‘Ik stuur deze brief maar op goed geluk’ door Hella S. Haasse

Brieven 1939-1950

Hella Haasse heeft veel brieven en aantekeningen door de papierversnipperaar gehaald. Ook zijn er een aantal brieven zoek geraakt onder meer door de gebeurtenissen in de 2^e wereldoorlog en het feit dat de ouders van Haasse in Indië woonden. Na haar dood zijn toch een aantal brieven weer terug gevonden. De gebundelde brieven in Ik stuur deze brief maar op goed geluk beslaan een periode van 16 jaar. Over het algemeen gaan ze over kleine gebeurtenissen en Hella’s dagelijkse besognes. De lezer krijgt een overzicht van haar leven al is het fragmentarisch. Zij spreekt zich vaak uit over haar zorgen over haar ouders en haar broer, maar zelden hebben de brieven diepgang. Het lijkt of zij steeds een rooskleurig beeld van haar leven wil schetsen, slechts zelden komt zij tot de kern.

In 1939 vertrekt Hella uit Indië, nu Indonesië, om in eerste instantie Scandinavische talen te gaan studeren in Amsterdam. Zij schrijft haar ouders regelmatig maar door de 2e Wereldoorlog is de communicatie lastig. Ze geeft daar blijk van in een brief uit september 1942.
Haar leven was zeker turbulent. Zij stortte zich in het studentenleven en kreeg een vriend Douwe, die zij al sinds haar jeugd kende. Zij schrijft regelmatig over hem maar op enig moment verdwijnt hij uit haar leven. Dan leert zij Jan van Lelyveld kennen, de man met wie zij trouwt. De verhouding met hem is lastig, tijdens de oorlog ziet zij hem 2 jaar niet. In een veel latere brief (5 februari 1946), één van de weinige zeer openhartige brieven aan haar ouders, beschrijft zij haar man als pedant, zelden vrolijk, zonder takt, onhandig stug en een half bewust geworden minderwaardigheidsgevoel. Het geeft niet het gevoel van een gezellig huwelijk, maar zoals zij schrijft “I made my bed and must lie on it”. Hella Haasse zou tot zijn dood met hem getrouwd blijven.

In 1944 krijgen Jan en Hella een dochtertje, zij schrijft vol liefde over haar. Chrisje overlijdt in 1946 aan difterie, in de brieven wordt daar niet over gesproken, wel over haar nagedachtenis.
Ook gaat het in de brieven over haar carrière. Na verloop van tijd geeft zij haar studie op. Zij gaat naar de toneelschool en treedt zij op in een “soort poppenspel“, en bij diverse theatergezelschappen; dit alles tijdens de oorlogsjaren. Zij heeft zich dan aangesloten bij de Nederlandse Kultuurkamer, maar hier maakt zij in haar brieven geen melding van. Financieel was deze tijd niet makkelijk en je krijgt het idee dat zij naar haar ouders een wat rooskleuriger beeld van haar leven schildert. Alleen in de brief aan haar ouders kort na de oorlog schrijft zij over de moeilijkheden die zij had in de hongerwinter.

Na de oorlog keren haar ouders via Australië terug naar Nederland. Ella ia daar zeer verheugd over, zij stuurt diverse telegrammen naar de ss Volendam, het schip waarmee haar ouders naar Nederland konen. Als haar ouders eenmaal gesetteld zijn, vermeldt Ella in een brief in het diepste geheim de uitgave van Oeroeg als Boekenweekgeschenk en meldt zij in dezelfde brief een nieuwe zwangerschap.
In deze bundel zijn ook enkele brieven aan haar schoonouders opgenomen. Kattenbelletjes zonder veel diepgang, meer om een levensteken te geven en hen te bedanken voor geleende spulletjes.
De laatste brief in de bundel is geschreven op 1 januari 1950. Deze bevat een nieuwjaarsgroet, en ook een uitgebreid verslag van de reis die Hella en Jan naar Parijs maakten.

Erg mooi zijn de foto’s van de brieven aan het eind van het boek. Hella Haasse had een kriebelig handschrift, maar toch is alles prima leesbaar. Soms voegt zij kleine tekeningetjes toe waarin ze bijvoorbeeld haar nieuwe avondjurk laat zien.
De bundel is een aanvulling op de biografie: Hella Haasse, leven in de verbeelding (2022) geschreven door Aleid Truijens. Het is aardig om de brieven naast de biografie te lezen om de hiaten, die ontstaan tijdens het lezen van de brieven, in te vullen. Zonder de biografie is deze uitgave wel erg beperkt, al is voor elke brief een aantekening geplaatst om de historische of persoonlijke gebeurtenissen te verduidelijken.

Jet Steins heeft de inleiding verzorgt. Zij plaatst de brieven in perspectief en geeft bovendien aan dat er veel brieven verloren zijn gegaan. Dit verklaart waarom er soms geruime tijd tussen de verschillende brieven zit. Ook zijn er ongedateerde brieven in de bundel opgenomen die door de inhoud min of meer gedateerd konden worden.

Uitgeverij     Querido, 2023
Pagina’s       169
ISBN            978 9021 470 801

Recensie door Emilie Jonxis, juni 2023