De meesterlijke roman De Kinderen Zijn Koning komt van een van de meest succesvolle schrijvers van Frankrijk, Delphine de Vigan, en gaat over het in toenemende mate op social media zetten van filmpjes over kinderen door hun ouders. Zelden heb ik een boek onder ogen gekregen waarin zo scherp een groot maatschappelijk probleem verwoord wordt. Tegelijkertijd leest de roman als een spannend science fiction verhaal waarbij de fiction inmiddels realiteit is geworden.
Mélanie Claux is een ‘gewone’ vrouw. Haar grote droom is “om te worden gezien, erkend, bewonderd.” Door de televisie weet ze dat dat binnen ieders bereik ligt. “Je hoefde jezelf alleen maar te laten zien en in beeld te blijven.” Ze stelt zich regelmatig kandidaat voor reality shows, wordt zelfs een keer uitgenodigd, maar het leidt allemaal tot niets.
Haar tegenhanger is Clara Roussel. Een kleine vrouw die absoluut niet wil opvallen en het liefst in stilte achter de schermen werkt. Zij houdt zich bezig met feiten en niet met dromen.
Mélanie trouwt met Bruno Diore, krijgt twee kinderen, Sammy en Kimmy, maar blijft de leegte in haar bestaan voelen, totdat ze Facebook, Instagram en YouTube ontdekt. Ineens heeft ze “het gevoel dat ze een plaats in de wereld had gevonden, een plek om te bestaan.” Als trotse moeder zet ze filmpjes van haar kinderen op internet. Dat gaat ze steeds vaker doen en ze is niet de enige. Haar filmpjes worden steeds beter, vooral als haar man zijn baan opgeeft om zich te bekwamen in opnameprocedures. Ze krijgen samen zoveel ‘likes’ dat het de aandacht van de commercie gaat trekken. Bedrijven sturen allerlei geschenken die de kinderen dan moeten uitpakken voor de camera. Dat heet ‘unboxing’ en levert de bedrijven en de makers van een filmpje veel geld op. Al gauw ligt het huis van de familie Diore bomvol met cadeaus van allerlei merken: speelgoed, etenswaren, kleding etc. Haar miljoenenbedrijf ‘Happy Playtime’ is zeer zorgvuldig opgezet en beter dan dat van de concurrentie. Er zijn veel individuen en organisaties die fel gekant zijn tegen dit alles, maar Mélanie trekt zich de niets van aan. Zij brengt mensen geluk, met zoenepoentjes en sterrenkusjesl, en wordt beloond met een en al aandacht. Haar kinderen vinden hun ‘werk’ volgens haar ook geweldig. In een interview zegt ze dan ook: “Weet u, bij ons thuis zijn de kinderen koning.”
Wat ze niet ziet, of niet wil zien, is dat haar zoontje braaf alles doet wat hem opgedragen wordt, maar haar dochter niet. Die verzet zich steeds meer, maar haar moeder zegt dat als ze niet meewerkt, niemand meer van haar zal houden.
Dan wordt dochter Kimmy gekidnapt en verandert alles.
Intussen is Clara procesbewaakster bij de Brigade Criminelle van de politie geworden. Als de politie ingeschakeld wordt na de verdwijning van Kimmy raakt Clara betrokken bij de zaak. Zij gaat zich verdiepen in het verschijnsel van kinderexploitatie op internet en is verbijsterd. “Je moet het zien om het te geloven”.
Door haar inbreng krijgt de lezer nu niet alleen een beeld van de situatie van binnenuit maar ook van buitenaf. Waar Clara ziet dat mensen in parallelle werelden kunnen leven, heeft Mélanie dat niet door. Haar schijnwereld wil ze ten koste van alles in stand houden, hoe echt haar verdriet om Kimmy ook is. Een beetje besef is er wel. Ze geniet van de enorm gestegen kijkcijfers na de kidnapping en walgt tegelijkertijd van zichzelf. “Als ze als kind haar sokken uittrok, rook ze er altijd even aan. Dat was precies wat ze nu aan het doen was.” Steun van haar ouders krijgt ze niet, maar “Ze was niet alleen. Ze had een community. Haar echte familie.” Clara ziet op een afstand dat “de hartjes, de likes, het virtuele applaus haar motor, haar levensdoel waren geworden: een soort van emotioneel investeringsrendement waar ze niet meer buiten kon.” Clara is bang dat privacy inmiddels niet meer is dan “een achterhaald, verouderd begrip” of mogelijk zelfs een illusie. “Big Brother was met open armen ontvangen.” Wetgeving om kinderen te beschermen is er niet. Als die er uiteindelijk komt, valt de wet niet te controleren en heel makkelijk te omzeilen.
De kidnapping loopt goed af, op een heel verrassende manier. Daarmee is het verhaal niet klaar. Het wordt voortgezet in het jaar 2031. Sammy is een psychiatrisch ‘geval’ geworden en Kimmy besluit een rechtszaak aan te spannen tegen haar ouders. Tussen broer en zus komt het pas weer goed als Kimmy zich realiseert dat Sammy haar altijd heeft laten rebelleren en zelf alles over zich heen liet komen om haar te helpen ontsnappen.
Vader Bruno verlaat het gezin en Mélanie is alleen. Dat geeft niets. Ze heeft haar camera’s en veel liefde om uit te delen. Er is niets aan de hand.
De stijl waarin deze roman is geschreven doet denken aan een formele rapportage waarin alle feiten genoemd worden. Toch ontbreekt inleving en mededogen absoluut niet. Delphine de Vigan schrijft alsof ze haar woede maar nauwelijks kan bedwingen over iets wat haar na aan het hart ligt zonder dat ze ook maar even uit de bocht vliegt met geschreeuw of gehuil. Al lezend voel je de beklemming in je eigen hart toenemen, want het meest gruwelijke van De Kinderen Zijn Koning is dat Delphine de Vigan geen verhaal heeft verzonnen, maar de werkelijkheid heeft beschreven waarvoor wij liever onze ogen gesloten hadden willen houden. Laten we ook vooral niet vergeten dat er alleen maar kindvloggers zijn als er kijkers zijn.
Uitgeverij De Geus, 2023
Pagina’s 298
Vertaald uit het Frans door Floor Borsboom (Les Enfants Sont Rois)
ISBN 978 9044 545 920
Recensie door Janny Wildemast, mei 2023
