 2012 debuteerde ze met de poëziebundel Finse meisjes. In 2018 verscheen haar tweede dichtbundel De zee heeft honger. Haar nieuwe bundel heet Koeiendagen. Daarin zoekt ze naar antwoorden op vragen als Sla je op de vlucht om iemand te vergeten of om diegene juist dicht bij je te houden? Zul je diens lelijke kopjes ooit terugvinden in de kringloopwinkel? Hoeveel koeiendagen heb je nodig voor je weet hoe je moet rouwen?
– Hoe de eerste vonken zichtbaar waren was het sterk poëziedebuut van Simone Atangana Bekono, feitelijk een bundeling van gedichten en brieven in drie delen – ‘wrijving’, ‘ontsteking’ en ‘vonken’. Het bevatte krachtige teksten over ondermeer vrouwelijkheid, racisme en identiteit. Na een aantal romans en verhalen is nu Marshmallow verschenen waarin we kennis maken met een hond, een vrouw en een slaapkamer in ‘een heel normaal appartement’. Maar alles komt op losse schroeven te staan in deze bundel. Groteske beelden, erotiek, alledaagsheden en geweld komen samen in de botsende herinneringen van twee stemmen die eens lieflijk samen moeten hebben geklonken. Het geeft giftige, grappige, en schrijnende poëzie.
– Ook in de tragikomische debuutroman van Rinske Bouwman Een soort eelt gaat het over hoe om te gaan met verdriet en rouw, hoe verdriet kan vervreemden en vervormen. De Nederlandse Sarlag is opgegroeid in Mongolië en keert als studente terug naar Utrecht. Op zoek naar een bijbaantje solliciteert ze bij een grote supermarkt. Daar wordt haar verteld dat ze op de koel-vriesafdeling kan gaan werken: ze is toch al gewend aan de kou. Tijdens de lange dagen op haar werk boetseert ze half gesmolten vriesproducten tot vleesbeeldjes en houdt ze zichzelf rustig door haar favoriete feiten op te noemen.
– Eind 2019 debuteerde Dorien Dijkhuis met de dichtbundel Waren we dieren. Als dichter werkt ze graag samen met kunstenaars uit andere disciplines zoals musici, dansers en tekenaars. Vorige week verscheen haar korte debuutroman Dezelfde maan. Daarin overpeinst een vrouw de keuzes die haar op dit punt in haar leven hebben gebracht, nadat ze haar toevlucht heeft gezocht op een eiland. Elk besluit dat we nemen betekent namelijk ook dat veel andere mogelijkheden verloren gaan. Is niet kiezen ook een keuze? Hoeveel keuze hébben we eigenlijk? Volgen we het verlangen van het hart, ook als het hoofd het beter weet? Dezelfde maan wordt een associatieve vertelling genoemd.
romanvorm gekozen voor haar eigen ervaring. Wanneer haar ernstig zieke broer belt vanuit Belize om te vragen of ze hem in zijn laatste dagen gezelschap komt houden, besluit Ellen om te gaan. Ondanks alles wat hij heeft opgebiecht, zelfs een moord. Nog altijd voelt ze zich met hem verbonden, zeker ook vanwege hun gedeelde jeugd in een zeer strenge geloofsgemeenschap. Het verhaal volgt haar broer in zijn begindagen in Belize, hoe hij een nieuw leven opbouwt en hoe hij verzeild raakt in criminaliteit, en het volgt zelf Ellen, die haar zieke broer verzorgt en antwoord probeert te vinden op de vraag: als we dezelfde gewelddadige indoctrinatie hebben 
meegemaakt, en mijn broer in staat is tot moord, wat zegt dat dan over mij?
De storm van ons bestaan is een familieverhaal waarin één moeder, Cecily, het lot van een heel land bepaalt. Haar 15- jarige zoon is verdwenen, haar jongste dochter zit opgesloten in een kelder om dwangarbeid in een militair bordeel te ontlopen en haar oudste dochter wordt met de dag bozer terwijl ze dronken Japanse soldaten in een theehuis moet bedienen. Cecily denkt dat het allemaal haar schuld is vanwege haar contact met een charmante Japanner tien jaar geleden, waardoor ze destijds kon ontsnappen aan haar leven als vrouw van een eenvoudige ambtenaar in het door de Britten bezette Maleisië. Nu de oorlog zijn hoogtepunt bereikt, wordt ze achtervolgd door haar keuzes toen.
– “Niemand anders kan over Sisi schrijven zoals Duve dat doet, met subtiele humor en oog voor detail.” en “De roman vermaakt niet met zijn plot, hij vermaakt met zijn psychologische verfijning en door een bijna excentrieke nauwkeurigheid.” Dit zijn twee opmerkingen over de roman Sisi van de Duitse schrijfster Karen Duve. Het leven van Sisi, roepnaam van Elisabeth in Beieren (1837-1898), heeft veel schrijvers en film- en theatermakers geïnspireerd. Ze was een vrijheidslievende geest die na haar huwelijk met de Oostenrijkse keizer Frans Jozef in een star hofceremonieel belandde. Telkens als ze uit de sleur wilde breken, trok ze naar haar Hongaarse kasteel om zich over te geven aan haar grote passie: jagen te paard. Daar ontstaat een innige band met haar nichtje, die ook al snel veel aandacht 
krijgt van de mannelijke adel.
– De waarheden van mijn moeder van de Noorse Vigdis Hjorth gaat over een verstoorde moeder-dochterrelatie. Het is het verhaal van een vrouw die kiest voor zichzelf en daarmee de band met haar ouders verbreekt. Wat is er nog van hun relatie over als ze elkaar na dertig jaar weer zien? Zal ze terugvinden waarnaar ze zo intens verlangt? De Noorse schrijfster staat bekend als een van de meest vooraanstaande hedendaagse Scandinavische auteurs. Haar existentiële romans kenmerken zich door hun taboedoorbrekende en actuele thema’s. Zomerhuis’ was haar eerste roman in het Nederlands en veroorzaakte een fel literair debat over de vraag wat waarheid is en wat fictie in een roman en wat het doet met diegenen die zichzelf herkennen in de personages.
vlooienmarkt een katoenen zak gevonden waarop ene Ruth Middleton 86 jaar eerder een flard uit het slavernijverleden in borduurletters vereeuwigde. ‘Mijn overgrootmoeder Rose, moeder van Ashley, gaf haar deze zak toen ze op 9-jarige leeftijd in South Carolina werd verkocht. Er zat een afgedragen jurk in, 3 handenvol pecannoten, een vlecht van Roses haar. Vertelde haar dat hij gevuld zou zijn met mijn Liefde altijd, ze heeft haar nooit meer teruggezien. In Alles wat ze dragen kon reconstrueert Tiya Miles dat schrijnend alledaagse drama uit 1852 én de drie met Ashleys ‘noodpakket’ verbonden vrouwenlevens. Een virtuoos staaltje microgeschiedenis, waarin aan de hand van simpele, symbolische voorwerpen, archiefonderzoek en lotgenootgetuigenissen complete tijdperken tot leven komen.”
– De Mexicaanse Guadalupe Nettel is geprezen als een van Latijns-Amerika’s meest opwindende hedendaagse schrijvers. In haar nieuwe roman Het enige kind is Laura een dertiger, promovenda en strijdster voor vrouwenrechten. Alina, haar beste vriendin, deelt haar activisme – althans voor een paar jaar. Uiteindelijk verandert ze van gedachten en probeert ze een kind te krijgen, al gaat dat gepaard met een reeks pijnlijke behandelingen waar Laura fel op tegen is. Alina raakt zwanger, maar de aanvankelijke vreugde maakt al snel plaats voor somberheid als haar dokter haar vertelt dat het kind aan een zeldzame genetische ziekte lijdt. Ondertussen hoort Laura door de muren van haar appartement de driftbuien van de 8-jarige zoon van haar buurvrouw. Gedreven door sympathie voor zijn moeder – alleenstaand en duidelijk overspoeld door het huiselijke leven – en door haar nieuwsgierigheid naar de belevingswereld van een kind, knoopt Laura een relatie aan met het jongetje.
geboortedorp van haar vader, in Syrisch Koerdistan. Hij werd door de familie verstoten toen hij niet met een jezidi maar met een Duitse trouwde, maar Leyla was zo’n schattige baby dat haar grootmoeder zich ermee verzoende. In dat stoffige dorp leerde Leyla de verhalen, liedjes en gebeden van de jezidi’s, maar dan breekt de oorlog uit. Terwijl zij het studentenleven ontdekt, graven de herders en boeren een greppel om het dorp met hun stokoude kalasjnikovs te verdedigen tegen de oprukkende Islamitische Staat. In haar autobiografische debuutroman De zomers schrijft Ronya Othmann over een meisje dat struikelend een evenwicht zoekt tussen haar Duitse, Koerdische en jezidische wortels.
– Over Een beetje geluk van Claudia Piñeiro: Twintig jaar na een traumatische gebeurtenis keert een vrouw terug naar haar vaderland. De vrouw die terugkeert is anders: ze ziet er niet hetzelfde uit, haar stem is anders, ze heeft niet dezelfde naam. Zullen degenen die haar toen kenden, haar nu herkennen? Ze keert terug naar de fraaie buitenwijk van Buenos Aires waar ze woonde en een gezin grootbracht. Tot ze besloot te vluchten. Ze begrijpt nog steeds niet helemaal waarom ze heeft ingestemd met een terugkeer naar het verleden dat ze zich had voorgenomen voor altijd te vergeten. Maar naarmate ze het begint te begrijpen, door verwachte ontmoetingen en onverwachte openbaringen, wordt haar ook duidelijk dat het leven soms lot noch toeval is: misschien is haar terugkeer niet meer dan een beetje geluk.
korte verhalen. Ze was sterk geïnteresseerd in het alledaagse, in de kleine dingen waarmee mensen hun leven draaglijk maken. Dat maakte haar werk niet sentimenteel: haar observaties zijn scherp en haar stijl is spottend en ironisch. Aan mooischrijverij deed ze ook niet. In de jaren tachtig zijn vier van haar twaalf romans in het Nederlands vertaald en de afgelopen jaren nog drie: Nog net geen engelen uit 1955, dat onlangs opnieuw vertaald verscheen, schreef ze op basis van haar eigen ervaringen bij het International African Institute, waar ze zich volop in de eigenaardige wereld van de antropologen had kunnen storten. Het speelt zich af in een periode van sociale verandering in het naoorlogse Engeland, die subtiel wordt weergegeven in de plot en setting van de roman.
– Vrijheid voorhanden is deel 3 van de Wondervrouwen-trilogie van Stephanie Schuster: drie romans over het leven van vier vriendinnen, ten tijde van de economische bloei in het midden van de jaren vijftig tot aan begin jaren zeventig. Nu is het 1972 en de Olympische Spelen worden gehouden in München. In Starnberg vecht Luise om haar kleine kruidenierswinkel te behouden, ondanks de moordende concurrentie van de grote supermarkten. Daarnaast moet ze toegeven dat haar huwelijk voorbij is. De nieuwe echtscheidingswet zorgt ervoor dat zij een gewaagde stap kan zetten. In deze turbulente tijden wordt ze gesteund door haar drie vriendinnen: Helga, die droomt van haar eigen dokterspraktijk, Marie, die al haar energie in haar manege stopt en Annabel, die eindelijk het verleden van haar familie onder ogen durft te zien. Al deze nieuwe kansen doen hen beseffen: het grootste avontuur van hun leven begint nu pas.
de grote heksenprocessen en hekserijvervolgingen in Europa sinds de oudheid. Het beeld van ‘de heks’ had voor talloze onschuldige vrouwen verschrikkelijke consequenties. Zij werden verbannen, besmeurd, aangeklaagd, mishandeld, veroordeeld en vermoord. Soms omdat ze als vreemd of gevaarlijk werden gezien, vaak alleen omdat ze ‘anders’ waren dan de gevestigde samenleving. Dick Harrison vertelt over de culturele en politieke omstandigheden die ten grondslag lagen aan het geloof in en vervolgen van heksen en hekserij en legt uit hoe in al deze gevallen tal van vrouwen de ideale zondebok bleken. In de Nederlandstalige uitgave zijn speciaal voorbeelden uit Nederland en België opgenomen.
– Op 2 en 3 februari speelt in de Stadsschouwburg (Utrecht) de voorstelling Kings, dit keer uitgevoerd door een nieuwe generatie theatermakers Rightaboutnow Inc, én alle personages worden gespeeld door vrouwen. Een jonge vrouw, Leila, heeft een geheime liefdesrelatie. Ze is vrijgevochten en ambitieus, en ze wil af van de beklemmende codes en regels van de straatcultuur in haar wijk. Zij wil samen met haar geliefde weggaan om elders een toekomst te bouwen. Maar als haar broer erachter komt, steekt hij hier een stokje voor. In Kings stappen drie spelers in een boksring om het verhaal uit de doeken te doen van Leila, haar broer en zijn twee beste vrienden.
te zien: De straat 100 jaar van schrijfster Ina Boudier Bakker en Berlijns Dagboek van Samah Shihadi, met (deels) als gemeenschappelijke achtergrond: vluchtelingenproblematiek. Ina Boudier Bakker schreef de novelle De straat in 1924 na haar vijfjarig verblijf op de Voorstraat in Vianen. Het wordt wel haar literaire hoogtepunt genoemd, waarin ze op sobere wijze het verstikkende leven van een aantal mensen in een provinciestadje beschrijft, die bekneld zitten in een dwangbuis van fatsoen, kortzichtigheid, conventies en lafheid. De jaarlijkse kermis en de Hongaars-Oostenrijkse vluchtelingenkinderen die in die tijd regelmatig bij gastgezinnen verbleven kregen een belangrijke plek in de novelle. Naast eenzaamheid en onmacht klinkt er ook hoop op een socialere wereld.
Palestijnse, ingenomen dorpen, de geboortegrond van haar grootouders in toenmalig Palestina voordat het in 1948 door Israël werd ontruimd en ingenomen. Samah Shihadi staat bekend om haar grote, minutieus in houtskool uitgewerkte, tekeningen. Het is geen boosheid of nostalgie die ze tekent, maar empathie en de wens verbinding met mensen te maken. Ze hoopt met onderling begrip en de schoonheid van het landschap een belangrijke stap te doen richting toenadering naar elkaar, ongeacht afkomst of religie. Het laatste kunstwerk dat ze in Berlijn maakte staat symbool voor haar benadering van kunst en de plek van kunst in de samenleving. Ze tekende zichzelf hierin op de eerste brug die openging nadat de Berlijnse Muur viel, waardoor oost en west weer met elkaar verbonden werden. “Het straalt hoop uit voor de toekomst.”
geïntrigeerd door de vormen en stevigheid die plantenwortels aannamen als je ze in een te kleine bloempot of vaas liet groeien. Daar wilde ze meer mee doen, en zo begon haar ‘worteldressuur’. In haar atelier creëert zij kunstmatige biotopen om haar werk te laten groeien met behulp van aarde, zaden, licht en ondergrondse sjablonen in zowel natuurlijke als door de mens gemaakte patronen. Diana Scherer leidt de wortels, zodat ze volgens haar patronen groeien. Zo ontstaan intrigerende organische weefsels die niet alleen de door de mens bedwongen natuur zichtbaar maken, maar ook de grenzen aan die bedwingbaarheid. Sommige werken aan de muur zijn klein en fragiel, alsof ze gekantklost zijn. Andere zijn robuuster, ze doen soms denken aan een schilderij van Mark Rothko, aan een stuk perkament of aan een art-nouveautapijt.
Fotografe Cuny Janssen presenteert The binding factor. Sinds 2000 reist ze de hele wereld over om kinderen en het hun omringende landschap te fotograferen. Haar nieuwste werk: portretten van kinderen met hun volwassen-relaties – foto’s die ze de afgelopen jaren in haar eigen leefomgeving maakte. Ze tonen haar belangstelling voor familiestructuren en hoe die er vandaag de dag uitzien. In moderne families en gezinnen – samengesteld, interraciaal, met verschillende godsdiensten, regenbooggezinnen – blijven traditionele rollen en functies bestaan. Er zijn nog steeds vaders, moeders, broers en zussen, grootouders en vrienden, ook in samengestelde en extended families. Co-existentie, fluïditeit en acceptatie van de ander staan vandaag meer centraal. In het bijzonder gaat haar aandacht uit naar de waardigheid van de mens als individu, met een karakter en eigen ideeën.
bibliotheek en met andere recensenten. Lezen en recenseren is vaak een erg alleen-op-je-kamertje-bezigheid is (of thuis op de bank). Tijdens een gezamenlijke bijeenkomst is er ruimte om allerlei onderwerpen rondom lezen en schrijven te bespreken. Eind mei is er weer zo’n recensentencafé geweest. Dit keer heeft iedereen haar (of zijn) eigen recensies weer eens opnieuw bekeken met op de achtergrond vragen als wat heeft het recenseren gebracht? Waar loop ik tegenaan? Wat leerde ik ervan? Waar beleef ik plezier aan? Het werd weer een leuke, zinvolle en verbindende bijeenkomst met ook volop ruimte voor het onderling uitwisselen van ervaringen. Een vervolg in het nieuwe jaar is meer dan welkom.
In de meest recente 16e podcast is Jannah Loontjens in gesprek met Marcel Möring en Manon Uphoff over de verhalen van Hermine de Graaf (1951-2013). Haar verhalenbundel Aanklacht tegen onbekend (1987) en andere titels komen aan bod. Hermine de Graafs werk wordt gekenmerkt door een fragmentarische, montageachtige stijl, vol geografische en chronologische sprongen. Haar verhalen worden veelal bevolkt door weerbarstige jongeren, die nukkig in verzet komen tegen conventies en verwachtingen. Ze kreeg bij haar debuut het label ‘schrijfster van verhalen over boze jonge vrouwen’, zonder dat de vraag werd gesteld: waar staat die boosheid voor, wat ligt daaronder en wat zegt een auteur daarmee? In de podcast wordt op deze vragen ingegaan, alsook op de humor en de creatieve vernielzucht van de personages.
man naar Nederland. Hier ging ze verder met haar studie geneeskunde en nu werkt ze als psychiater en psychotherapeut in haar eigen praktijk in Den Bosch. Daarnaast schrijft ze. Na haar debuutroman De moeders van Mahipar werd ze gevraagd om het Brabants Boek Present 2023 te schrijven. Dat werd de novelle Nargis, de bloemennaam van een 17-jarig meisje in een Afghaans gezin in Nederland. Haar leven staat op zijn kop. Haar broer Omíd zit vast, haar zus Niloufár beschadigt zichzelf, haar moeder zit wezenloos op de bank naar de Afghaanse televisie te kijken en haar vader zit avond aan avond stiekem wodka te drinken in de schuur. Dan stelt haar broer Nargis een vraag die alles op scherp zet en is het aan haar om te ontrafelen wat er precies is misgegaan.
– Bloedzang is de tweede roman van de Vlaamse Caro van Thuyne, een ‘moederboek’ en, zoals ze zelf zegt, de meeste moederboeken zijn rouwboeken. De wereld van moeders en dochters is er vaak een van symbiose en scheiding, van eerste liefde en eerste verlating, van wederzijdse noden; maar ook een wereld van vertellingen en stiltes en alles wat onuitgesproken blijft. Na een ongelukkige val raakt de moeder van de ik-figuur/dochter deels verlamd en kan ze alleen nog praten in onbegrijpelijke woorden en zinnen. De dochter is haar houvast kwijt en probeert haar moeder weer tevoorschijn te halen. Ze gaat op zoek in herinneringen, anekdotes, foto’s en meer. Op zoek naar betekenis gaat ze daarnaast in gesprek met haar favoriete auteurs: Kate Zambreno, Claire-Louise Bennett, Siri Hustvedt. Zo ontstaan essayistische delen in de roman. De band tussen moeder en dochter wordt geschetst als zowel een eenheid als een ‘scheuren’. “origineel, rijk en wonderbaarlijk mooi” (Tzum)
Zweedse Susanna Alakoski aan een 4-delige romanreeks over het leven, werk en de verlangens van vrouwen in Finland en Zweden gedurende de hele 20e eeuw. Een verhaal over vrede en oorlog, waarin het dagelijks leven en de wereldpolitiek draden in hetzelfde weefsel zijn. Hilda is niet alleen. Ze heeft haar kat Kisuli. Ze heeft Sanna-täti, die voor alles zorgt en die een eeuwigheid geleden is geboren, op de dag waarop het oude Vaasa tot de grond toe afbrandde. En ze heeft haar moeder, die niet goed bij haar hoofd is en staar heeft gekregen. Wanneer Hilda per ongeluk zwanger wordt, moet ze de veilige omgeving van de boerderij verlaten om te gaan werken. In de stad ontmoet ze de avontuurlijk ingestelde Helli, die Hilda meeneemt naar de katoenfabriek van rode baksteen waarvan de pijp hoger is dan Drievuldigheidskerk. Hier zullen ze werken, hier zullen ze wonen en leven. Hier zullen ze ‘de meisjes van de katoenfabriek’ worden.
– Het luik van sneeuw van Emily Holmes Coleman (1899-1974) is weer een klassieker, een “tijdloos meesterwerk” uitgegeven bij Orlando. De Californische schrijfster (die later naar Parijs verhuisde) hield bijna obsessief haar dagboeken bij. Na de geboorte van haar zoontje verbleef ze twee maanden in een psychiatrische kliniek, wat haar ‘inspireerde’ tot haar roman. Op sommige dagen gelooft Marthe Gail dat ze God is; op andere dagen Jezus Christus. Haar baby is dood, denkt ze. Het rode licht schijnt. Er zitten tralies voor het raam. En de stemmen houden niet op. De tijd vertroebelt; sneeuw valt. De artsen zeggen dat het een zenuwinzinking is. Haar medepatiënten worden vriendinnen en vijandinnen, zich verplaatsend tussen Dagkamer en Eetzaal, Oostzaal en Westvleugel, maar met een wijde boog om de Kluis heen. Haar man komt op bezoek en toont haar een haarlokje van de baby, maar ze herinnert zich nog niets, tot ze een verdieping hoger mag, op weg naar haar ontslag.
‘de grootste dichteres van de Tachtigers’ of ‘het zingende hart in onze letterkunde’, werd geboren in Amsterdam. Ze bracht een groot deel van haar jeugd in Brussel door, waar zij een Franstalige opvoeding kreeg. Na te zijn gedebuteerd met in het Frans geschreven verzen, liet zij zich ervan overtuigen dat zij beter in het Nederlands kon gaan schrijven. Als twintiger was ze een literaire beroemdheid en vond ze een trouwe bewonderaar van haar poëzie in Willem Kloos. Ze publiceerde meer dan dertig omvangrijke bundels poëzie, waaronder Rouwviolen en Sneeuwvlokken, bijna twintig bundels verhalend proza en tal van, vaak voorbeeldige, vertalingen. Op haar 81ste stierf ze vereenzaamd, onbekend en door sommige moderne dichters zelfs verguisd.
Hélène Swarth leefde in de periode van de Tachtigers, grote poëzievernieuwers. Hoewel ze veelvuldig in tijdschrift De Nieuwe Gids publiceert, mengt ze zich nauwelijks in het literaire leven en leidt een teruggetrokken bestaan in een Belgisch provinciestadje. Daar schrijft ze haar gedragen, weemoedige verzen, die vooral handelen over verloren jeugd en illusies. Ze heeft het onverbloemd over haar emotionele leven (wat uitzonderlijk was voor een schrijfster in die tijd), beleefde meerdere pijnlijke liefdesgeschiedenissen en krijgt een ongeboren kind. Mede vanwege de kritiek op haar neerslachtige, vaak klagende toon en de klassieke vorm van haar gedichten die niet zouden evolueren, raakt ze steeds meer geïsoleerd en vergeten. In 1941 dachten velen dat ze allang was overleden.
bijna een eeuw na Hélène Swarth geboren in een groot Brabants gezin en heeft een heel andere ontwikkeling doorgemaakt. Eerst opgeleid tot chemisch analiste en later tot docente dramatische vorming ging ze aan het werk als actrice en theaterregisseur. Na de uitvoering van haar eerste theaterstuk is ze begonnen met het schrijven van gedichten. Inmiddels zijn 
van haar 10 dichtbundels verschenen, waarvan Tulpenwodka de laatste was. Vooral de derde dichtbundel, De memen van Lara uit 2002, trok belangstelling in de landelijke pers en ze kreeg er de VSB-poëzieprijs voor. Lara is de computerheldin Lara Croft en het begrip ‘memen’ slaat op iets als een ‘collectief bewustzijn’, ideeën die van de ene op de andere mens overspringen. We hebben de bundel in de bieb staan. Astrid Lampe’s poëzie wordt, in tegenstelling tot die van Hélène Swarth, juist onconventioneel gevonden, en eigenzinnig, waarin ze aandacht heeft voor de invloed van digitalisering op economie, voor het klimaat en genderverhoudingen. Zelf omschrijft ze haar poëzie als activistisch, dwars en energiek.
vanwege een te laat ontdekte geslachtsziekte. Later kreeg ze ook tuberculose en stierf jong, 34 jaar oud. In haar korte leven had ze een intensief en gevarieerd liefdesleven én schreef ze 75 verhalen in een vernieuwende stijl. Haar vijf verhalenbundels maakten haar tot de belangrijkste auteur van Nieuw-Zeeland. Ze is nog steeds populair, zo blijkt ook uit twee Nederlandse vertalingen die dit jaar zijn verschenen: Het tuinfeest en andere verhalen in de zomer en nu Puur geluk. De veertien verhalen daarin gaan over dingen die meestal niet gebeuren en gevoelens die niet gedeeld kunnen worden. In het titelverhaal is Bertha, een jonge huisvrouw, plotseling veel gelukkiger dan ze dacht en staat ze op het punt een etentje te organiseren. Bij de soep ontdekt ze dat ze tot over haar oren verliefd is op een van haar gasten. Katherine Mansfield schreef over mensen die vastzitten in situaties waarin ze permanent tegenover elkaar lijken te staan en pijnlijke schade 
veroorzaken door hun onvermogen om open en eerlijk te zijn. “…proza in de ideale volmaakte vorm. Het kan niet mooier en beter.” (Trouw)
in de levens van vorstinnen en kokkinnen, vrouwelijke wetenschappers en ondernemers die grote hordes moesten nemen om tot hun bijzondere prestaties te komen. Zij hadden een talent maar mochten het niet ontwikkelen omdat ze vrouw waren. Toch waren er altijd individuen die het lukte hun gaven te ontwikkelen. Ze volgden hun droom tegen de stroom in of verlegden noodgedwongen hun werkterrein. Beatrix Potter mocht geen wetenschapper worden, maar bleek een fenomeen als kinderboekenschrijver en illustrator. Hedy Lamarr, de mooiste vrouw van Hollywood, legde de grondslag voor gps en wifi, maar het duurde zeventig jaar voordat ze erkend werd als de uitvinder ervan. Jane Austen liet al haar heldinnen trouwen en goede huisvrouwen worden, maar verstopte tussen de regels haar maatschappijkritiek.
schrijfster, die in 2004 de Nobelprijs voor de literatuur kreeg toegekend. Misschien is ze wel het meest bekend van de verfilming van haar roman Die Klavierspielerin/Le pianiste waarin Isabelle Huppert de hoofdrol speelde. In Persoonsgegevens vertelt zij voor het eerst over het Joodse deel van haar familie: in haar eigen archief trof ze berichten aan over het lot van familieleden die voor de nazi’s Oostenrijk moesten ontvluchten, gedeporteerd en vermoord werden. Tegelijk stemt het onderzoek naar haar privésituatie tot nadenken over de mondiale kapitaalstromen. In hoeverre profiteren landen tot op de dag van vandaag van onteigend Joods bezit en vermogen? Het is, zoals vaker bij haar, een aanklacht tegen maatschappelijke misstanden, nu gericht op een samenleving die meer belangstelling heeft voor daders dan voor slachtoffers. Hoe zit het eigenlijk met schuld en schulden? “persoonlijk als nooit tevoren, compromisloos als altijd”
– Barbra Streisand is inmiddels 81 jaar, en nog steeds actief. Ze is, hoewel lang niet door iedereen geliefd, een van de meest veelzijdige en succesvolle entertainers ooit. In Mijn naam is Barbra vertelt ze over haar leven en carrière, van haar jeugd in Brooklyn, haar doorbraak in Funny Girl tot haar vele prestaties op het gebied van muziek, film, theater en televisie, al zes decennia lang. Met Yentl werd ze de eerste vrouw die een grote speelfilm schreef, produceerde, regisseerde en erin speelde. Ze deelt haar ervaringen en inzichten met humor en eerlijkheid. Ze vertelt over haar worstelingen om actrice te worden, de opnames van enkele van haar veelgeprezen albums, de jarenlange inspanning die nodig was om Yentl te maken, haar regie van The Prince of Tides, de vriendschappen met figuren als Marlon Brando en Madeleine Albright, haar politieke activisme en de vervulling die ze heeft gevonden in haar huwelijk met James Brolin.
Pioniers – Fotografie door vrouwen. Met ruim 15 miljoen foto’s uit de afgelopen 175 jaar bewaart het Nationaal Archief de grootste fotocollectie van Nederland. Foto’s uit de 19e eeuw t/m de jaren 90 van de 20e eeuw laten zien dat vrouwen in alle tijden en genres als pioniers in de fotografie werkzaam waren. In de tentoonstelling is baanbrekend werk te zien van bekende en minder bekende fotografen als Emmy Andriesse, Eve Arnold, Eva Besnyö, Augusta Curiel, Gerda Taro en Alexine Tinne.
kunstenares is een van de weinige vrouwen die in de 20e eeuw (op hoge leeftijd) erkenning heeft gekregen. Alleen al daarom is ze een pionier en een baken van hoop voor de vele vrouwelijke kunstenaars die hun leven lang in de schaduw werken. Als kunst ‘de allerindividueelste expressie is van een allerindividueelste emotie’ dan is deze definitie in het werk van Louise Bourgeois op extreme wijze doorgevoerd. Als ‘enfant terrible’ neemt ze geen blad voor de mond. Bekend om haar expliciete vrouwelijke vormen, haar eenzame cel-installaties en haar gigantische spinnen die de ultieme moederfiguur symboliseren, geeft ze uiting aan wat haar ziel beweegt: seksualiteit, woede, jaloezie, moederschap. In haar eigen woorden: ‘I’ve been to hell and back and let me tell you, it was wonderful.”
De Verwoeste Stad van Zadkine in Rotterdam werd onthuld. Rozemarijn Westerink (1982) won de ‘Open Call’ die ter gelegenheid hiervan werd gelanceerd met haar ‘stop-motion’ animatiefilm Rêves en ligne met een bijbehorend educatief programma. Zij zich liet inspireren door de beelden van Zadkine, maar ook door de bomen en planten in de tuin van het museum in Parijs, gevestigd in het huis waar Zadkine woonde en werkte. Dit internationale project verbindt verleden en heden en toont de tegenstelling van verscheuring en genezing in een artistieke context. Het geheel is t/m 3 maart te zien in het Chabot Museum (Rotterdam).
– Op 30 januari is in theater Kikker een voorstelling waarin drie vrouwen vorm geven aan hun persoonlijke ervaring met abortus, Abortusverhalen. Wat gaat er door je heen als je ontdekt dat je zwanger bent? Hoe is de dag in de abortuskliniek? Hoe beschrijf je dat wat er in je groeit? Het is ‘een voorstelling gericht op het doorbreken van taboes en doordringen tot de emotionele nuance’ (NRC).