Recensies

‘Treinen en kamers’ door Annelies Verbeke

Haar vorige verhalenbundel  getiteld Halleluja, leverde schrijfster Annelies Verbeke  de J.M.A Biesheuvelprijs en de Cutting Edge Reward op. Nu is de bundel Treinen en Kamers verschenen. Haar eigen woorden op de achterflap:
“In deze onzekere tijden van mondiale ziekte, dolgedraaid kapitalisme en kunstvijandigheid is Treinen en Kamers een persoonlijk eerbetoon aan de literatuur.”

Elk verhaal heeft een motto van een schrijver uit de wereldliteratuur en verhoudt zich op een of andere manier tot die schrijver. En omdat Annelies Verbeke de verhalen heeft geschreven kun je ervan uitgaan dat de motto’s fascinerend, ingenieus, bizar en verrassend in de verhalen zijn verwerkt.
Annelies Verbeke is uniek in haar verhaalkunst. Om een indruk te geven van het soort verhalen noem ik er vier uit deze bundel.

Het eerste -75 bladzijden lange- verhaal heet Deserteren en kreeg een motto van Goethe, uit ‘Het lijden van de jonge Werther’: ‘En dan lees ik een dichter uit vervlogen tijden, en het is of ik in mijn eigen ziel kijk.’
Deserteren gaat over ‘de auteur’ die onderhevig is aan een fikse depressie. Ze kan niet meer tegen alle shit van het schrijverschap en ‘al een tijdje ging het niet zo heel, heel goed met haar.’ Ze heeft duidelijk een writers’ block en heeft zich -letterlijk- ingegraven in een modderige kuil, waaruit ze wordt  opgegraven door twee figuren, Moeke Verbeke en Maarschalk Gianfranco Verbeke. Volgens henzelf zijn zij haar schaduwfiguren, waarbij Moeke Verbeke een kloek overbezorgd deel is en de Maarschalk een plichtgetrouwe Italiaanse militair. Moeke spreekt haar aan als ‘zoetje’ en de maarschalk vindt dat ze flinker moet zijn. Deze deelpersoonlijkheden proberen de auteur uit haar lethargie te krijgen door een gezelschap van klassieke auteurs van voor 1900 uit te nodigen voor een groepsgesprek omdat ze op een of andere manier verbonden zijn met hooggevoeligheid. De ‘auteur’ blijkt daar aan te lijden. Ook de Amerikaanse schrijfster van het beroemde boek uit 1992 over Hooggevoeligheid (HSP), Elaine  N. Aron, is uitgenodigd. Deze Elaine probeert de auteur in haar HSP-theorie te persen, waar de auteur totaal niet van gecharmeerd is. De andere gasten voor het groepsgesprek zijn Goethe, de jonge Werther, Charlotte (allemaal zeer hooggevoelig en bekend met lijden) en Thomas Mann, die een biografie over Goethe schreef. De arrogante pompeuze Mann heeft een koffer met zijn eigen boeken meegenomen en stalt ze uit. Er ontspint zich een gesprek, bedoeld om de auteur op te vrolijken, wat op generlei wijze gebeurt, maar wat kostelijk is om te lezen. Met Werther loopt het nog slecht af, maar dat weten we al eeuwen. De ‘auteur’ vlucht weg uit het gezelschap en ontmoet nog een subpersoon, Stanislav Poepmans.  Een morbide denkend personage, die zegt: “Je stelt niets voor. De wereld zou beter af zijn zonder jou.” Het is een oude subpersoon, die ze weerstaat. Ze blaast naar hem; hij wordt kleiner en kleiner en is tenslotte 3 jaar. Ze blaast echter niet verder. O, wat ongelooflijk mooi.

Auteurs die een motto en een verhaal kregen zijn bekende schrijvers, zoals Dante, Cervantes, Homeros, Mary Shelley, George Sand, Hadewijch, Jonathan Swift, Nikolaj Gogol, het Gilgamesj epos, H. Melville of  mij onbekende, zoals Enheduanna, Sei Shonagon, Wolfgang Cordan (Popol Vuh) en Bartolomé de las Casas, maar bekend of onbekend, dat maakt niet uit. Je hoeft niets van ze te weten om de verhalen te kunnen begrijpen en te waarderen.

Nog een bijzonder verhaal, Verloren zang. Naar Homeros, met diens motto:
Ik heb veel banen van de zee doorkruist,
van alles wat ik heb doorstaan, is dit
het jammerlijkste wat mijn ogen zagen.”
Het is een in ritmische verzen geschreven verhaal door een hulpverlener, leraar Engels, verpleger, over een kamp in Griekenland dat moet sluiten en de vluchtelingen aan hun lot over gaat laten. Khaled is een intelligente, belezen vluchteling uit Aleppo, Syrië, die zich toen hij nog hoop had Homeros noemde maar nu zijn hoop opgeeft waardoor zijn leven uitdooft. De verpleger spreekt als Odysseus: “ik ben voorgoed mijn blindheid kwijt.”  Hartverscheurend.

Hoewel sommige verhalen tragisch zijn, en je er zelf depressief van zou kunnen worden, of je nou HSP hebt of niet,  er zijn ook tal van supergrappige verhalen, altijd met een of meerdere twists, die je ook nog kunnen ontroeren.
Lijst is zo’n verhaal. Een conductrice (in Vlaanderen heet dat een treinbegeleidster) op het traject Luik Guillemins – Eupen, is niet in staat grappen door de intercom te maken, zoals veel van haar (mannelijke) collega’s doen om de reizigers te vermaken. Haar inbreng is dat ze gedurende het hele traject, met onderbrekingen bij de stations, een persoonlijke lijst van opbeurende dingen afwerkt.
Zo grappig en zo intens schattig!

Actueel is het verhaal van middelbare scholiere Lina die in coronatijd haar opvattingen over haar werkstuk in een Zoom-sessie tegenover haar neerbuigende ‘popi’ leraar geschiedenis hartstochtelijk probeert te behouden. Ze heeft over De verwoesting van de West-Indische eilanden (uit 1542) door Bartolomé de las Casas geschreven, waar 90 % van de ‘native’ bevolking stierf door de wreedheden van de koloniale Spanjaarden. De leraar gaf haar een 6 voor het werkstuk, wat Lina niet pikt. Ook haar ouders ondermijnen voortdurend haar mening en net als de leraar proberen ze haar af te houden van haar ‘radicale’ gedachten over wat er in die tijd in West-Indië gebeurd is, mede omdat ze ook andere situaties met oorspronkelijke bewoners, zoals bv in Canada, betrokken heeft in haar werkstuk. Tevens heeft ze het over de Holocaust waar slechts 10% van de Joodse mensen de Nazi-terreur overleefde. Na overleg met de leraar sturen de ouders haar naar een psycholoog, geschoold in het behandelen van kinderen van haar leeftijd. Zodat ze de dingen weer in proportie gaat zien. O ja, denken ze dat?

Treinen en kamers is een verhalenbundel om meerdere keren te lezen. De verhalen behouden hun zeggingskracht. Bij herlezing zie je er dingen in die je eerder niet opvielen.

Uitgeverij       De Geus, 2021
Pagina’s        283
ISBN              978 9044 544138

Recensie door Hannah Kuipers, augustus 2021

 

 

 

image_pdfimage_print
Share

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Powered by: Wordpress
Geverifieerd door MonsterInsights