“Redacteur, journalist, recensent, schrijver, betweter.” Zo luidt de ondertitel van marionbruinenberg.nl, de website van de schrijfster van Nieuweling. Als je op de header “wie ben ik?” klikt, verschijnt er een lege pagina. Dat maakt toch nieuwsgierig: wie is deze nieuweling?
Nieuweling speelt zich af in een anoniem bergdorp in de Alpen, waar de tijd lijkt stil te staan. Door de Wachters, twee gigantische bergtoppen, ligt het bergdorp negen maanden per jaar in de schaduw. Als de zon na een donkere winter boven de Wachters tevoorschijn kruipt, verwelkomen de dorpelingen haar als een god. Wie ze niet verwelkomen, zijn het ik-personage Simone en haar ouders.
Paul, Simones vader, groeide op in het dorp, maar vertrok voor de liefde naar de grote stad aan de andere kant van de berg. Als Simone op de basisschool zit, verhuist het gezin terug naar het dorp. Haar moeder, die last heeft van manische episodes, kan in het dorp niet aarden. Paul wordt door de dorpelingen met de nek aangekeken; hij had hen immers verraden voor het stadse leven. Simone groeit op in een touwtrekking tussen beide ouders: “vertrek!”, schreeuwt haar moeder, “blijf!”, smeekt haar vader. Als Simone achter in de twintig is, sterven haar ouders kort na elkaar. Ze blijft achter in het dorp, waar ze zich niet thuis voelt, in een huis dat niet voelt als het hare. Ze ondergaat het leven en slijt haar dagen met het ontwijken van de dorpelingen.
Dat Eveline in Simones leven verschijnt en het hele dorp verlicht, mag een cliché heten. Eveline komt om onderzoek te doen naar de schaduwplanten in de bergen rondom het dorp. Er ontstaat een innige vriendschap tussen beide vrouwen en al gauw centreert Simones leven rondom Eveline:
“Ik wilde dingen die ik nooit eerder had gewild. Ik wilde me overgeven aan de stroming van het water en aan onbedaarlijke lachbuien. Ik wilde vlinders vangen en dansen onder de sterren. Ik wilde vuil onder onze vingernagels, een blos op onze wangen, onze haren lang laten groeien en zweet voelen op ons voorhoofd; ik liep over van de ideeën over dingen die we samen zouden kunnen doen, die ik zonder haar nooit gewild zou hebben.” (pag 104-105)
De vriendschap verwordt tot een verstikking. Simone wil Eveline helemaal bezitten en raakt gefrustreerd als ze haar met de dorpsgenoten moet delen. Ook begint ze steeds meer te twijfelen aan Evelines geloofwaardigheid. Waarom vertelt ze nooit over haar jeugd?
De vreugde van een beginnende vriendschap en de latere verstikking krijgen tekstueel vorm door de vele uiteenzettingen over flora die Nieuweling rijk is. Soms zijn de uiteenzettingen zo metaforisch dat ze de lezer uitputten: waar de edelweiss eerst staat voor de bloem van de eeuwige liefde, vormt hij verderop een punt van discussie, een aanval, tussen Simone en Eveline. Het is de enige bloem die niet wil aarden in hun vensterbank.
De verbinding van het ecologische motief met de gemoedstoestand van het hoofdpersonage doet denken aan Wormmaan van Mariken Heitman. Onderzoek naar de grenzen van wat literatuur in het Antropoceen vermag, is erg populair. Net als Wormmaan – en ook het populaire Het jaar dat Shizo Kanakuri verdween van Franco Faggiani of Het boek van alle angsten van Emy Koopman – stelt Nieuweling de vraag of we niet überhaupt af moeten van het antropocentrische wereldbeeld. Wie zijn wij om te bepalen dat planten niet kunnen zien of voelen, vraagt Eveline aan de koppige Simone. De analogieën zijn soms te expliciet, maar dienen in mijn optiek een hoger doel: Marion Bruinenberg wil ons laten nadenken over de nog steeds dominante gedachte dat de mens superieur is aan de natuur.
Waar de menselijke verhaallijn soms zwaarmoedig is, verkent Marion Bruinenberg ecologische vraagstukken zonder uit te gaan van een apocalyptisch wereldbeeld. Ze decentraliseert het menselijk perspectief en dwingt ons én de koppige, sombere Simone om de natuur te bekijken vanuit de bewuste en hoopvolle blik van Eveline. Misschien moet ook de lézer diens antropocentrische blik loslaten: de meest treffende passages bejubelen immers het ecosysteem, niet de menselijke superioriteit.
Wie Marion Bruinenberg is, kom je in Nieuweling niet te weten. Haar schrijverschap is ondergeschikt aan zowel het licht als het donker, de stad of het dorp, en de mens versus de natuur. Om in ecologische metaforen te blijven: Nieuweling wortelt in je gedachten en woelt je mensbeeld om als losse aarde.
Uitgeverij Podium, 2022
Pagina’s 347
ISBN 978 9463 810 593
Recensie door Lieke Polak, september 2022
One comment
[…] Nieuwe recensies van deze maand als link bijgevoegd: – https://vrouwenbibliotheek.nl/2022/09/04/een-onverschrokken-leven-door-lidy-nicolasen/ – https://vrouwenbibliotheek.nl/2022/09/07/de-school-voor-goede-moeders-door-jessamine-chan/ – https://vrouwenbibliotheek.nl/2022/09/12/de-dochters-van-jalta-door-catherine-grace-katz/ – https://vrouwenbibliotheek.nl/2022/09/16/onroerend-goed-door-deborah-levy/ – https://vrouwenbibliotheek.nl/2022/09/19/geen-tijd-verliezen-door-jolande-withuis/ – https://vrouwenbibliotheek.nl/2022/09/21/nieuweling-door-marion-bruinenberg/ […]