Met De mierenkaravaan levert Mariken Heitman opnieuw een sterke roman af. Haar tweede roman Wormmaan recenseerde ik al eerder (zie *onderaan) en ook haar eerste roman Wateraap vind ik een geweldig boek. In alledrie de romans spelen biologie en tuinieren een grote rol naast het verlangen deel uit te maken van een groter geheel, ergens bij te horen en toch jezelf te kunnen zijn. In De mierenkaravaan komen die elementen terug, aangevuld met de confrontatie met een chronische ziekte en het veranderende zelfbeeld dat daarbij komt kijken; een nieuwe werkelijkheid die de zieke eigenlijk niet wil en kan aanvaarden.
Deze thema’s openbaren zich door herhalingen in het verhaal, dieren die regelmatig door deze roman schuifelen en hun eigen gang gaan, terwijl hoofdpersoon Kiek haar dagen op haar geliefde tuin slijt en problemen op relationeel en fysiek gebied zo veel mogelijk probeert te negeren. Ze kijkt met verlangen naar dieren die onderdeel zijn van een gemeenschap. Ze komt nog het dichtst in de buurt van een groepsgevoel waar je identiteit aan kan ontlenen als ze haar oude overall aantrekt:
”Er gebeurt iets met haar, een effect dat nooit uitblijft. Nog voor ze het borstgedeelte heeft dichtgeknoopt, wordt ze uit één stuk, een mens uit één stuk. Alleen een dier met een vacht snapt dat gevoel. De overall is de grote gelijkmaker. Dat komt doordat een overall de buitenkant bedekt en niet de binnenkant, hetzelfde buiten dat door anderen wordt waargenomen, beoordeeld, gerubriceerd, betwijfeld.” (pag. 114-115)
Waar Kiek in haar leven al eens een breuk in het lopende verhaal van de haar toegeschreven identiteit sloeg door uit de kast te komen, hikt ze nu aan tegen het volgende breukmoment: toegeven aan de buitenwereld en aan zichzelf dat ze ziek is. Dat is eng, want wat betekent dat voor de toekomst van de tuin, de enige plek waar ze zich helemaal op haar plek voelt.
Het dier met een vacht dat in alle vier de seizoenen aan de randen van het bewustzijn van Kiek komt knabbelen is de haas. Hiermee wordt de grens van de werkelijkheid opgezocht. Is de zoektocht naar de haas zinvol of vooral een afleiding van dat wat onder ogen gezien moet worden? De haas blijft even mysterieus als de alwetende verteller, tenminste voor mij. Ik kwam er niet helemaal uit hoe het in elkaar zou moeten steken. Dit stoorde mij zeker niet, het draagt bij aan de worsteling die Kiek doormaakt, en die nou eenmaal ingewikkeld is.
Uitgeverij AtlasContact, 2024
Pagina’s 207
ISBN 978 9025 474 546
Recensie door Kim ter Beke, januari 2025
* https://vrouwenbibliotheek.nl/2022/05/19/wormmaan-door-mariken-heitman/
