Open in september

We zijn deze maand open op:
donderdag 5 september 10.00u – 14.00u
vrijdag    6 september 13.00u – 18.00u
zaterdag   7 september  10.00u – 14.00u
vrijdag   13 september  13.00u – 17.00u
zaterdag   21 september  10.00u – 14.00u
en op afspraak

Voor eventuele veranderingen en extra tijden zie kalender/agenda op de website. Daarnaast kun je altijd bellen of mailen om een afspraak te maken: info@vrouwenbibliotheek.nl




Literatuur door en over vrouwen, voor iedereen: Vrouwenbibliotheek Utrecht

De Vrouwenbibliotheek Utrecht wil literatuur en informatie door, resp. over vrouwen aanbieden aan een breed publiek in Utrecht.

In de vrouwenbibliotheek kun je boeken lenen en inzien, deelnemen aan een leesgroep of poëziegroep, of actief zijn als recensent/vrijwilliger. Als vriend(in) van de bibliotheek ontvang je elke maand onze nieuwsbrief met informatie over de openingstijden, het reilen en zeilen van de bibliotheek en nieuws op het gebied van literatuur en vrouwen.

De kern van de collectie wordt gevormd door literatuur geschreven door vrouwen en informatie over zaken die voor vrouwen van wezenlijk belang zijn. De collectie bevat waardevolle doch breed toegankelijke actuele werken en klassiekers op de volgende gebieden:

  • Fictie: proza en poëzie
  • Kunst
  • Biografieën
  • Filosofie
  • Geschiedenis
  • Psychologie
  • Seksuologie
  • Lesbisch en biseksueel leven.

Open:
1e donderdag van de maand  10.00u – 14.00u
1e vrijdag van de maandag  13.00u – 18.00u
1e zaterdag van de maand  10.00u – 14.00u
3e zaterdag van de maand  10.00u – 14.00u
Meestal ook vaker per maand (zie agenda op de website), en op afspraak!

Voor tarieven e.d. zie deze post.

Belangstellenden die correspondentie op prijs stellen, graag je e-mailadres doorgeven aan info@vrouwenbibliotheek.nl.

Stichting Es Scent                vrouwenbibliotheek                  tel 030-2543 450
Gansstraat 161 a                vrouwenbibliotheek.nl   
              Marjolein Datema 
3582 EG Utrecht            bank NL18 RABO 03660 43005             06-4849 8545

 




‘Gebied 19’ door Esther Gerritsen

Het gaat niet goed met de aarde. Klimaatactivisten en natuurbeschermers wijzen er voortdurend op dat we zuinig op de aarde moeten zijn, omdat er geen planeet B is. Maar wat zou er gebeuren als die er wel is? In Gebied 19 is er in 2020 een planeet ontdekt, T01-700d, die iets groter is dan de aarde en waar leven mogelijk is. In het geheim wordt een grote evacuatie voorbereid. Om te zorgen dat het de mensheid daar beter vergaat dan op de aarde, wordt maar ongeveer de helft van de bevolking meegenomen: iedereen onder de 40 en verder degenen die gezond en ‘nodig’ zijn. De definitie daarvan is niet helemaal eenduidig en soms worden er vergissingen gemaakt.

De overheid wil dat de bewoners van de nieuwe planeet de oude aarde vergeten, en in het hier en nu gelukkig zijn. Daar wordt alles voor uit de kast gehaald: in het onderwijs is geen plaats meer voor geschiedenislessen, in boekwinkels en bibliotheken vind je geen non-fictie meer, maar alleen romans en poëzie. Mocht iemand toch nog ongelukkig zijn, dan werken artsen alle nare herinneringen en trauma’s weg door het toedienen van elektrogolven in gebied 19, een gedeelte van de neocortex in de hersenen waar ervaringen opgeslagen worden. In die zin doet het boek denken aan A brave new world van Aldous Huxley. Tegelijkertijd zijn er ook parallellen met 1984 van George Orwell, want iedereen wordt nauwkeurig in het oog gehouden en zo nodig in het gareel gebracht, liefst zachtzinnig, maar zo nodig ook hardhandig.

Doordat op de oude aarde nu veel minder mensen zijn, en daarbij niet de meest slimme en innovatieve, is de verwachting dat de aarde kan herstellen van alle milieuschade. Er is immers geen industrie meer. De aarde blijft echter wel beschikbaar als een soort kolonie om zo nodig nog grondstoffen uit te halen. Ook op andere manieren blijft er contact: Mensen kunnen om gezinshereniging vragen als ze menen dat een familielid onterecht op de oude aarde is achtergelaten, en mensen die niet aan de verwachtingen voldoen, bijvoorbeeld doordat ze suïcidaal zijn, worden weer teruggebracht.

Tegen deze achtergrond volgen we Tomas Boom, auteur van thrillers, die achtergelaten is. Hij is zijn hele familie kwijt en heeft alleen zijn hond nog. Alle voorbereidingen op de grote volksverhuizing zijn aan hem voorbijgegaan, omdat hij bezig was met de afronding van zijn laatste boek. Het kost hem grote moeite om erachter te komen wat er gebeurd is, en hij weigert zich bij de situatie neer te leggen. Hij wil zijn vrouw en zoon terug. Als zijn wens wordt ingewilligd en hij op een gegeven moment ook op de nieuwe planeet belandt, blijft hij vergelijkingen maken tussen beide planeten: oud en nieuw. Door dat te doen valt hij echter helemaal uit de toon, want aan mensen en dingen denken die er niet meer zijn ‘dat doen we niet meer’. Zoals zijn ex-vrouw hem uitlegt: ‘… we proberen hier niet te praten over de mensen die er niet meer zijn. Je kunt niets voor ze doen, je kunt alleen iets doen voor mensen die er wél zijn. Dat is wat we hier doen, we zijn er voor elkaar. Deze aanpak blijkt voor iedereen het beste. De mensen hier zijn met elkaar bezig. Je kunt je niet voorstellen wat een ongelofelijke hoeveelheid positieve energie dat creëert.’

Tomas’ laatste boek is een hit op de nieuwe planeet. Hij krijgt een grote literaire prijs toegekend, waardoor hij financieel onafhankelijk wordt en niet meer hoeft te werken. Op die manier probeert de overheid ook Tomas de nagestreefde positieve energie te geven en hem te verzoenen met zijn nieuwe bestaan, maar Tomas blijft sceptisch en cynisch. Hij weigert de nieuwe planeet te zien als de aarde. Tomas is niet de meest gemakkelijke persoon in de omgang en in het verhaal roept hij bij veel mensen weerstand op met zijn achterdocht. Zelf vind ik zijn blijvende verzet goed invoelbaar en zelfs prijzenswaardig. Ik zal de verschillende verwikkelingen niet in detail uit de doeken doen, want juist Tomas’ zoektocht naar de waarheid en de werkelijkheid – en de gevolgen van die zoektocht – maken het boek spannend.

Wel kan ik iets zeggen over de afloop aan de hand van een citaat. Tomas wordt geïnterviewd door een journalist en zegt voor de zoveelste keer dat hij niet op de nieuwe planeet wil zijn. Dan vraagt de journalist: ‘Stel, u bent een personage, wat zou u uw personage adviseren?’ ‘Tja,’ zei Tomas, ‘als het een verhaal was… (…) Als ik een hoofdpersoon zou zijn in een boek van mij, zou ik met alle macht moeten proberen mijn doelen te verwezenlijken terwijl iedereen om mij heen mij zou tegenwerken en uiteindelijk…’ ‘Ja?’ ‘Uiteindelijk…’ ‘Loopt het slecht af?’ ‘Nee, dat is voorspelbaar.’ ‘Het loopt goed af?’ ‘Dat is ongeloofwaardig.’ ‘Open einde?’ ‘Ik hou ervan mijn personages hun doelen te laten verwezenlijken om er dan achter te komen dat hun dit geen geluk brengt. Zoiets.’

Esther Gerritsen (1972) is een productieve auteur. Ze schrijft vooral proza, waaronder negen romans, een verhalenbundel, columns (in de Volkskrant en de VPRO Gids), een hoorspel en een novelle (het Boekenweekgeschenk Broer in 2016). Daarnaast schreef ze aan het begin van haar carrière, tot 2003, toneelteksten en sinds 2014 werkte ze mee aan een aantal filmscenario’s, de laatste twee samen met Halina Reijn en Carice van Houten. Haar stijl is helder, met veel dialogen. Toch vind ik het geen gemakkelijk boek. Als lezer probeer je te begrijpen wat er gebeurt, maar dit verhaal is zo onwerkelijk en laat zoveel technische en praktische zaken in het vage dat mij dat niet lukte. Als aanleiding voor belangrijke vragen over het voortbestaan van de aarde, de relaties tussen mensen en de rol van geheugen en historie is het echter zeker geslaagd.

Uitgeverij      De Geus, 2023
Pagina’s        314
ISBN             978 9044 547 900

Recensie door Marianne van der Weiden, september 2024




September nieuwsbrief

Beste leensters, leners en andere belangstellenden,

*Het Internationaal Literatuur Festival Utrecht  (ILFU) vindt dit jaar plaats van 21 september t/m 5 oktober, en draagt het aan Marilyn Monroe ontleende motto I am many stories. Met dit motto wil het literatuurfestival de aandacht richten op de veelvormigheid van de mens. Te vaak reduceren mensen elkaar tot hun afkomst, of hun overtuigingen of de verhalen die ze over elkaar vertellen, maar een mens is (gelukkig) niet één enkel verhaal. Het reduceren tot één narratief en het blijven hangen in de eigen sociale bubbel werkt angst en vijandschap in de hand. Verhalen gelden vaak voor veel mensen, misschien wel iedereen, en kunnen een verbindende werking hebben en aanleiding zijn om naar jezelf, de ander en de wereld te kijken.
Het festival begint op de eerste avond met het NK Poetry Slam en sluit inmiddels traditiegetrouw af met de 41e Nacht van de poëzie, met in de tussenliggende dagen o.a. terugkerende activiteiten als de Utrechtse boekenmarkt op het Vredenburg (22 september), Exploring Stories, Yalfa en de Belle van Zuylen-lezing (28 september). Meer info over het festival en de agenda: https://ilfu.com/festival

Een aantal activiteiten uitgelicht:
– Op 23 september wordt de Amerikaanse schrijfster Rachel Kushner door Roos van Rijswijk geïnterviewd over haar zojuist verschenen roman Creation Lake. Daarin infiltreert geheim agente Sadie in een groep milieuactivisten op het Franse platteland. Haar opdrachtgevers willen dat zij de activisten aanzet tot een opstand, maar Sadie blijkt niet immuun voor het gedachtegoed van de geestelijk leider van de groep. Spionage, filosofie en activisme komen naadloos samen in het spannende verhaal. (https://ilfu.com/agenda/ilfu-book-talk-rachel-kushner)
– In de serie  Film & Talk worden verschillende literaire films vertoond, met een inleiding door een Nederlandse auteur.
24 september: Caro Michele, naar de gelijknamige roman-in-brieven van de Italiaanse , een van de belangrijkste naoorlogse schrijvers van Italië. Een rebelse en enige zoon uit een bourgeoisgezin verlaat Italië, voor politieke strijd elders, maar blijft corresponderen en vraagt zijn moeder om voor zijn vriendin te zorgen, die een kind van hem heeft. Het meisje weigert zich aan de normen aan te passen en zoekt contact met andere relaties van Michele, tot het bericht komt dat hij gestorven is en de baby dus ‘stamhouder’ is. (https://ilfu.com/agenda/film-en-talk-natalia-ginzburg-caro-michele
26 september: A Descoberta do Mundo, een documentaire uit 2022 over het leven van de Braziliaanse schrijfster Clarice Lispector (1920-1977). Ze is een van de meest iconische én ongrijpbare auteurs. Haar werk verkent de diepste lagen van het menselijk bewustzijn en emoties, en haar schrijfstijl is een mix van poëzie, introspectie en filosofie. In de documentaire komen vrienden en familie aan het woord, en horen we haar werk voorgedragen worden. (https://ilfu.com/agenda/film-en-talk-clarice-lispector-a-descoberta-do-mundo)
30 september: Fatema, La Sultane Inoubliable, over Fatima Mernissi (1940-2015), een invloedrijke Marokkaanse sociologe, feministe en schrijfster. Naast haar strijd voor vrouwenrechten en gelijkheid in Marokko en de bredere Arabische wereld, zowel als academicus als schrijver, wordt zij vooral erkend als een van de grondleggers van het islamitisch feminisme. De door haar eigen neef gemaakte film biedt een rijk en complex beeld van Fatima Mernissi’s leven, denken en werk. (https://ilfu.com/agenda/film-en-talk-fatima-mernissi-fatema-la-sultane-inoubliable)
– Ook op 26 september: een ‘book talk’ met de Britse schrijfster Rachel Cusk. Ze wordt door Marjan Slob geïnterviewd over haar nieuwe roman Paradewaarin ze nog meer dan eerder alle grenzen van de traditionele roman loslaat. In haar trilogie Contouren/Transit/Kudos (van elk deel staat een recensie op onze website) speelt ze al virtuoos met perspectieven en personages. In Parade zet ze alles op zijn kop, personages, levens, kunstwerken. (https://ilfu.com/agenda/ilfu-book-talk-rachel-cusk)
– De Belle van Zuylen lezing wordt dit jaar op 28 september gegeven door de Wit-Russische schrijfster Svetlana Alexijevitsj, met de titel Waiting for the barbarians. Vanwege haar kritiek op het Wit-Russische regime verbleef ze meermaals langere tijd in het buitenland, nu ook weer sinds 2020. Ze schreef boeken als Het einde van de rode mens, Wij houden van Tsjernobyl, De laatste getuigen en De oorlog heeft geen vrouwengezicht. Ze zegt: “Mij interesseert de kleine mens. De kleine grote mens, zou ik willen zeggen, want leed vergroot de mens. In mijn boeken vertelt die mens zijn kleine geschiedenis en daarmee ook de grote.” (https://ilfu.com/agenda/belle-van-zuylenlezing-svetlana-alexijevitsj)
– Tijdens Exploring stories op 29 september gaan 25 internationale schrijvers met elkaar en anderen in gesprek rond het thema Nature’s Narrative. Deelnemende schrijfsters zijn o.a. Svetlana Alexijevitsj, Constance Debré, Layal Liverpool, Alejandra Ortiz, Brenda Navarro, Radna Fabias, Julia Cimafiejeva, Manon Uphoff, Temi Oh, Indigo Burnett, Saskia de Coster, Carolina Trujillo en Devika Partijman.
– Op 2 oktober is er een avond over Feministische utopieën in de literatuur. Wat is hun waarde, wat zijn eigenaardigheden en historische voorgangers? De Indiase historica en literatuurwetenschapper Barnita Bagchi opent de avond met een mini-lezing over het korte verhaal Sultana’s Dream van de Bengaalse auteur Rokeya Sakhawat Hossein uit 1905, gevolgd door voordrachten en discussies. Ook met Mojdeh Feili en Hasret Emine. (https://ilfu.com/agenda/feministische-utopieen
– Op 5 oktober zullen de nachtdichters o.a. zijn: Anna Enquist, Astrid Haerens, Simone Atangana Bekono, Rozalie Hirs, Lies Van Gasse, Yentl van Stokkum, Bibi Dumon Tak, Lena Plantinga.

*In de laatste Juni Nieuwsbrief schreef ik over Wel verdiend, maar niet ontvangen , een tentoonstelling van het Literatuurmuseum over de ondervertegenwoordiging van vrouwelijke schrijvers bij het toekennen de belangrijkste Nederlandse literatuurprijs, de P.C. Hooftprijs. In deze online tentoonstelling wordt extra aandacht gegeven aan vijf schrijfsters uit een samengestelde lijst van 33 overleden schrijfsters, die deze prestigieuze prijs wel verdiend hadden, maar nooit ontvangen hebben.
Op 18 september organiseert Het Literatuurmuseum in bibliotheek Neude het evenement Het Pleidooi. Tijdens die avond kunnen de overige schrijfsters van de lijst aan bod komen. Verschillende schrijvers, onderzoekers en andere professionals uit het literaire veld zijn uitgenodigd om voor een van deze 33 (minus 5) namen te pleiten. Te gast zullen o.a. zijn: Alma Mathijsen, Kila van der Starre, Marischka Verbeek en Shantie Singh. Ook is er een open inschrijving, waarbij één van de aanmeldingen zelf de kans krijgt een pleidooi te houden over een van de auteurs.  Of misschien wil iemand wel een nieuwe auteur toevoegen aan de lijst?
Meer info: https://bibliotheekutrecht.op-shop.nl/3359/het-pleidooi-literatuurmuseum/18-09-2024

*Misschien leuk om gelijk ook te vermelden: in september zal de 2e druk verschijnen van Het ganzenbord van  Amoene van Haersolte. Samen met Arthur van Schendel was Amoene van Haersolte winnares van de eerste P.C. Hooftprijs in 1947. In Het ganzenbord laat de schrijfster – zelf van adel – het leven van de burgerij zien door de ogen van een adellijk meisje dat beschermd is opgevoed. Door de familie waar ze op bezoek is – en met wie ze het ganzenbordspel speelt – wordt ze op een voetstuk geplaatst. Het meisje Lucile is vreemd in deze omgeving, maar toch wordt deze burgerlijke omgeving heel raak weergegeven. Twee milieus worden gekenschetst: het adellijke leven van Lucile en dat van het burgerlijke vriendinnetje Cateautje. Met een uitgebreid nawoord door Eugène Westra.

* Als laatste nog iets heel anders: Marjet Douze, die eerder voor ons onderzoek heeft gedaan naar de geschiedenis van de Vrouwenbibliotheek Utrecht en er drie artikelen over schreef voor onze website, is nu samen met iemand anders bezig met een artikel over de bibliotheek voor een Wikipedia-pagina. Het is bijna afgerond en het lijkt te gaan lukken voor 20 oktober, de dag van het 40-jarig bestaan van de Vrouwenbibliotheek. Wat we rond die dag zullen gaan doen is nog niet bekend. Suggesties en/of initiatieven zijn welkom.

Onlangs uitgebrachte titels
– In  neemt Mariken Heitman je mee op een reis door de natuur, waarin elk element en elk wezen op subtiele wijze met elkaar verbonden is. Voor de 40-jarige Kiek is haar werk op de tuinderij onlosmakelijk verbonden met haar leven. Samen met vrijwilligers kweekt ze groenten en gewassen en bewaakt ze het ecologisch evenwicht. Dan gebeuren er twee dingen die dat evenwicht dreigen te verstoren: er verschijnt een haas op de tuin, en bij Kiek wordt een chronische ziekte vastgesteld. In vier seizoenen ondergaat niet alleen de tuin een aantal metamorfosen, maar Kiek zelf ook.
Op zaterdag 7 september (Uitfeest Utrecht) signeert Mariken Heitman haar nieuwe roman bij Savannah Bay.
 “Waar je ook bent, wie je ook ontmoet, wie je ook verliest en soms weer terugvindt – de zoektocht om jezelf te doorgronden gaat altijd door.” In het werk van Frida Vogels (inmiddels 94 jaar oud) is het nauwgezet zelfonderzoek altijd belangrijk geweest, zowel in haar dagboeken als haar romans. In den vreemde bevat memoires, portretten en herinneringen en is daarmee een beschrijving van Frida Vogels’ jeugd in Bloemendaal en Laren, de oorlogsjaren met hongertochten naar boerderijen in de nabije omtrek, en voert via Parijs naar Italië, waar ze zich vestigt. Het gaat ook over de Italiaanse familieleden en collega’s van Frida Vogels’ man Ennio. In den vreemde fungeert als waardige sluitsteen van haar werk.
– “Anne-Gine Goemans is een rasvertelster van verhalen met een gruwelijke ondertoon, maar altijd boeiend, onderhoudend en grappig.” Een citaat uit een recensie op onze eigen website over haar roman Holy Trientje. Het is een veel vaker gehoord enthousiast geluid, en dus jammer dat Anne Gine Goemans toch niet zo bekend is. Afgelopen maand verscheen haar nieuwe roman Wondermond, over een jongen die samen met zijn moeder van Bloemendaal naar zijn oma in het vissersgehucht Wondermond in Friesland vlucht. Zijn vader is opgepakt voor beleggingsfraude en in het dorp houdt een oude scheepsramp de dorpelingen nog stevig in zijn greep. Historische gebeurtenissen en hedendaagse thema’s worden moeiteloos met elkaar verknoopt.

Vertaalde romans
– Jacqueline Harpman was een Franstalige Belgische schrijfster en psychoanalytica. Ze schreef zo’n 25 romans en korte verhalen. Een aantal ervan is in het Nederlands vertaald, zoals Het Strand van Oostende en Het geluk in het kwade, en ook Orlanda, een duidelijke verwijzing van Virginia Woolf’s Orlando. Daarin stelt de schrijfster zich voor hoe de wereld eruit zou zien als vrouwen hun verdrongen mannelijke eigenschappen openlijker zouden laten spreken en mannen hetzelfde zouden doen met hun vrouwelijke karaktertrekken. Onlangs verscheen Ik die nooit een man gekend heb over een groep volwassen vrouwen en een jong meisje die na een jarenlange mysterieuze en akelige gevangenschap in een kooi proberen te overleven in een onbewoond gebied.
– Het gele huis van het Japanse ‘literaire fenomeen’ Mieko Kawakami gaat over de 17-jarige Hana die vastberaden is zichzelf een betere toekomst te geven dan haar moeder. Een fatsoenlijk inkomen verdienen wordt het grootste doel in haar leven als het economische slechter gaat in Japan. Het personeel van de bar waar ze werkt – Kimiko, Lan, en Momoko – vormt haar nieuwe familie. Overleven is echter zwaar. Om haar hoofd boven water en haar familie bijeen te houden, belandt Hana op een steeds duisterder en gevaarlijker pad, waarvan geen weg terug lijkt te zijn. In het verhaal zijn onderwerpen verweven als menselijke waardigheid, vrouwelijke verbondenheid, en de illusie van vrije wil. “..een goed portret van de Japanse onderwereld”
– Op 16 juli 1990 werd de zus van Cristina Rivera Garza, Liliana, het slachtoffer van moord. Ze was een 20-jarige studente architectuur. Ze probeerde al jaren een einde te maken aan haar relatie met een vriendje van de middelbare school, die haar maar niet wilde laten gaan. Een paar weken voor de tragedie nam Liliana eindelijk een beslissing: ze zou hem verlaten. Ze zou een nieuw leven beginnen. Ze zou een master doen en daarna promoveren; ze zou naar Londen reizen. Met Liliana’s onoverwinnelijke zomer schreef de Mexicaans-Amerikaanse schrijfster een memoir en wil ermee achterhalen wat er is gebeurd. “Het is het geweld van het patriarchaat”, schrijft ze.
– In de roman  combineert de Italiaans-Franse schrijfster Monica Sabolo een onderzoek naar de Franse terreurgroep Action Directe met het persoonlijke verhaal van haar eigen jeugd. Ze is opgegroeid in de schaduw van een vader wiens activiteiten onder een sluier van zwijgen verdwenen. Hoe kun je leven als je onherstelbare daden hebt begaan? En hoe doe je dat als je zulke daden hebt ondergaan? Waar komt geweld vandaan, en wat zijn mogelijkheden tot vergiffenis?
– Safae el Khannoussi is schrijfster, docente en promovenda. Ze schrijft haar proefschrift over politieke filosofie en het afschaffen van gevangenissen in de huidige vorm. In haar werk staan thema’s als ballingschap, voortvluchtigheid en het paradoxale bestaan van de migrant centraal. Haar debuutroman Oroppa volgt een groep outcasts die bij een verdwijning van een vrouw betrokken raakt. De Marokkaans-Nederlandse schrijfster leidt haar kleurrijke personages vanuit de Amsterdams Rivierenbuurt door een Europa dat wij meestal niet zien. Ze laat zien hoe macht mensen dingen kan laten doen waarvan ze niet wisten dat ze ertoe in staat waren. En over degenen die weigeren nog deel te nemen aan dat systeem.
Rešoketšwe Manenzhe is een Zuid-Afrikaanse dichter en schrijfster van korte verhalen en romans. Vier jaar na de Engelse publicatie verscheen Zwervelingen in het Nederlands. De roman gaat over een gemengd Zuid-Afrikaan gezin (Britse vader/wijnboer, Jamaicaanse vrouw en 2 dochters) en hoe ieder van hen zich uiteenzet met de situatie waar ze in belanden als in 1927 de Ontuchtwet wordt aangenomen die relaties tussen ‘witten’ en ‘zwarten’ verbiedt. Ieder vertelt zijn/haar eigen verhaal en achtergrond van hoe en waarom het misliep. “En zelfs de wind weet niet wie er verdwaald zal raken, wie terug zal keren en wie uiteindelijk ’thuis’ zal bereiken”
– In Vertel me alles van Elizabeth Strout ontmoet Lucy Barton Olive Kitteridge in deze opvolger van eerdere romans. Advocaat Bob Burgess is verstrikt geraakt in een moordzaak waardoor een heel kustplaatsje in rep en roer is. Hij is sinds een tijdje ook nauw bevriend met schrijfster Lucy Barton. Tijdens hun wekelijkse wandeling praten ze over hun levens, hun angsten, de dingen waar ze spijt van hebben, wat had kunnen zijn. Lucy wordt eindelijk voorgesteld aan de iconische Olive Kitteridge. In het seniorenflatje van Olive vertellen ze elkaar verhalen over de levens van mensen die ze hebben gekend. “Elizabeth Strout weet feilloos waar het echt om gaat in het leven.”
– Creation Lake van Rachel Kushner – zie bij ILFU – Rachel Kushner komt naar Utrecht

Poëzie
– Neem ruim zei de zee is na haar romans De hemel is altijd paars en Ik ken een berg die op me wacht de eerste dichtbundel van Sholeh Rezazadeh. Ze verhuisde in 2015 naar Nederland en durft het aan om in het Nederlands ook te dichten, waarbij de invloed van de oude Perzische dichters voelbaar is. Ze dicht over rivieren en zeeën, bomen en bergen, vissen, vogels en vlinders. Net als in haar romans is de natuur geen achtergrond maar een echt personage, dat ziet en voelt, dat liefheeft en vergeet. De mens zelf is een feilbaar wezen dat wanhopig zoekt naar liefde en verbinding maar zich ook verbaast over het gebrek aan aandacht voor de ander.

Verhalen

Non-fictie
– In Licht van mijn ogen beschrijft de Spaanse emeritus hoogleraar geschiedenis  hoe er in Europa in de middeleeuwen tegen het moederschap werd aangekeken en hoe dat onze kijk op het moederschap bepaalt. Ze concentreert zich op West-Europa en de landen rond de Middellandse Zee. Ze doet onderzoek naar zwangerschappen, bevallingen en het leven van moeders met kinderen. Daarbij maakt ze onderscheid tussen maatschappelijke positie en religie; het jodendom, het christendom en de islam.
–  (1931-1994) was de eerste vrouwelijke minister op het ‘moederdepartement’ van Binnenlandse Zaken. Haar uitspraak ‘Een beetje integer kan niet’ wordt nog regelmatig geciteerd. Ze was een nuchtere, kordate sociaaldemocrate  die ontzag boezemde en onomwonden bekritiseerde wat ze beschouwde als ‘volkomen flauwekul’ en ‘echte klets’. Ze was toegankelijk en kon heel goed luisteren, maar ook met veel overtuigingskracht gesprekken leiden. Politicoloog en schrijver Sylvester Hoogmoedt schreef een biografie over haar, Pontificaal sociaal.
– Messalina is een van de meest belasterde en onderschatte vrouwelijke figuren uit de oude geschiedenis. Historica Honor Cargill-Martin reconstrueert in Messalina het leven van deze vrouw van keizer Claudius. Messalina werd geboren in een vooraanstaande Romeinse familie en leefde van ca. 17/20 tot 48 n.Chr. Toen haar man in het jaar 48 Rome had verlaten om de havens in Ostia te inspecteren, ‘trouwde’ Messalina echter ook met Gaius Silius. Het resulteerde in de dood van zowel Messalina als Gaius Silius. Cargill-Martin kijkt verder dan de wellustige anekdotes die er over haar bestaan. Zij ziet een vrouw die erin slaagt haar positie te verdedigen in de overwegend mannelijke wereld van de keizerlijke Romeinse politiek.
– De Cleopatra’s van Lloyd Llewellyn-Jones is een biografie over zeven Cleopatra’s.  Er was namelijk niet één Cleopatra, er waren nog zes andere Egyptische koninginnen met die naam. De Cleopatra’s waren Griekssprekende afstammelingen van Ptolemaeus, de generaal die samen met Alexander de Grote Egypte veroverde. Deze koninginnen waren nauw verwant als moeders, dochters, zusters, halfzusters en nichtjes. Ze hadden de absolute macht en regeerden met de listige inzet van geheimzinnige rituelen en weelderige spektakels. Ze omzeilden politieke onrust en intriges aan het hof, en voerden het bevel over legers in de strijd.
 Historica en schrijfster Mariëlle Hageman reconstrueert in Iteko een bewogen periode uit het leven van Margaretha Jacoba de Neufville, en gaat op zoek naar hoe het haar verder verging. Margaretha Jacoba ‘Iteko’ de Neufville zou een van de populairste schrijfsters van de eerste helft van de 19e eeuw worden, maar in 1803 was haar hart vooral vol van liefde voor Henri Smissaert, maar van haar vader mocht de welgestelde Iteko niet met hem trouwen. Ze schreef erover in dagboeken, waarin ze ook kritisch keek naar de gebeurtenissen en de maatschappij van haar tijd. De verwachtingen die die maatschappij had van vrouwen en ook van mannen – waaronder een geschikt huwelijk – en De Neufvilles eigen ideeën, en soms ongemak, lopen als een rode draad door haar dagboeken, en later ook door de romans en geschiedenissen die ze publiceerde.

Activiteiten in Utrecht en daarbuiten:
– In 2023 werd Joyce Overheul benoemd tot ’talent van het jaar’. Een jaar eerder werd haar beeld van verzetsstrijdster Truus van Lier onthuld in het Utrechtse Zocherpark. Dit weekend is Live, laugh, leidmotief geopend in het Centraal Museum Utrecht, een tentoonstelling met recent werk van de Bossche kunstenares. Joyce Overheul maakt kunstwerken van textiel, vaak op basis van fotografie. Ze stikt, borduurt, rijgt en knoopt: ambachtelijke technieken die lang zijn weggezet als vrouwenhobby’s. In haar werken verweeft ze politiek beladen onderwerpen zoals emancipatie, feminisme, vluchtelingen en de wapenhandel. Zo ontstaat een scherp contrast tussen de harde inhoud en het zachte materiaal.
Maar info: https://www.centraalmuseum.nl/nl/tentoonstellingen/utrecht-lokaal-joyce-overheul
– Frontaal is een schrijverspodium en programmeert gevarieerde evenementen met interviews, korte verhalen, ‘spoken word’ en gedichten. Te gast zijn Dubutanten, Literaire Superhelden (aanstormende schrijvers) en Grote Gasten, (bekende auteurs)”. Het schrijverspodium wil  literatuur op een frisse manier aan de man brengen: gezellig en ongedwongen. Op 13 september komen naar bibliotheek Neude o.a. Eva Eikhout, Sophia Blyden, Anneleen van Offel.
Meer info: https://bibliotheekutrecht.op-shop.nl/3448/frontaal-in-de-bieb-met-eva-eikhout-sophia-blyden-en-anneleen-van-offel/13-09-2024
– Op 26 september gaat Savannah Bay’s the Feminist Non-Fiction Book Club weer van start. Als eerste zal dit seizoen gelezen worden In beginsel is Engels de voertaal.Meer info: https://www.savannahbay.nl/feminist-bookclub/
– Op zondagmorgen 8 september is er bij De Utrechtse boekenbar weer een ‘Boek&brekkie’, dit keer over All forum van Miranda July
Meer info: https://www.deutrechtseboekenbar.nl/product/ticket-boek-brekkie-3-all-fours-miranda-july-zondag-8-september-0930-uur/
En op 30 september is er een ILFU book club, waarin  wordt besproken. “Dit boek leest als een lang flamencolied.” Het gesprek wordt begeleid door Mia You. (https://ilfu.com/agenda/ilfu-book-club-brenda-navarro)

 

Bibliotheeknieuws:
– In september zal de bibliotheek weer op de aangegeven tijden open zijn.
Iedereen die wil komen rondkijken en/of boeken lenen en terugbrengen is van harte welkom.
– Deze week beginnen we aan het 13e seizoen van onze leesgroep, met weer een mix van eigentijdse en klassieke romans. Er is nog één enkele plaats open. Meer info: https://vrouwenbibliotheek.nl/?s=leesgroep

Nieuwe boeken in de bibliotheek
Ex-vrouw van Ursual Parrot, De onbedoelden van Cobi van Baars, Kind van alle landen van Irmgard Keun, De wraak is aan mij van Marie NDiaye, Dingen die je hart sneller doen kloppen van Mia Kankimäki, Ik die nooit een man heb gekend van Jacqueline Harpman.

Nieuwe recensies van deze maand als link bijgevoegd:
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/08/16/kairos-door-jenny-erpenbeck/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/08/18/waar-we-over-praten-als-we-over-verkrachting-praten-door-sohaila-abdulali/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/08/22/lolly-willowes-door-sylvia-townsend-warner/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/08/26/ithaka-door-claire-north/

De leenbijdrage voor 2024 is vastgesteld op € 27,50. Je kunt hiervoor onbeperkt boeken lenen en/of vriendin/vriend van de bibliotheek zijn. Vanaf augustus geldt een leenbijdrage van € 15,- voor de rest van het kalenderjaar. Iedereen die boeken leent en/of wil gaan lenen wordt vriendelijk verzocht dit bedrag over te maken op ons banknummer NL18 RABO 0366 0430 05 ten name van Stichting Es Scent ovv naam en ‘leenbijdrage 2024’. Meer overmaken om de vrouwenbibliotheek extra te ondersteunen mag natuurlijk altijd. Eenmalig een boek lenen kan ook. De bijdrage hiervoor is € 1,- per boek, met een startbedrag van € 5,- per kalenderjaar.Op www.vrouwenbibliotheek.nl is meer informatie over de bibliotheek te vinden en veel recensies; de nieuwsbrief is ook te lezen via onze website.

Marjolein Datema                                                                                         Utrecht,  2 september 2024




‘Ithaka’ door Claire North

Deze roman is er weer een in de “reeks” van romans over de Griekse mythologie, gezien vanuit het gezichtspunt van vrouwen en geschreven door vrouwen. In Ithaka wordt de geschiedenis van Penelope verteld door Hera, de moeder van alle goden.

Penelope wacht al 17 jaar op haar man Odysseus, die vocht in de Trojaanse oorlog maar nog steeds niet thuis gekomen is. Toen Odysseus nog heerste was haar positie duidelijk, maar nu men ervan uit gaat dat hij dood is, dingen 100 mannen naar haar hand. Zij zijn naar Ithaka gekomen en leven uit haar zak. Zij wil en kan niet kiezen en heeft gezworen dat zij pas een nieuwe echtgenoot zal kiezen als zij de lijkwade voor haar schoonvader heeft afgeweven. Penelope is trouw aan haar echtgenoot en wil wachten, maar bovendien zal er als zij een van vrijers kiest zeker oorlog uitbreken. Bovendien vreest zij dat een nieuwe echtgenoot haar zoon Telemachos zal vermoorden om te voorkomen dat hij de troon zal opeisen.

Ithaka wordt daarnaast ook nog eens aangevallen door piraten en Penelope heeft geen mannen om daartegen te vechten. Op het eiland wonen geen jonge sterke mannen. Die zijn allemaal afgereisd naar Troje om daar te vechten en van de vrijers valt ook niet veel te verwachten. Haar zoon wil wel gaan vechten maar is hiertoe nog niet in staat.

Op enig moment verschijnt Klytaimnestra op het toneel. Zij is op de vlucht voor haar kinderen omdat zij hun vader heeft vermoord. De kinderen Elektra en Orestes zoeken heel Ithaka af, maar Penelope weet haar te verbergen bij een priesteres. Toch kan zij niet ontsnappen aan de wraak van Orestes, hij doodt haar. Orestes en Elektra vertrekken weer naar Mykene waar hij koning wordt. Telemachos trekt zich hoe langer hoe meer terug, hij spreekt niet meer met zijn moeder en aan het eind van de roman vertrekt hij om zijn vader te gaan zoeken. Odysseus woont al tijden bij de nymf Kalypso op het eiland Ogygia .Hij wordt daar door de goden vastgehouden.

Ithaka is een mooi geschreven roman die concentratie bij het lezen vergt. Er komen veel personages in voor en er zijn meerdere vertellijnen. Het verhaal van Penelope met haar vrijers en de manier waarop zij hen behandelt omdat zij wacht op haar man, het verhaal van de geestelijk dolende Telemachos, het verhaal van de vrijers en ook het verhaal van de vrouwen van Ithaka die zich voorbereiden op aanvallen van piraten. Tenslotte is er ook nog het verhaal van Hera. Zij stuurt de personages aan en geeft haar mening. Bovendien kom je te weten hoe zij omgaat met de godinnen Helena en Artemis die zich ook bemoeien met de verwikkelingen op Ithaka.

Dat het verhaal door Hera wordt verteld maakt dat de figuur van Penelope weinig uitgewerkt wordt. We krijgen niet te horen wat zij denkt. De godin Hera krijgt meer diepgang omdat haar gedachten wel worden uitgewerkt. Dit maakt de roman best lastig omdat het in de kern over de gebeurtenissen op Ithaka gaat. Al met al toch een aanrader, maar enige kennis van de Griekse mythologie is wel handig.

Uitgeverij       Orlando, 2024
Pagina’s          381
Vertaling         uit het Engels door Saskia Peterzon-Kotte (Ithaca)
ISBN               978 9083 375 724

Recensie door Emilie Jonxis, augustus 2024




‘Lolly Willowes’ door Sylvia Townsend Warner

De debuutroman Lolly Willowes van Sylvia Townsend Warner verscheen in 1926 en is door uitgeverij Orlando weer uit het verleden naarboven gehaald. In 2011 heeft Sarah Waters er een nawoord aan toegevoegd. Daaruit leren we dat Sylvia Townsend Warner (1893 – 1978) “een getalenteerd musicoloog, een gevierd dichter, dagboekschrijver en brievenschrijver, politiek correspondent, vertaler en biograaf, een productieve korte-verhalenschrijver en de auteur van zeven opmerkelijke romans” was. Haar eerste was zeer succesvol en zal dat na bijna een eeuw nog steeds blijken te zijn.

Laura Willowes, die door een klein nichtje ‘tante Lolly’ wordt genoemd, woont in het landhuis Lady Place in Somerset. Ze zorgt na de dood van haar moeder voor haar vader en de hele huishouding. Als haar vader sterft neemt een pasgetrouwde broer het huis over en volgens de vroeger geldende normen moet Laura nu plaatsmaken voor de nieuwe vrouw des huizes. Even vanzelfsprekend wordt ze dan opgenomen in het gezin van haar andere broer Henry en zijn dominante vrouw Caroline die in Londen wonen. Twintig jaar lang vindt Laura het de gewoonste zaak van de wereld dat ze de gratis hulp in de huishouding en kinderverzorgster mag spelen. Al die tijd leeft ze in een respectabele doodsaaie middenklasse omgeving – of zoals Laura het ziet: “Toen ze de gordijnen opentrok bekeek ze de dag zonder verrassing. Ze had hem al gezien” – en protesteert nooit. Aan de Victoriaanse conventies wordt in alle omstandigheden vastgehouden, ondanks WO I, de sociale en economische veranderingen en de positie van de vrouw die stap voor stap bespreekbaarder wordt. Al die dingen worden nauwelijks genoemd en zijn toch overal aanwezig. Laura taalt niet naar een echtgenoot en kinderen. In de kerk van haar broer en schoonzus vindt ze evenmin iets dat haar leven zou kunnen vullen. Toch is Laura zich bewust van haar positie. Als ze gezellig met Henry en Caroline bij de open haard zit, voelt ze tegelijkertijd dat “haar geest reikte naar iets wat haar ervaring ontging, iets wat schimmig en dreigend was en toch aangenaam, iets wat op de loer lag in woestenijen (…). Eenzaamheid, verveling, ontvankelijkheid voor angst en voor een onchristelijke heiligheid: dat waren de dingen die haar gedachten bij de gerieflijke haard vandaan lokten”.

Dit deel van de roman is bijzonder geestig door de licht sarcastische laag die de schrijfster over het verhaal legt. Haar intellectuele achtergrond blijkt voortdurend uit haar woordgrappen. Pas na tweede lezing van de roman zie je alle hints naar een ander leven dat Laura in gedachten heeft. Daarvan weten Henry en Caroline niets en dus vernemen ze tot hun grote schrik dat Laura schijnbaar van de ene op de andere dag in een pension in de Chilterns gaat wonen, in het dorpje Great Mop, waar ze zich eindelijk vrij voelt. Een huis kopen kan ze niet, want broerlief blijkt haar geld verkeerd belegd te hebben. Dat geld beheerde ze als vrouw natuurlijk niet zelf.

In de volgende delen verandert de toon van het verhaal volkomen. Lolly wordt weer Laura. In een sfeer van een soort magisch realisme wordt haar leven in de Chilterns beschreven. Ze maakt lange wandelingen en voelt zich een met de natuur die lyrisch, mysterieus en gedetailleerd beschreven wordt. Toch wordt ze niet zozeer aangetrokken door de natuur als wel door de magie. In Great Mop blijken de bewoners laat naar bed te gaan. Laura ontdekt dat ze allemaal iets met magie te maken hebben. De sfeer wordt griezelig, maar zo ondergaat Laura dat niet. Als ze later bij een heksensabbat wordt uitgenodigd, zullen de dingen wat meer op hun plaats gaan vallen.
Maar dan besluit neef Titus om zich ook in Great Mop te gaan vestigen. Vroeger was hij Laura’s lievelingsneefje, maar nu is hij de indringer die het verleden met zich mee terug neemt. Door hem zou ze weer tante Lolly worden. “Als een hoopje oude vodden had ze twintig jaar van haar leven weggegooid, maar de wind had ze teruggeblazen en haar in haar oude uniform gehesen.” “Ze waren met z’n allen tegen haar. Ze waren gekomen om haar ziel te grijpen, en ze waren rotsvast overtuigd van hun prooi.”
Terwijl ze haar wanhoop uitschreeuwt, gebeurt er iets. Een wit katje dat haar tot bloedens toe krabt, is de aanleiding. Ze weet nu zeker dat ze een pact met de duivel heeft gesloten dat met bloed is bezegeld en dat ze een heks is. Vanaf dat moment krijgt Titus een hele serie kleine ongelukjes en vertrekt hij uit Great Mop.

De duivel verschijnt eerst aan Laura als een jachtopziener en later als een tuinman. Ze vergelijkt hem ook wel met een dolende ridder, maar haar beste vergelijking is die met een “jager, of stroper zelfs, die na donker door de bossen sluipt”. Met hem voert ze een aantal gesprekken waarin ze heel duidelijk maakt waarom ze bij hem wil horen. Je wordt heks “om een leven voor jezelf te hebben en niet een bestaantje dat dat je door anderen wordt toegeschoven, de liefdadige kliekjes van hun gedachten, zoveel ons verschaald genadebrood per dag, het wetenschappelijk berekende werkhuisrantsoen om je in leven te houden”. Dat heeft allemaal niets te maken met de “goedkope, armzalige huisvrouwenhekserij, zwarte magie, en witte magie is geen haar beter”. Vrouwen hebben de duivel het hardst nodig. “Vrouwen hebben zo’n levendige verbeeldingskracht en ze leiden zo’n saai leven. Hun plezier in het leven is zo snel voorbij, ze zijn zo afhankelijk van anderen en hun afhankelijkheid wordt zo snel een last.”
De jacht zit erop voor de duivel. Hij heeft er weer een ziel bij en verder laat hij die ziel met rust en dat is precies wat Laura wil.

In het verhelderende nawoord van Sarah Waters wordt de gelaagdheid van de roman toegelicht. Het belangrijkste onderwerp is en blijft echter de positie van de vrouw. Het verhaal van Laura speelt zich af in een tijd waarin vrouwen door WO I mannenwerk deden en gingen vechten voor stemrecht. Ze wilden buiten de patriarchale cultuur staan en niet meer aan de verwachtingen van anderen -lees mannen- voldoen. Hierbij speelt de heks als feministisch icoon een grote rol. Het is echter wel de vraag of Laura zich niet eerst door haar vader liet overheersen, vervolgens door haar broer Henry en ten slotte door de duivel en dus niet in staat is gebleken zich aan de mannelijke dominantie te ontworstelen.
Lolly Willowes is in sommige opzichten gedateerd maar je verzetten tegen de verwachtingen van anderen, onconventioneel durven denken, niet achter de massa aanlopen, is van alle tijden.

Uitgeverij      Orlando, 2024
Pagina’s        223
Vertaald        uit het Engels door Ine Willems (Lolly Willowes, or the Loving Huntsman -1926-)
ISBN             978 9083 375 762

Recensie door Janny Wildemast, juli 2024




‘Waar we over praten als we over verkrachting praten’ door Sohaila Abdulali

Dit boekje van Sohaila Abdulali, gepubliceerd in 2018, is moeilijk te categoriseren. Is het een memoir, gezien het gegeven dat Sohaila haar verhaal over haar eigen verkrachting vertelt? Of is het een verzameling van essays, omdat ze de verhalen van anderen in verbintenis brengt met weerzinwekkende feiten over verkrachting? Ze bespreekt het zelf in de introductie van haar boek, waarin ze aangeeft dat ze vooral haar eigen verhaal wil vertellen, zonder rekening te hoeven houden met kaders. Passend, denk ik, voor een boek met een onderwerp waarover al genoeg weggestreept wordt.

Sohaila Abdulali groeit op in Mumbai, India. Wanneer ze zeventien is, verhuist ze met haar familie naar Amerika. Ze keert terug naar Mumbai voor een laatste zomervakantie in India voordat haar universiteitsleven in Amerika begint. Wanneer zij ’s avonds uit is met een vriend, worden ze een berg op gedwongen door vier gewapende mannen. Hier wordt Sohaila verkracht, en ontsnappen zij en haar vriend ternauwernood aan de dood. Ondanks de traumatische ervaring, gaat ze door met haar leven, en pas 30 jaar later verdwijnt de grond onder haar voeten, wanneer een oud artikel over haar verkrachting online massaal gedeeld en gelezen wordt. Het artikel, genaamd I Fought For My Life… And Won schreef zij op haar 20e, toen Sohaila terug was in Amerika. Ze schreef haar bachelor- en masterscriptie over verkrachting, en hield zich bezig met vrijwilligersposities bij een Rape Crisis Center. Ze hield zich haar hele leven bezig met verkrachting, terwijl niemand in Amerika wist van haar eigen trauma.

Nadat het artikel wereldwijd gedeeld werd naar aanleiding van een groepsverkrachting in een bus in India, waarbij het slachtoffer overleed, wist opeens iedereen in haar leven van haar verkrachting. Omdat ze zich geroepen voelde haar verhaal te vertellen (het slachtoffer van de groepsverkrachting, Jyoti Singh, kon dat immers niet meer, vertelt ze), schreef ze een artikel dat gepubliceerd werd in de New York Times. Duizenden reacties op het artikel stroomden binnen, en de verhalen van deze mensen verwerkte Sohaila in Waar we over praten als we over verkrachting praten.
De talloze persoonlijke ervaringen van mensen verbindt Abdulila met onderwerpen die volgens haar onvoldoende aan bod komen wanneer er gesproken wordt over verkrachting. Zo benoemt ze bijvoorbeeld de tijd en energie die een mens kwijt is wanneer hij/zij/hen verkracht is. Het vertellen van de ervaring, maar ook het verwerken ervan kost mentale en fysieke energie en inzet. Hoeveel tijd is een slachtoffer met een traumatische stoornis als resultaat van een verkrachting wel niet kwijt aan de dagelijke tics die eruit voortvloeien, of de angst om op een openbaar toilet te zitten, een bus in te stappen of uit te gaan? Hoeveel tijd en energie is iemand wel niet kwijt aan gedachtes, dromen of nachtmerries, waardoor de dagelijkse bezigheden ook zwaarder worden?  En zelfs in het vertellen van iemands verhaal, beargumenteert ze, is die persoon tijd en energie kwijt aan het vertellen van een versie van het verhaal die hanteerbaar is. Een versie die schoon genoeg is, die intimiteit afwijst en behapbaar is voor een ander, zonder dat het die persoon shockeert.

Sohaila Abdulila maakt gebruik van de pagina’s die ze heeft om zowel de grote als de kleine verhalen aan het licht te brengen. Om anderen een stem te geven, wanneer deze eerder niet te vinden was. Ze verbindt geen meningen aan de verhalen. In plaats daarvan ondersteunt zij de ervaringen met feiten en voorbeelden. Ze kaart het belang van seksuele educatie aan, net als het belang van verantwoordelijkheid erkennen, de rol van de dader, en hoe cultuur een enorme rol speelt in de bespreekbaarheid van verkrachtingen.
Vanwege de vele wisselingen tussen ervaringen en feiten is niet elk hoofdstuk even gestructureerd. Het leest af en toe wat chaotisch, alsof ze niet helemaal weet waar ze eerst op wilt focussen. Ze heeft namelijk veel te vertellen, en terecht. Waar we over praten als we over verkrachting praten is een ontzettend krachtig, waardevol boek dat lezers probeert bij te leren over de thema’s die juist besproken moeten worden. Hoe kan je het beste reageren wanneer iemand jou iets vertelt over een ervaring met verkrachting, en hoe kan conversatie de kern zijn van het wegnemen van het taboe.

“Why do we keep quiet? The easy answer is shame, and often that is the reason. We think it’s our fault for being available or vulnerable or clueless. All over the world, we blame ourselves, quite unable to take on board that another human being committed the crime. It’s easier to feel ashamed than to accept that someone violated us in the most viciously intimate way and we couldn’t do anything about it.”

Uitgeverij      Atlas Contact, 2019
Pagina’s        248
Vertaald         uit het Engels vertaald door Henny Corver  (What we talk about when we talk about rape)
ISBN              978 9045 039 190

Recensie door Laurien Schonewille, augustus 2024




‘Kairos.’ door Jenny Erpenbeck

Jenny Erpenbeck werd geboren in Oost-Berlijn en ging als jonge vrouw twee jaar in de leer bij een boekbinder, voordat ze zich meer op theater richtte; elementen die ook in de roman terug te vinden zijn. Ze heeft verschillende belangrijke Duitse prijzen op haar naam staan en won in 2015 de Europese Literatuurprijs voorEen handvol sneeuw. Dit jaar ontving ze samen met haar vertaler Michael Hofmann de International Booker prize voor haar roman Kairos. uit 2021. Dit jaar verscheen de Nederlandse vertaling.

Kairos. speelt zich grotendeels af in Oost-Berlijn in de tweede helft van de jaren 80, het tijdperk voorafgaand aan de val van de muur en het einde van de DDR. Aan de hand van twee grote kartonnen dozen die protagoniste Katharina ontvangt na het overlijden van haar oude liefde Hans, kijkt zij terug op de bewogen jaren die zij als jonge vrouw met hem deelde en alle paradoxale gevoelens die hun relatie en hun omstandigheden in de DDR kenmerkten. Vermoedelijk komt hier de punt achter het woord kairos in de titel van het boek vandaan: het gaat om afgeronde tijd, met het terugkijken wordt er ook een punt gezet achter een tijd die nooit meer terug zal komen.

Katharina is al op haar 19e een bewuste en zelfverzekerde vrouw die de hele wereld aan lijkt te kunnen. Ze studeert en woont nog bij haar moeder, omdat hun woning dermate groot is dat ze van overheidswege niet in aanmerking komt voor een eigen woning. In 1986 ontmoet zij Hans: schrijver, radiopresentator, een gevestigde naam in het intellectuele milieu van Oost-Berlijn die zich in tegenstelling tot de meeste mensen redelijk vrij kan bewegen buiten de DDR voor zijn werkzaamheden. De hoofdstukken uit de eerste doos met herinneringen en souvenirs omvatten de relatief gelukkige jaren in hun relatie waarin ze beiden hun ontmoeting en samenzijn romantiseren door vaste gewoontes, vieringen en de haast gemythologiseerde versie van hun ontmoetingsverhaal: het juiste moment en de juiste plek. Relatief gelukkig, want vanaf het eerste moment zijn er ingewikkelde omstandigheden, op relationeel vlak het grote leeftijdsverschil. Naast de gebruikelijke uitdaging van de verschillende levensfases waar geliefden met een leeftijfdsverschil zich in bevinden, speelt ook de scheiding voor- en naoorlogs af en toe een rol. Hans heeft nog bij de Hitlerjugend gezeten en verschillende aspecten van de geschiedenis meegemaakt die Katharina minder zeggen. Hans lijkt het oude Duitsland te symboliseren, waar Katharina tot de generatie behoort die volledig onder het juk of de zorg van de DDR is opgegroeid. Daarnaast is Hans getrouwd en heeft hij een zoon die niet eens zo veel jonger is dan Katharina. Zijn huwelijk is belangrijk voor hem; hij zal zijn gezin nooit vrijwillig verlaten. De echtelieden laten elkaar vrij zolang de ander maar niets merkt van de uitstapjes en Hans heeft dan ook al verschillende buitenechtelijke relaties achter de rug. Hans is zich bewust van de ongelijkwaardigheid die dat creëert en is daar eerst heel reëel over:

 “Op een dag, zegt hij, op een dag zul je met een jongeman trouwen – dan schenk ik je een bos rozen op je bruiloft. Hij ziet haar glimlachen en het hoofd schudden, zoals hij verwachtte. Maar hij zei die zin meer tegen zichzelf dan tegen haar. Hij mag niet vergeten dat hij haar op een dag zal moeten afstaan. Hij mag niet vergeten dat hij dit beter weet dan zij, die nu alleen glimlacht om die zin.”

Ook datgene wat we meekrijgen over het leven in de DDR is hier relatief mild: aubergines zijn onbekend, salade Niçoise een ontzettend chique Westers fenomeen, je hebt een uitreisvisum nodig om je oma in Keulen te bezoeken, de prijzen van gebruiksgoederen zijn zeer hoog en de keuze zeer beperkt. De overheid bepaalt voor welke voorzieningen je in aanmerking komt (woning, telefoonaansluiting).

Aan het einde van de hoofdstukken uit de eerste doos beginnen de barsten zichtbaar te worden en de lezer wordt steeds meer uitgedaagd om zelf een oordeel te vormen over de relatie en het leven in de DDR. Zijn Hans en Katharina wel de meest betrouwbare bronnen of willen zij het beste zien in hun liefde en hun land? Er vindt een verschuiving van macht en afhankelijkheid plaats binnen de affaire van Katharina en Hans. Woedend zou je Hans willen herinneren aan zijn eerdere realistische woorden. Hans oefent steeds meer beklemmende invloed uit op haar zelfbeeld en toekomstplannen. Hij spreekt cassettebandjes vol verwijten voor haar in waar zij om haar liefde te bewijzen nauwkeurig op moet reageren.

Voor de derde keer heeft Hans de cassette voor haar ingesproken. Kant A. Kant B. Zestig minuten. Het is steeds dezelfde cassette. Telkens nadat ze de opname heeft beluisterd, neemt hij hem weer mee, wist uit wat hij daarvòòr gezegd heeft en neemt zijn nieuwe vragen en commentaren op. Alsof hij voor haar alleen nog met krijt schrijft. De spons pakt, uitwist, weer schrijft, opnieuw uitwist. Als de blaadjes met haar aantekeningen er niet waren, zou ze soms denken dat ze alles droomde. Als ze haar hersens niet had, zou er van dat alles niets overblijven. Haar hersens, zijn papier.” (pag 220)

Naarmate de broeierige sfeer van revolutie tegen de DDR toeneemt, groeien ook de zorgen van Katharina’s omgeving om haar. Je voelt het aankomen: de muur moet hoe dan ook omver, met alle bijkomende schade.

Zo vlot als het eerste gedeelte met alle culturele en historische verwijzingen las, zo grimmig en beklemmend is het tweede, kortere gedeelte van het boek, dat echter langer lijkt te duren. Een mooi voorbeeld van kairos, de beleving van de tijd, die zich niet laat leiden door chronos, het meer meetbare verstrijken van de tijd. Een geweldig gelaagde leeservaring, met zowel op historisch niveau als in de liefde veel nieuwe inzichten.

Uitgeverij      de Geus, 2024
Pagina’s        352
Vertaling       uit het Duits door Elly Schippers (Kairos.)
ISBN             978 9044 547 412

Recensie door Kim ter Beke, augustus 2024




Augustus nieuwsbrief

Beste leensters, leners en andere belangstellenden,

Augustus – zomertijd – alles gaat net een beetje anders dan anders: de openingstijden zijn iets aangepast (geen 1e, maar alleen 3e zaterdag vd maand), er zijn minder recent verschenen boektitels dan gewoonlijk, tijd voor andere dingen dan gewoonlijk. Zaterdag 3 augustus zal de bieb dus niet open zijn.

*De dag erna op zondag 4 augustus is de jaarlijkse , met duizenden boeken van gerenommeerde boekhandelaren en antiquariaten uit heel Nederland. Met de boekenmarkt als inspiratiebron, vindt tegelijkertijd de 3e editie van het WoordWaarde Festival plaats van 1 t/m 4 augustus 2024. Het is een festival dat volledig in het teken staat van het boek, taal en literatuur: gesproken, gezongen of geschreven taal: alles komt aan bod.
Meer info: https://www.deventerboekenmarkt.nl

*Parijs is sinds dit weekend even het middelpunt van de (sport)wereld. Lang hadden vrouwen niets te zoeken op de Olympische Spelen. Toen Pierre de Coubertin in 1896 de Spelen nieuw leven in blies wilde hij niet dat vrouwen zouden deelnemen. Volgens hem was het de taak van vrouwen om de mannen te belonen met applaus. Het niet mee mogen doen van vrouwen zou ook te maken kunnen hebben met de naaktheid van de atleten en met het oorspronkelijk religieuze karakter van de Spelen, toen ze verbonden waren met vruchtbaarheidsriten. Inmiddels doet een historisch aantal vrouwen mee, bijna de helft van het aantal atleten. In een nos-filmpje wordt de geschiedenis van vrouwen op de Spelen verteld: https://nos.nl/op3/video/2530463-hoe-vrouwen-de-spelen-veroverden
Op de website van Atria, het Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis in Amsterdam, vind je een beschrijving en overzicht van de deelname van Nederlandse Vrouwen aan de Olympische Spelen: https://atria.nl/nieuws-publicaties/overig/vrouwen-in-sport/olympische-spelen-en-de-deelname-van-nederlandse-vrouwen/

*Op 15 augustus worden in Nederland de slachtoffers herdacht van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië/Indonesië en het einde van de Tweede Wereldoorlog in Azië. Op deze dag in 1945 kwam met de Japanse capitulatie definitief een einde aan de Tweede Wereldoorlog. De oorlogservaringen en de grootschalige ontheemding die volgde werken door tot op de dag van vandaag bij inmiddels 2 miljoen Nederlanders met een Indisch oorlogsverhaal in de familie. Beelden van Japanse kampen in de Tweede Wereldoorlog zijn er nauwelijks, en al helemaal niet van vrouwen en meisjes. Daardoor zijn er weinig documentaires over de kampen in voormalig Nederlands-Indië gemaakt.

2Doc.nl selecteerde negen documentaires en tv-programma’s die de geschiedenis van Nederlands-Indië belichten en laten zien hoe die nog altijd voortleeft in onze samenleving. Ze zijn bedoeld om het zwijgen te doorbreken – zoals ook de titel luidt van een van de documentaires. Een Nederlandse filmmaker laat in Als ik mijn ogen sluit – Leven met de Japanse kampen dertien vrouwen die het hebben overleefd aan het woord. Het is een film over vrouwen en meisjes die de Japanse kampen overleefden en hoe zij hier later in hun leven mee omgingen. Als de vrouwen hun ogen sluiten, komen de ‘vergeten’ verhalen  bovendrijven. Ze worden geïllustreerd door de honderden tekeningen die er door de vrouwen en kinderen in het kamp zijn gemaakt.

Regisseur Pieter van Huijstee heeft zelf een persoonlijke band met deze geschiedenis, aangezien zowel zijn moeder als oma tot de overlevenden van kamp Tjideng behoorden. Omdat hij met zijn moeder nauwelijks over haar ervaringen heeft gesproken, stelt hij in de film juist de vragen die hij nu niet meer aan zijn overleden moeder kan stellen.
Op 15 augustus wordt de documentaire ’s avonds uitgezonden op 2doc.

Onlangs uitgebrachte titels
– Ex-vrouw van Ursula Parrott wordt omschreven als een klassieker over een pas gescheiden vrouw in New York in 1924, tijdens de Jazz Age. De roman was aanvankelijk anoniem gepubliceerd in 1929 en gaat over een modern en ruimdenkend getrouwd stel. Ze werken allebei, roken, drinken en hebben een open relatie: ze geloven in liefde buiten het huwelijk. Tenminste, zolang híj degene is die overspel pleegt. Wanneer zij het doet, wordt Peter woedend en eist hij een scheiding. Daarmee begint voor haar een nieuw leven als single, als ex-vrouw, een leven met ontegenzeglijk veel glamour. Toch ervaart ze ook de keerzijde van de Jazz Age: onenightstands en vreselijke katers, geldzorgen en hartzeer. Als ex-vrouw moet ze zich staande houden in een mannenwereld vol dubbele standaarden.
– Irene Solà is een jonge Catalaanse schrijfster en kunstenares. Haar eerste publicatie was een dichtbundel, Bèstia (Beest), daarna volgden twee romans. Nu is van haar vertaald Ik gaf je ogen en je keek in de duisternis. In een boerderij in de Catalaanse bergen ligt de oude Bernadeta op sterven. De vrouwen in haar familie komen bijeen om afscheid van haar te nemen, ook de reeds overleden vrouwen van de familie verzamelen zich – een bont gezelschap. De matriarch, Joana, wil Bernadeta aan de andere kant verwelkomen, en dus koken de vrouwen van verschillende generaties een uitgebreid feestmaal. Het verhaal beslaat tegelijkertijd één dag en meer dan vier eeuwen. Het vertelt legendes en volksverhalen, en stelt de vraag: wat wordt herinnerd en wat wordt vergeten, wier verhalen worden gewaardeerd en geloofd, en welke mythen liggen ten grondslag aan hoe we de wereld nu denken te begrijpen? “… meeslepend én geestig, cerebraal én zintuiglijk”.
– Vorig jaar juni verscheen het eerste deel van de Helsinki-trilogie, Het kleinste gemene veelvoud, van Pirkko Saisio. In de trilogie dient Helsinki als achtergrond terwijl de stad in de loop van de decennia verandert. Nu zijn deel 2 én 3 verschenen. In Afscheid neemt een jonge vrouw afscheid van haar ouderlijk huis, het idealisme van haar jeugd en de vrouwen van wie ze houdt. En in  verhuist een jonge vrouw naar Zwitserland, op zoek naar de liefde en erkenning die haar thuis werden ontzegd. Maar haar verlangen om erbij te horen bindt haar steeds strakker in het korset. Pirkko Saisio laat zien hoeveel een vrouw moet opgeven om echt onafhankelijk te zijn. De Finse schrijfster komt in september naar het ILFU in Utrecht en wordt omschreven als  “Waarschijnlijk de beste levende auteur in Finland. Ze is wijs, diepzinnig, grappig, erudiet en natuurlijk een goddelijke verteller” en “‘Indringend, en sterke gelijkenissen met Tove Ditlevsen”
Er stromen rivieren in de lucht van Elif Shafak bevat drie verhaallijnen: In 1840 in Londen raakt Arthur gefascineerd door het oude Mesopotamië en in het bijzonder door het epische Gilgamesj-epos, over een hooghartige held die pas tot inkeer komt wanneer hij alles kwijt is. In 2014 in Turkije moet de 10-jarige Narin vluchten voor ISIS, samen met haar oma, die uit een lange lijn van vrouwelijke zieners komt. En in 2018 in Londen vindt Zaleekhah troost in haar onderzoek naar rivieren. Ze komt via een vriendin in aanraking met een bijzondere oude taal. Wat de drie buitenstaanders door de eeuwen heen met elkaar verbindt, is het water, want: ‘Water bewaart alle herinneringen. Het zijn de mensen die vergeten.’ Wederom een rijke, roerende en actuele roman van Elif Shafak.
– De Britse schrijfster Eleanor Shearer is de kleindochter van Caribische migranten die naar Engeland kwamen. Voor Vrij stroomt de rivier (River sing me home) liet ze zich inspireren door de verhalen van vrouwen die op zoek gingen naar hun kinderen. Haar debuutroman speelt in 1834 op Barbados, waar een vrouw er alles aan doet om haar vijf kinderen te vinden. Ze zijn verkocht aan andere plantages. De pas aangenomen wet zegt dat haar volk nu vrij is. Zij kan zich echter pas echt vrij voelen als ze haar kinderen heeft opgespoord. Het is een moeilijke zoektocht, de informatie is vaak onbetrouwbaar, net zoals de mensen die hun hulp aanbieden dat zijn. Toch zal Rachel haar zoektocht niet opgeven voordat ze weet wat er met haar twee zoons en drie dochters is gebeurd.
– Klassieker Een gifhouten bijbel van  is na 25 jaar opnieuw uitgegeven. Eind jaren vijftig trekt Nathan Price met zijn vrouw en hun vier dochters naar een dorp in Congo om de bevolking tot het christendom te bekeren. De onderneming is van het begin af aan gedoemd te mislukken. Het gezin is niet ingesteld op de harde, primitieve levens­omstandigheden, en Nathans fanatisme en onbegrip voor zijn omgeving roepen gevaarlijke reacties over hen af. Naast een mooi familie-epos is de roman ook een portret van Afrika.
– En een thriller die volgens de VPRO-zomerboekentips niet mag ontbreken: Een stem uit het bos van Liz Moore: “‘Het bed is leeg’ is alvast een veelbelovende beginzin van dit loeispannende verhaal dat begint in de zomer van 1975. Het bed staat in een elitair zomerkamp en is van de dertienjarige Barbara van Laar, die haar steenrijke, drankzuchtige moeder tot waanzin drijft met haar woedeaanvallen en driftbuien. Barbara verdwijnt spoorloos, nadat zestien jaar eerder haar broer Bear ook al verdween. Twee vermiste kinderen uit dezelfde familie, daar is iets niet pluis. De geheimen van de Van Laars worden langzaam onthuld in deze perfecte zomerse pageturner, die niet alleen spannend is maar ook diepgang heeft dankzij de vele geloofwaardige personages en thema’s als pubervriendschap en privilege.’

Poëzie

Verhalen
– Vis een bundeling van persoonlijke levensverhalen en anekdotes over huisdieren. Delphine Lecomte beschrijft op de haar bekende manier herinneringen en brengt odes aan dieren die haar leven verrijkten en zelfs redding boden in barre tijden, in tegenstelling tot de mensen om haar heen, aan wie ze weinig had. Het waren telkens weer de dieren die redding en schoonheid boden. De dieren houden er immers geen bijbedoelingen op na. Ze zijn onverschillig, impulsief, wonderlijk en helend. Allerlei soorten dieren komen aan bod, van honden en katten, tot kameleons en kreeften.

Non-fictie
– Lied van verzet is het autobiografische levensverhaal van twee vroegere bewoners van ’t Hooge Nest, het kunstenaarsechtpaar Roxane van Iperen schreef er in haar boek ’t Hooge Nest over, nadat ze in het huis was komen wonenZij baseerde zich op dit toen nog niet vertaalde Lied van verzet. Zij was danseres en groeide op in de Amerdamse Jodenbuurt, hij was een Duits musicus die in Berlijn ooggetuige was van de opkomst van het Derde Rijk. Als de Duitse bezetting aanbreekt gaan ze in het verzet, net als veel van hun communistische en Joodse vrienden. Noodgedwongen duiken ze onder en komen terecht in villa t Hooge Nest in Naarden. Daar worden ze verraden, waarna het hem lukt om te ontkomen. Jaldati en haar zus Janny overleven de kampen. In mei 1945 vinden Lin Jaldati en Eberhard Rebling elkaar terug. Ze beginnen een nieuw, muzikaal en succesvol leven vanaf 1952 in de DDR, zij als vertolkster van het Jiddische lied, begeleid door hem op de piano.

Activiteiten in Utrecht en daarbuiten:
– In het Stedelijk Museum Amsterdam is een eerste uitgebreid overzicht te zien van het werk van de Roemeense kunstenares Ana Lupas, . Haar werk bestaat uit textielwerken, sculpturen, installaties en acties. Het omvat meer dan zes decennia en getuigt van een onverzettelijke toewijding aan artistieke vrijheid tijdens uitdagende politieke omstandigheden. Ana Lupas sluit aan bij neo-avant-garde stromingen zoals land art, post-minimalisme en Arte Povera, maar ze haalt haar inspiratie ook uit de folklore en oude lokale praktijken, waar ze van jongs af aan mee in aanraking is gekomen. Ze maakt doelbewust gebruik van materialen die destijds niet met kunst werden geassocieerd, zoals wol, katoen, hennep en vlas, ‘arme’ materialen, ook uit pure noodzaak; er was niet veel anders te krijgen.
Meer info: https://www.stedelijk.nl/nl/tentoonstellingen/ana-lupas
– In Kunstmuseum Den Haag exposeert keramiste Vilma Henkelman. Vilma identificeert zich helemaal met haar materiaal: “De klei ben ik”. Na een klassiek begin met vormen als vazen, borden en schotels begon zij aan gedurfde experimenten als een ‘potvorm met zes stukjes been ingesnoerd met touw’, of een ‘schaal doorboord met een staaf betonijzer’. Daarmee bevrijdt ze de klei van connotaties als ‘vrouwelijk’ of ‘toegepast. Een hoogtepunt in de tentoonstelling is de groep werken The very moment, waar meditatie centraal staat in het maakproces.
Meer info: https://www.kunstmuseum.nl/nl/tentoonstellingen/vilma-henkelman
– Het Museum van de Vrouw in Echt schetst in de tentoonstelling  aan de hand van de levens van een aantal Nederlandse criminele vrouwen hoe dun het lijntje kan zijn tussen criminaliteit en een ‘gewoon’ bestaan. En ook hoe ver criminele vrouwen kunnen gaan. Bij misdrijven als mishandeling, moord, bankroof en oplichting wordt meestal alleen aan mannen gedacht, maar onderzoek van de laatste jaren laat zien dat vrouwen actiever zijn en waren in de (georganiseerde) misdaad dan lang is gedacht. In sommige markten blijken vrouwen zelfs opvallender aanwezig te zijn, al spelen zij deels andere rollen dan mannen, maar die zijn zeker niet minder gewelddadig, ingrijpend of belangrijk. Dit gegeven heeft gevolgen voor de aanpak van (georganiseerde) criminaliteit.
Meer info: https://www.museumvandevrouw.nl/tentoonstellingen/criminele-vrouwen/
– In het Bonnefanten museum in Maastricht is de tentoonstelling Małgorzata Mirga-Tas: this is not the end of the roadDe Pools-Roemeense kunstenares maakt meestal enorme werken van stukken felgekleurde stof met bonte patronen. Daarbij werkt ze nauw samen met een hechte groep medewerkers, onder wie haar eigen familieleden. Ze groeide op in een Roma-nederzetting in Zuid-Polen. Al vanaf haar studie aan de Academie voor Schone Kunsten in Krakau houdt ze zich bezig met het bevragen en bevorderen van het leven en de cultuur van het Romavolk. Naast haar wandtapijtenreeks Re-enchanting the World (twaalf textiele werken, gebundeld in drie horizontale banen volgens een complex iconografisch systeem, gebaseerd op een 15e-eeuwse frescocyclus) zijn ook niet eerder vertoonde en speciaal voor deze tentoonstelling gemaakte werken te zien.
Meer info: https://www.bonnefanten.nl/nl/tentoonstellingen/malgorzata-mirga-tas
– En over criminele vrouwen? en het dunne lijntje gesproken: het Fries museum besteedt nog steeds aandacht aan aan de vele kanten van het leven van de beroemde Friezin  moeder, gescheiden vrouw, danseres, spionne. Als Mata Hari veroverde de Friese Margaretha Zelle met sensuele tempeldansen de harten van het grote publiek en van menig officier. Tot de Eerste Wereldoorlog uitbrak en de Fransen haar beschuldigden van spionage en een executiepeloton in 1917 haar leven beëindigde.
Meer info: https://www.friesmuseum.nl/tentoonstellingen/delevensvanmatahari

Bibliotheeknieuws:
– In augustus zal de bibliotheek open zijn op de aangegeven tijden, en dus net een beetje anders dan anders.
Iedereen die wil komen rondkijken en/of boeken lenen en terugbrengen is van harte welkom.
– In september beginnen we aan het 13e seizoen van onze leesgroep, met weer een mix van eigentijdse en klassieke romans. Er is nog een enkele plaats open.
Meer info: https://vrouwenbibliotheek.nl/?s=leesgroep

Nieuwe boeken in de bibliotheek
Het liefdespaar van de eeuw van Julia Schoch, Baren buiten de box van Bahareh Goodarzi en Daan Borrel, Het boek van de zwaan van Alexis Wright, Het kunstzijden meisje van Irmgard Keun, en 2 giften van Jacomijn: Charlotte Brontë van Rebecca Fraser en Rebecca West van Fay Weldon

Nieuwe recensies van deze maand als link bijgevoegd:
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/07/07/een-soort-eelt-door-rinske-bouwman/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/07/10/huizen-van-anderen-door-lore-segal/
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/07/16/het-luik-van-sneeuw-door-emily-holmes-coleman/

De leenbijdrage voor 2024 is vastgesteld op € 27,50. Je kunt hiervoor onbeperkt boeken lenen en/of vriendin/vriend van de bibliotheek zijn. Vanaf augustus geldt een leenbijdrage van € 15,- voor de rest van het kalenderjaar. Iedereen die boeken leent en/of wil gaan lenen wordt vriendelijk verzocht dit bedrag over te maken op ons banknummer NL18 RABO 0366 0430 05 ten name van Stichting Es Scent ovv naam en ‘leenbijdrage 2024’. Meer overmaken om de vrouwenbibliotheek extra te ondersteunen mag natuurlijk altijd. Eenmalig een boek lenen kan ook. De bijdrage hiervoor is € 1,- per boek, met een startbedrag van € 5,- per kalenderjaar.Op www.vrouwenbibliotheek.nl is meer informatie over de bibliotheek te vinden en veel recensies; de nieuwsbrief is ook te lezen via onze website.

Marjolein Datema                                                                                                   Utrecht,  29 juli 2024




Open in augustus

We zijn deze maand open op:
donderdag 1 augustus 10.00u – 14.00u
vrijdag    2 augustus 13.00u – 18.00u
zaterdag   17 augustus  10.00u – 14.00u
vrijdag   30 augustus  13.00u – 17.00u
en op afspraak

Voor eventuele veranderingen en extra tijden zie kalender/agenda op de website. Daarnaast kun je altijd bellen of mailen om een afspraak te maken: info@vrouwenbibliotheek.nl




Leesgroep 2024 – 2025

In september beginnen we weer aan een volgend seizoen van onze leesgroep.
Met veel plezier lezen en bespreken we al 13 jaar romans en verhalen van vrouwelijke auteurs, geschreven of vertaald in het Nederlands. Soms rond een thema, soms titels op verzoek.

Er is een vrij vaste kern lees-sterren, maar soms gaat er iemand weg of komt er iemand nieuw bij.
Dit jaar is er weer plaats.
Vorig jaar is er ‘in het kielzog’ van de vrouwenbibliotheek weer een leesgroep gestart speciaal voor 20-ers/begin 30-ers. Zoiets is ook altijd mogelijk.
Als je graag meer zou willen weten en/of mee zou willen doen, laat het ons weten!

Het samen lezen en bespreken van (meestal) de romans vormt de kern van onze middagen. Om de beurt presenteert een van de deelnemers het boek en de schrijfster. Dat kan vanuit allerlei invalshoeken, wie is of was de schrijfster, waarom schreef ze (dit boek), wat lezen wij er in, wat spreekt ons aan en wat niet, wat brengt het ons, zien wij verbanden met ander werk, andere schrijfsters, tijdgenoten, etc.

Vanwege de goede ervaring van afgelopen jaar  willen we voor het nieuwe seizoen graag weer een mix van eigentijdse en klassieke romans, van zowel Nederlandse als niet-Nederlandse schrijfsters. We zorgen er daarbij voor dat we titels kiezen die ook in gesproken boekvorm beschikbaar zijn. Hieronder de voorlopige lijst.

Het kunstzijden meisje  van  Irmgard Keun
Kairos of Een handvol sneeuw  van  Jenny Erpenbeck

Het zingende gras   van  Doris Lessing 
Olive Kitteridge   van  Elisabeth Strout

Een leeg huis   van  Marga Minco
Het verdriet van vrede   van  Chaja Polak

Medea en haar kinderen   van  Ljoedmila Oelitskaja
Een geest in de keel   van  Doireann Ní Ghríofa

Over de locatie
In de ruimte van de vrouwenbibliotheek op de Gansstraat, nr 161a

Wanneer
We houden de leesgroep op vrijdagmiddagen van 14u-16u.
Data 2023/2024 : 6 september, 18 oktober, 29 november, 17 januari, 28 februari, 11 april, 23 mei,  4 juli

Kosten:  € 57,50 (incl lidmaatschap van de vrouwenbibliotheek)

Meer informatie en aanmelding: info@vrouwenbibliotheek.nl (Marjolein Datema)




‘Het Luik van Sneeuw’ door Emily Holmes Coleman

De Californische Emily Holmes Coleman (1899–1974) heeft maar één roman geschreven die zo kort is dat de term ‘novelle’ misschien meer op zijn plaats is. Het Luik van Sneeuw werd in 1930 gepubliceerd in Amerika en is pas vorig jaar in het Nederlands verschenen. Uitgeverij Orlando voegde de roman toe aan de serie Vrouwen Klassiekers. Het gaat daarbij om ‘vergeten’ boeken die echter meer dan de moeite waard zijn om gelezen te worden en daarom -eindelijk- in het Nederlands vertaald zijn.

Het verhaal begint in 1924 met een vrouw die op bed ligt. Boven haar deur zit kippengaas. Aan de buitenkant van de ramen zitten spijlen. Ze hoort op de gang stemmen “die zich mengden met snikken en kreten”. De vrouw is Marthe Gail, het alter ego van Emily Holmes Coleman, en ze ligt in het Gorestown State Hospital, een psychiatrische inrichting.
Geleidelijk aan wordt duidelijk dat ze na de geboorte van haar kind kraamkoorts heeft gekregen, dat in de roman ‘toxische uitputtingspsychose’ wordt genoemd. Ze is daardoor volledig de weg kwijt geraakt. Ze gelooft dat haar baby dood is, ze hoort stemmen, heeft wanen en denkt dan dat ze God of Jezus Christus is. Soms is ze lief en soms gewelddadig, maar bovenal wil ze ontsnappen uit deze gevangenis. Als ze na enige tijd een potlood en papier kan bemachtigen, schrijft ze haar verhaal op. Dat is het begin van Het Luik van Sneeuw.Tekstueel is het één grote chaotische warboel, net zoals in haar hoofd, en waar de lezer aanvankelijk zijn handen aan vol heeft. Zinnen, woorden en beelden, werkelijkheid en verbeelding warrelen door elkaar en toch wordt een situatie geschetst die schrijnend is.
Er wordt niet met Marthe gepraat en er is niemand die eens een arm om haar heen slaat. Haar persoonlijke eigendommen zijn van haar afgenomen. Ze moet voortdurend stil en rustig zijn. Zo niet, dan komt ze in bed onder een spanlaken. In bad gaan betekent ingenaaid worden in stroken stof waarbij alleen het hoofd vrij blijft. Marthe noemt dat ‘de spiraalkist’ en weet eraan te ontsnappen. Daarom mag ze het bad uit waar ze anders zes uur in had moeten liggen. Ongevraagd krijgt ze een Wassermanntest waarmee vastgesteld wordt of ze syfilis heeft. Ook wordt ze ongevraagd gekatheteriseerd. Aan dwangvoeding en aan de isoleercel weet ze te ontkomen. Het gaat echter allemaal niet om wreedheid, maar om de gewone gang van zaken in een psychiatrische inrichting rond 1920.

In andere patiënten vindt Marthe vriendinnen die de volgende dag vijandinnen kunnen zijn. Hoe kan je immers iemand vertrouwen als je jezelf niet eens vertrouwt? Er is een groot statusverschil tussen de diverse afdelingen en dat leidt tot afgunst en ruzies. Mannen zijn er wel, maar op een andere afdeling. Zij komen nauwelijks ter sprake. Marthe’s echtgenoot komt wel in beeld. Hij doet wat hij kan voor zijn vrouw, maar onderwerpt zich kritiekloos aan het regime van de inrichting en loopt weg als Marthe maar even onrustig of aanhalig wordt.

Na twee maanden mag Marthe de inrichting verlaten. Weliswaar heeft ze steeds langere periodes van luciditeit, maar genezen is ze geenszins. Buiten haar verhaal om weten we dat het wel goed komt met haar, omdat Emily Holmes Coleman, die hetzelfde onderging als Marthe, uiteindelijk in Parijs zou komen waar ze editor werd en veel artikelen, korte verhalen en gedichten zou schrijven. Een tweede roman schreef ze echter niet.

Het Luik van Sneeuw is geen chronologisch verhaal, maar een opsomming van beelden. Opvallend is het taalgebruik. Recensent Martin Lok omschreef dat heel treffend in Literair Nederland van 30 april ’24: “Rijke zinnen, vol beeldend taalgebruik, die om elkaar heen dansen als de losgetrokken windsels in een warm bad.”
Juist omdat Emily Coleman haar verhaal opschreef terwijl ze in een psychiatrische inrichting zat, krijg je een ongekend indringend beeld van hoe het voelt als je geest losgeslagen is. Toch is deze roman pas zes jaar na haar vreselijke ervaringen gepubliceerd. Het werken eraan moet een geweldige inspanning zijn geweest, want zes jaar lang moest zij zich weer inleven in een tijd die ze wilde vergeten. Motieven van sneeuw, kou en dood onderstrepen haar gevoel levend begraven te zijn geweest. Daar komt ook de titel van haar roman uit voort: “Vanavond zal er sneeuw op mijn glazige vingers liggen zei ze, en een luik van sneeuw op mijn graf.”

Er volgt nog een uitgebreid nawoord van Claire Louise Bennett, een Iers-Engelse schrijfster en winnares van de Europese literatuurprijs 2023 met haar roman Kassa 19. Wie niets van Marthe’s verhaal begrepen heeft, kan hierin de uitleg vinden. Claire Bennett voegt daar nog een verhandeling aan toe over Jung en Freud, hun analytische methoden en hun fascinatie voor dromen, het onbewuste en psychoses. Ze koppelt daar ook nog het surrealisme aan. Op zich interessant, maar de bijna magische sfeer van Marthe’s verhaal wordt er door onderuit gehaald.

Rest nog de vraag waarom dit boek opnieuw gepubliceerd is in 2023. Het gaat immers om achterhaalde psychiatrische praktijken en het is gedateerd door woorden als ‘onduleren’, ‘kousenband’ en ‘een boek opensnijden’. Het Luik van Sneeuw is echter tijdloos. Een psychose was een eeuw geleden niet anders dan nu. Hoe een vrouw zich daaraan op eigen kracht ontworsteld heeft blijft altijd bijzonder. Het schrijven vanuit een psychose komt maar zelden voor en is buitengewoon boeiend, zeker door het schitterende proza van Emily Holmes Coleman.

Tot slot een groot compliment voor vertaalster Lisette Graswinckel die aan de vertaling haar handen vol moet hebben gehad.

Uitgeverij      Orlando 2023
Pagina’s        188
Vertaald         uit het Engels door Lisette Graswinckel (The Shutter of Snow, 1930)
ISBN              978 9083 335 766

Recensie door Janny Wildemast, juli 2024