Als Mira haar moeder bezoekt om voor haar te zorgen en haar te helpen met de overgang naar een verzorgingstehuis, komen er veel onbesproken gevoelens omhoog bij zowel Mira als haar moeder, Anni. Het doet Mira denken aan het opgroeien in de strenge patriarchale verhoudingen, aan de vroege dood van haar vader en opa en hoe ze opgroeide in armoede op het platteland. Mira en Anni komen elkaar tegen, zowel figuurlijk als soms ‘s nachts als ze niet kunnen slapen.
Nachtvrouwen gaat dus niet alleen over de relatie tussen de twee vrouwen, maar ook over hun verleden, hun familie en hoe zij opgroeiden tijdens en na de oorlog. Het laat de conflicten zien in een gemeenschap in de Alpen, een gebied dat door de oorlog is verscheurd en waarin etnische en culturele spanningen een voortdurend struikelblok vormen. Het plaatst het verhaal dus ook in een bredere historische en sociale context van de Sloveense minderheid in Oostenrijk, waar ik zelf weinig van wist.
Wat opvalt is dat Maja Haderlap geen gebruik maakt van hoofdstukken, maar haar roman opgedeeld heeft in twee delen. Ze deed dit ook al eerder, in haar vorige roman De engel van het vergeten. Deel een betreft het perspectief van Mira en beslaat ongeveer twee derde, terwijl deel twee geschreven is vanuit Anni’s optiek. Deze indeling past perfect bij het onderwerp. Het benadrukt zowel de mogelijke dualiteit die we soms ervaren tussen onze ouders en onszelf, de afstand die we soms ervaren, maar ook hoe we toch meer gemeen hebben met ze dan we denken. Nachtvrouwen laat zien hoe Mira, die in de stad woont, toch ook nog een boerenmeid kan zijn in haar ouderlijk huis op het platteland. Het gaat over vroeger, de oorlog, maar ook over hoe men nu verder gaat in de wereld van nu. Maja Haderlap toont de psychologische en emotionele beproevingen waarmee deze vrouwen worden geconfronteerd: de pijn van het verlies van geliefden, de onverzoenlijke scheidslijnen tussen twee identiteiten, en de complexe verhouding tussen traditie en de moderne wereld.
De titel Nachtvrouwen benadrukt de manier waarop deze vrouwen vaak in de schaduw van de geschiedenis en in de nacht opereren, onzichtbaar voor het bredere publiek maar essentieel voor hun eigen leven. De intergenerationele pijn en het geheime, vaak niet uitgesproken trauma worden op een zelden vertoonde manier geanalyseerd. Het is een verhaal over overleving, kwetsbaarheid, maar ook over de gewelddadige erfenis van oorlog en hoe deze het dagelijkse leven blijft beïnvloeden, zelfs in de stilte van de nacht. Het is een reflectie op trauma, verlies, en de onzichtbare strijd van vrouwen die op de achtergrond de schaduwrollen van de geschiedenis vervullen. Maja Haderlap doet dit ook nog eens via een heel toegankelijke schrijfstijl.
Vooral Anni’s deel was erg meeslepend, doordat je na Mira’s deel erg geïnteresseerd raakt naar haar verhaal. Je leert meer over wat Anni nou precies meemaakt, en de onuitgesproken gedachten die ze heeft over alles. Ze is een pittige tante en laat zich niet zomaar vertellen wat ze moet doen. De vrouwen in het boek zijn niet slechts slachtoffer van hun omstandigheden, maar worden gepresenteerd als actieve figuren die zich een weg banen door de duisternis van hun tijd. Dit maakt het verhaal niet alleen een indringend met belangrijke perspectieven uit de geschiedenis, maar ook een krachtige ontroerende viering van het doorzettingsvermogen en de veerkracht van vrouwen.
Uitgeverij Cossee, 2024
Pagina’s 304
Vertaald uit het Duits door Marianne van Reenen en Elly Schippers (Nachtfrauen)
ISBN 978 9464 521 689
Recensie door Sophia, januari 2025