Januari nieuwsbrief

Beste leensters, leners en andere belangstellenden,

Op de laatste dag van het jaar is het inmiddels traditie geworden en een goede gewoonte om iedereen te bedanken die dit jaar actief is geweest in onze vrouwenbibliotheek. Net als altijd de afgelopen jaren heeft Jonna weer veel werk verzet, aan de website, in de bieb zelf en als trouwe steun en toeverlaat op de achtergrond. De nieuwsbrief in een aantrekkelijker jasje steken bleek lastiger en tijdrovender dan gehoopt en dat hebben we dan ook nog niet af kunnen ronden. Onze catalogus op de website klopt ook aan de vernieuwingsdeur en we hopen daar binnenkort een goede oplossing voor te vinden.

Gianna blijft voor mij/ons inspirerend met haar kennis en enthousiasme als het gaat om boeken geschreven door en over vrouwen. Ze heeft een warme najaar-en-winter-pauze ingelast, maar zal komend voorjaar vast weer in de bieb te vinden zijn. Yvonne heeft ook dit jaar weer regelmatig waargenomen tijdens mijn afwezigheid en we blijven samen bezig met het herinrichten van de bieb zodat we alle boeken weer fatsoenlijk kwijt kunnen. Ruimtegebrek en een groeiende collectie zijn een uitdagende combinatie.
Het 40-jarig bestaan van de vrouwenbibliotheek heeft speciale aandacht gekregen doordat Marjet samen met oud-collega Evelien een uitgebreide wikipedia-pagina heeft geschreven over de geschiedenis van onze bieb. Dat is een bijzonder geschenk.
Jonna, Gianna, Yvonne, Marjet jullie allemaal heel veel dank voor jullie bijdragen! Zonder jullie is de vrouwenbibliotheek niet half zo leuk en waardevol.

Dat laatste geldt ook voor de groep recensenten. Ik ben nog steeds blij met iedereen die meewerkt aan het lezen en bespreken van de boeken die wij van de verschillende uitgeverijen als recensie-exemplaar krijgen. Recensies blijven een belangrijk deel van de website uitmaken en worden nog steeds regelmatig gelezen door derden. Bij deze wil ik alle recensenten van harte bedanken voor hun inzet en bijdrage gedurende het afgelopen jaar. Dus dank je wel Edith, Emilie, Ine, Janny, Kim, Laura, Laurien, Lieke, Marianne, Sandra, Veerle en Vera.

Vorig jaar schreef ik: “Ondanks dat de wereld er niet rustiger of vrolijker op is geworden wens ik iedereen, lezer, leenster/lener, vrijwillig(st)er, en belangstellende een mooi, zinvol, inspirerend en menswaardig nieuw (boeken)jaar toe.” Ik moet zuchten als ik denk aan dit afgelopen jaar en hoe het eraan toe gaat in de wereld en onze samenleving. Toch blijf ik hopen dat verhalen lezen en ons verdiepen in anderen, onszelf en de wereld om ons heen bij kan dragen aan een mooi, zinvol, inspirerend en menswaardig nieuw jaar. Dat wens ik iedereen toe, en met veel leesplezier.

* Tijdens mijn zoektocht voor de nieuwsbrief kwam ik een paar leuke artikelen rond kerstverhalen tegen. En omdat de kerstperiode nog duurt t/m 6 januari leek het me wel wat.
Alma Mathijsen schreef op de website van het Literatuurmuseum over  (1897-1980). Die blijkt een verassende en gewaagde vertelling geschreven te hebben die plaats vond op kerstavond, zonder weekmakende moraal. In haar tijd was Henriëtte van Eyk een succesvol schrijfster. Haar debuut uit 1932, De kleine parade, werd meteen een hit. Ze is altijd geprezen om haar humoristische inslag en haar vernieuwende kijk op het leven. Tijdens de oorlog zat ze in het verzet, ze was onder andere coördinator van een organisatie die geld inzamelde voor kunstenaars die zich weigerden in te schrijven bij de Kultuurkamer. Uiteindelijk heeft ze zo’n veertig boeken geschreven, die bijna allemaal goed werden ontvangen. Onlangs werd door een onafhankelijk jury besloten dat de schrijfster behoort tot de 33 vrouwen die de P.C. Hooft-prijs nooit hebben ontvangen, maar wel hadden verdiend. Er is een typoscript van haar kerstverhaal De Sterretjes-steeg, dat op 21 december 1963 verscheen in Elseviers Weekblad, waarvoor ze ook columns schreef. Het is een verhaal over een jonge vrouw die met een kerstman op pad gaat en haar meeneemt naar de ’Sterretjessteeg’. Op https://literatuurmuseum.nl/nl/ontdek-online/literatuurlab/artikelen/henriette-van-eyk-schreef-een-sprookjesachtig-en-tegendraads-verhaal-iets-dat-je-graag-leest-in-de-dagen-rondom-kerst?ct=t(EMAIL_CAMPAIGN_2_10_2022_9_48_COPY_01) kun je verhaal lezen.

Anna Blaman blijkt ook een kerstverhaal geschreven te hebben. In de door het Literatuurmuseum verworven reiskoffer is een grammofoonplaat gevonden waarop Anna Blaman haar kerstverhaal De grote mensen voorleest. Dit verhaal verscheen oorspronkelijk op 24 december 1957 in het Rotterdamsch Nieuwsblad. Van het plaatje werd één exemplaar gemaakt, in opdracht van de schrijfster als cadeautje voor haar vriendin. Via deze link is het te beluisteren: https://soundcloud.com/literatuurmuseum/sets/anna-blaman-leest-haar-kerstverhaal-de-grote-mensen-voor.
Anna Blaman is een pseudoniem van Johanna Petronella Vrugt. Ze vestigde haar naam in 1941 met de debuutroman Vrouw en vriend. Enige jaren later, in november 1948, verscheen haar meest bekende roman Eenzaam avontuur, die omschreven werd als een meesterwerk, maar in de reformatorische en katholieke pers grote deining veroorzaakte vanwege de (homo-)erotische passages. Op de website van Atria staat een mooie biografie over haar: https://atria.nl/nieuws-publicaties/bijzondere-vrouwen/bekende-vrouwen/anna-blaman-biografie/, en ik vond ook een ander mooi artikel: https://www.de-lage-landen.com/article/schrijvers-die-nog-maar-namen-lijken-de-woestenij-van-eenzaamheid-bij-anna-blaman/
Anna Blaman stierf op 13 juli 1960 onverwacht na een hersenbloeding. Zij zat toen middenin het schrijfproces van De verliezers. Het boek verscheen nog hetzelfde jaar postuum, met een naschrift van de uitgever. Sommigen beschouwen het als Anna Blamans beste: in deze roman heeft ze de essenties van de innerlijke leefwereld van de mens in alle eenvoud beschreven.

Onlangs uitgebrachte titels
Er zijn zoals aan het eind van het jaar vooral veel beste-boeken-van-het jaar-lijstjes verschenen en niet zoveel nieuwe boektitels die voor de vrouwenbibliotheek relevant kunnen zijn, zo lijkt het. Maar misschien heb ik een en ander gemist. Daarentegen vond ik een aantal leuke en relevante tentoonstellingen in veelal net wat minder bekende musea. Zie bij activiteiten.

Vertaalde romans
– Ontaard is de 4e roman van de in Argentinië geboren Ariana Harwicz. Haar eerste roman Sterf, liefste wordt op dit moment verfilmd door Lynne Ramsay, met Jennifer Lawrence in de hoofdrol. Ontaard bestaat uit een monoloog van een oude man die is opgepakt voor de verkrachting van en moord op een kind. Sommigen roepen op tot castratie – ‘niet met chemicaliën maar met een zaag’. Anderen geloven nog in zijn onschuld en sommige vrouwen blijken erotisch aangetrokken te zijn tot de man. We volgen de gedachtestroom van de beschuldigde tijdens de rechtszaak. Het is “een boek waarin Harwicz, opnieuw, een stem geeft aan de onderdrukten, de stemlozen, aan de mensen die van de norm afwijken – aan de ontaarden. Ze doet dit zonder in moralisme te vervallen; het onbehagen bij de auteur is net zo groot als dat bij de lezer. En nergens is verlossing, nergens komen we erachter wat goed is, of wat fout. Niemand spreekt een ander vrij, rechters en beschuldigden zijn allemaal even gecorrumpeerd.” (bron onbekend)
– Over De bruidegom was een hond van de Japanse schrijfster Yoko Tawada:
“Bij al die wat lievig-poëtische Japanse feelgoodromans van de laatste jaren, waarin een (magische) kat een spinnende hoofdrol vervulde, is De bruidegom was een hond(Koppernik) van Yoko Tawada een verfrissend tegenwicht. Vroeg in de novelle wordt onderwijzeres Mitsuko Kitamura al mikpunt van ouderlijke roddels nadat ze haar leerlingen een merkwaardig fabel vertelde over een prinses die belooft te trouwen met een hond als die haar koninklijke kont schoonlikt. Nog curieuzer wordt het wanneer een hondachtige man zich vervolgens bij haar thuis meldt, haar (zeer bedreven) minnaar wordt en haar huishouden volledig overneemt. Maar een sprookjesprins blijkt hij allerminst, in Tawada’s kafkaëske, intrigerende vertelling, die hooguit de logica van een ijldroom volgt en eerder verwarring dan troost biedt.” (bron: VPRO)
– De Parelfamilie van Charlotte Jacobi is een historische roman annex familiesaga. Het eerste deel speelt zich af in München, -1844- en vertelt het verhaal van de 21-jarige Marie. Het enige wat ze nog van haar overleden moeder heeft, is een prachtig paar pareloorbellen. Het heeft haar passie voor sieraden aangewakkerd, en ze zou niets liever willen dan goudsmid worden. Glanzend geluk is het net verschenen het tweede deel en speelt zich af in 1888 in München. De familie Thomass runt al veertig jaar de gerenommeerde juwelierszaak aan de Marienplatz, en de 19-jarige Henya is er onlangs ook begonnen. Wanneer zij op een oud familiegeheim stuit, besluit ze op onderzoek uit te gaan. Ze krijgt hulp van aspirant-goudsmid Jakob, want het pad leidt hen al snel naar de verre Parelkust van Australië.
– Als het goed is verschijnt vandaag een heruitgave van De Japanse minnaar van Isabel Allende. Daarin wordt de 10-jarige Alma in 1939 door haar ouders naar familie in de VS gestuurd om aan de nazi’s te ontkomen. Het verdriet om haar in Polen achtergebleven vader en moeder, die de naziterreur niet zullen overleven, wordt alleen maar verzacht door de vriendschap met haar achterneef Nathaniel en met haar vriendje Ishimei, de zoon van een Amerikaans-Japans echtpaar. De vijandschap waarmee de Amerikaanse samenleving hen bejegent tijdens en na de Tweede Wereldoorlog – Alma is een vluchteling, Nathaniel Jood en Ishimei Japanner – brengt hen bij elkaar. Ishimei wordt Alma’s grote liefde, maar zij trouwt met Nathaniel. Jaren later wordt de achtergrond hiervan ontrafeld door Alma’s kleinzoon Seth, die Alma regelmatig komt opzoeken in het bejaardentehuis.
Ook Inés, vrouw van mijn hart van Isabel Allende verschijnt opnieuw vandaag. Ze zegt er zelf over: “Mijn boeken zijn allemaal geschreven rond sterke vrouwen, maar ik denk dat Inés de sterkste van hen allen is: ze is een vrouw die echt heeft bestaan en die een opmerkelijk leven heeft geleid in een fascinerende en woeste tijd.” Aan het eind van haar leven kijkt Inés terug op de reis die zij in 1537 ondernam van Spanje naar de Nieuwe Wereld. Ze was de enige vrouw tussen 110 conquistadores. Samen met deze mannen veroverde ze Chili. Samen met hen doorstond ze vele avonturen, die zij ternauwernood overleefde dankzij haar bijzondere gaven. En samen met haar minnaar Pedro de Valdivia stichtte ze Santiago, dat uitgroeide tot de belangrijkste stad van Chili. In een wereld die door mannen werd gedomineerd, behield Inés haar zelfstandigheid.

Poëzie
—

Verhalen
—

Non-fictie
–  (1909-1943) was in haar korte leven een van de belangrijkste filosofen van de vorige eeuw, een religieuze mysticus en een politiek activist ineen. In de onlangs verschenen biografie In alles tot het uiterste. Leven en denken van Simone Weil portretteert Frits de Lange een radicale vrouw die in amper 34 jaar meerdere levens tegelijk leefde: een hoogbegaafde intellectueel die uit solidariteit een jaar lang loodzwaar werk verrichtte in een fabriek. Een pacifiste die haar Spaanse geestverwanten gewapend te hulp komt als de burgeroorlog uitbreekt. Een Joods vluchtelinge die zich in Londen aansluit bij het Franse verzet. Al deze identiteiten en haar denkbeelden zijn samengebracht in een toegankelijk geheel.
– Moeders, mystici en maîtresses van conservator  gaat over vroeg-middeleeuwse vrouwen die zich niet bij hun door mannen bepaalde rol neerlegden, maar een eigen lijn trokken. Zij bewezen dat de verhouding man-vrouw verre van zwart-wit is, en daarmee zijn ze nog steeds een bron van inspiratie voor vrouwen van vandaag. In alle periodes van de geschiedenis wordt de rol van de vrouw onderschat en onderbelicht. Dit geldt misschien nog het meest voor de vroege middeleeuwen. Door te kijken naar de positie van de vrouw in de samenleving, hun identiteit en de kenmerken die aan hen werden toegeschreven, wordt duidelijk dat het stereotiepe denkbeeld over deze periode allesbehalve correct is. Mannen legden vrouwen weliswaar talloze en uiteenlopende restricties op, maar daar is nog niet mee gezegd dat vrouwen zich daaraan hielden.

Activiteiten in Utrecht en daarbuiten:
– In het Fries Museum is t/m 13 april een grote solotentoonstelling te zien met recent en ouder werk van Semâ Bekirović (1977). Haar werk draait om de verstrengeling van natuur en cultuur: een groot deel van haar werk is gemaakt in samenwerking met dieren, natuurlijke processen en andere onvermoede kunstenaars. Veel van haar werken gaan dan ook over de vraag wanneer iets een kunstwerk wordt, over de status en positie van de maker, en over auteurschap. Zo bestaat Reading By Osmosis uit objecten gemaakt door niet-menselijke kunstenaars, zoals de wind, kraaien, vuur, regen, zwaartekracht, bijen, stof, hitte, modder en mos. Zo speelt ze met de tegenstellingen tussen de wereld in het museum en de wereld daarbuiten: de natuur bepaalt hoe het werk vorm krijgt. Semâ Bekirović werd geboren in Amsterdam en doorliep daar de Rietveldacademie. Haar vader Mirza vluchtte tijdens WOII zijn geboorteland Bosnië. Sema portretteert hem in haar in 2023 uitgebrachte speelfilm Once an alien, waarin ze op een originele en experimentele manier laat zien wat het betekent om een verleden als vluchteling te hebben en daardoor een identiteit die door vele verschillende plekken, invloeden en talen is gevormd.
Meer info: https://www.friesmuseum.nl/sema
– Mirjam Völker – Falsche Flagge is een solotentoonstelling die t/m 2 maart te zien is in het Drents Museum. Boomhutten, huisjes, voertuigcabines en stacaravans staan centraal in het werk van deze Duitse kunstenares, eveneens uit 1977. Normaal gezien zijn deze bouwsels schuilplaatsen en toevluchtsoorden: veilige plekken die beschutting bieden tegen het weer en aanvallen van buitenaf. Toch vallen de bouwsels die Völker schildert, timmert en filmt bijna uit elkaar van ellende. Ze zijn in elkaar geflanst met hout, golfplaten en dekzeilen. Ze staan verlaten in het landschap, overwoekert door de natuur. Er is geen persoon te zien, maar toch is de aanwezigheid van de mens ongemakkelijk voelbaar. De hutten van zijn het centrale thema binnen deze presentatie, samen met schilderijen, tekeningen en video’s. In het midden is een enorme hut-installatie te zien, Habitat, waar je als bezoeker kan binnenstappen. Rondom het werk van Mirjam Völker hangt een mystieke sfeer die aansluit aan bij het werk van de zogenoemde Neue Leipziger Schule. Deze kunstenaars maken kunst gebaseerd op de realiteit, maar voegen elementen toe die je op het verkeerde spoor zetten. Daardoor doet het werk altijd wat surrealistisch aan.
Meer info: https://drentsmuseum.nl/tentoonstellingen/mirjam-volker-falsche-flagge
– Cristina Flores Pescorán is een 38-jarige Peruaanse multidisciplinair kunstenares. Haar werk ontstaat als een dialoog tussen haar lichaam, medische ervaringen, rituele genezings- en regeneratieprocessen, haar banden met haar voorouders in Peru, en dekoloniale reflecties. Ze maakt gebruik van fotografie, zilversmeden, performance, video, installaties en gemengde textielpraktijken geïnspireerd door pre-Spaanse weef- en verftechnieken. In kasteel Nijenhuis is t/m 6 april haar tentoonstelling  te zien, met o.a. een verbeelding van een magische familiemaaltijd met haar grootouders. Het is een meeslepende selectie van tekeningen, video’s, poëzie en textielinstallaties die het publiek uitnodigt om in een ruimte die het verleden met het heden vervlecht via een dialoog tussen verschillende generaties van haar familie.
Meer info: https://www.museumdefundatie.nl/nl/cristina-flores-pescorn/
– Museum Beelden aan Zee presenteert een solotentoonstelling van Vera Gulikers (1991):  Love over Gold. In haar sculpturen en schilderijen onderzoekt zij het meisjesachtige en vrouwelijke in de kunst. Haar sculpturen van de kleurrijke vrouwbeelden met slingerende benen als een stofzuigerslang zijn een ironische verwijzing naar het heersende schoonheidsideaal. Vaak onderzoekt Vera Gulikers het thema van het zelfportret hier tussendoor. Verscholen in een hondenlichaam, schilderij, of zwabber kom je haar gezicht tegen. Zowel haar schilderijen als haar nieuwste en niet eerder getoonde sculpturen zijn te zien.
Voorafgaand aan de tentoonstelling sprak Brigitte Bloksma, directeur van museum Beelden aan Zee en conservator van de tentoonstelling met Vera in haar atelier: https://www.beeldenaanzee.nl/files/documenten/260924_bijlage_nrc_sk_04-05.pdf
Meer info: https://www.beeldenaanzee.nl/nl/vera-gulikers
– Helaas heb ik deze tentoonstellng in museum Arnhem niet eerder opgemerkt. Nu is daar nog een paar dagen (t/m 5 januari) te zien Radicaal. Vrouwelijke kunstenaars en modernisme 1910-1950. Moderne kunst is niet alleen door mannen is bepaald en de ontwikkeling was ook niet rechtlijnig. Door te kijken naar de eigenheid van 60 vrouwelijke kunstenaars uit 20 landen, die allemaal belangrijk zijn geweest voor de ontwikkeling van het modernisme, wordt de rijkdom en het internationale karakter van kunst in het begin van de 20e eeuw zichtbaar. Ook worden vrouwelijke kunstenaars uit hun kunsthistorische hokjes gehaald, waardoor ze eerder vergeten zijn. De tentoonstelling verhuist ook nog naar Saarbrücken en Wenen, mocht je daar toevallig in de buurt komen.
Meer info: https://www.museumarnhem.nl/nl/tentoonstellingen/radicaal
– Een grappige link met en chronologisch vervolg op de vorige tentoonstelling is de aankondiging van Abstracte kunst van vrouwen, toen en nu, t/m 9 maart te zien in Stedelijk Museum Schiedam: “De naoorlogse abstracte kunst wordt vaak gezien als een echte ‘mannenstroming’. Het tegendeel is echter waar. Verschillende vrouwelijke kunstenaars drukken in de jaren zestig hun stempel op belangrijke vernieuwingen in de kunst.” Toen het museum in 1954 begon met het verzamelen van actuele moderne kunst uit Nederland richtte het zich vooral op jonge kunstenaars en nieuwe richtingen in de kunst. Daarom kan het uit eigen collectie abstracte kunstwerken van vier generaties vrouwelijke kunstenaars laten zien zijn. De oudste generatie is vertegenwoordigd door Lou Loeber, geboren in 1894, de jongste door hedendaags kunstenaars Machteld Rullens (1988) en Elsemarijn Bruys (1989). De presentatie sluit aan bij de tentoonstelling Adya en Otto. Pioniers binnen de avant garde, waar het museum eerherstel biedt aan Adya van Rees-Dutilh.
Meer info: https://stedelijkmuseumschiedam.nl/tentoonstelling/abstracte-kunst-van-vrouwen-toen-en-nu/
– Susanna is een naakte vrouw die vele malen geschilderd is. Badend in een fontein in een weelderige tuin. Bespied door twee mannen, vanachter een boom. Soms wordt haar arm vastgegrepen. Vaak kijkt ze wanhopig, soms hoopvol of zelfs een beetje verleidelijk. Maar waarom legden kunstenaars dit MeToo tafereel keer op keer vast? Van Rembrandt en Artemisia Gentileschi tot hedendaagse kunstenaars – Susanna is een muze. Als symbool van vroomheid en huwelijkse trouw. Of juist als lustobject. Als vehikel voor een politieke boodschap. Als belaagde prooi, of juist als een krachtige survivor. Aan de hand van tientallen schilderijen, tekeningen en voorwerpen uit binnen- en buitenland krijgt Susanna in museum Gouda het podium in de tentoonstelling Susanna – Van middeleeuwen tot Me Too.
Meer info: https://www.museumgouda.nl/nl/nu-te-zien/tentoonstellingen/64/susanna-van-middeleeuwen-tot-metoo

Bibliotheeknieuws:
– In januari zal de bibliotheek weer op de aangegeven tijden open zijn.
Iedereen die wil komen rondkijken en/of boeken lenen en terugbrengen is van harte welkom.

Nieuwe boeken in de bibliotheek
Een lange zomer vrijdag van Jane Gardam, Hotel Iris van Yoko Ogawa, Van licht naar duisternis van Kris Lauwerys, en De zwarte Madonna van Oer- tot Eindtijd van Annine van der Meer

Nieuwe recensies van deze maand als link bijgevoegd:
– https://vrouwenbibliotheek.nl/2024/12/08/het-kunstzijden-meisje-door-irmgard-keun/

De leenbijdrage voor 2025 is opnieuw vastgesteld op € 27,50. Je kunt hiervoor onbeperkt boeken lenen en/of vriendin/vriend van de bibliotheek zijn. Vanaf december geldt de leenbijdrage voor het nieuwe kalenderjaar. Iedereen die boeken leent en/of wil gaan lenen wordt vriendelijk verzocht dit bedrag over te maken op ons banknummer NL18 RABO 0366 0430 05 ten name van Stichting Es Scent ovv naam en ‘leenbijdrage 2025’. Meer overmaken om de vrouwenbibliotheek extra te ondersteunen mag natuurlijk altijd. Eenmalig een boek lenen kan ook. De bijdrage hiervoor is € 1,- per boek, met een startbedrag van € 5,- per kalenderjaar.Op www.vrouwenbibliotheek.nl is meer informatie over de bibliotheek te vinden en veel recensies; de nieuwsbrief is ook te lezen via onze website.

Marjolein Datema                                                                                          Utrecht,  31 december 2024