Recensies

‘Dora en de minotaurus’ door Slavenka Drakulić

Dora en de minotaurus gaat over fotografe en schilderes Dora Maar, ofwel Henriette Theodora Markovitch. Haar carrière was in 1936 op een hoogtepunt. Ze woonde en werkte in Parijs, waar ze bekend stond als een mysterieuze, onafhankelijke, getalenteerde, ongrijpbare en trotse vrouw. Zij hoorde tot de kring surrealistische kunstenaars en was de eerste vrouw die binnen deze kring mocht exposeren.

Deze roman is echter geen verhaal over haar kunstcarrière, maar over wat de relatie met Pablo Picasso heeft aangericht in haar leven. Ik schrijf aangericht omdat het einde van die relatie in 1944 zorgde voor haar opname in een psychiatrisch ziekenhuis. Het verhaal is gebaseerd op een notitieboekje waarin Dora zichzelf in het Kroatisch (de taal van de schrijfster) uitleg geeft. Haar aantekeningen verwoorden het proces in haarzelf tot aan de breuk met Picasso. Ze wil begrijpen wat haar heeft gedreven tot haar zelfontkenning.
In het eerste deel vertelt Dora in grote lijnen over haar ontwikkeling als enig kind in verschillende culturen. Haar vader, die haar aanzettte tot studeren, kwam uit Kroatië, haar moeder uit Frankrijk en Dora groeide op in Argentinië, later alleen met haar moeder in Parijs. Ze werkt m.n. herinneringen uit die later van belang blijken te zijn bij haar verdwalen in de relatie met Picasso.

Dora ontmoette Picasso in 1937 in Parijs. Zelf was ze in die periode actief als fotografe; zelfbewust en ingebed in een vriendengroep van kunstenaars. Ze schrijft over haar ontmoeting met Picasso: “we keken naar hem op als een bovenaards verschijnsel, een godheid. En een godheid wordt verafgood.” Ze verafgoodt hem en in haar groeit het verlangen om niet alleen als vrouw en minnares of als muze door Picasso gezien te worden, maar ook als kunstenaar en met hem op gelijke voet samenwerken. Dit verlangen lijkt waar te worden als ze hem overhaalt om een politiek statement te maken en de Guernica (beroemd schilderij over Spaanse burgeroorlog) te schilderen voor de wereldtentoonstelling 1937. Zij fotografeert het proces van het schilderen van dit immense kunstwerk. Na deze samenwerking groeit in haar de twijfel aan haar kunstenaarschap en hangt ze zich in haar zelfreflecties volledig op aan het oordeel en de aandacht die Picasso aan haar geeft. Haar schrijven over zichzelf wordt steeds minder interessant naar mijn smaak. Het boek wordt een lange, negatieve reflectie op zichzelf met de uitleg waarom zij zich niet kon handhaven naast de dominantie van Picasso

Dora schrijft over het schilderij ‘Dora en de minotaurus’:
“Als ik naar haar kijk besef ik dat het mijn gezicht is, dan begrijp ik dat Picasso, toen hij mij schilderde, een ondergeschikte minnares zag, juist daardoor was ik voor hem als man en schilder aantrekkelijk. Ik ben een vrouw die zelfs in een ondergeschikte positie arrogantie uitstraalt. Een man moet zo’n vrouw overmeesteren. Ze moet wennen aan de pijn en aan de opwinding, die de pijn met zich meebrengt. Haar enige verdediging is onverschilligheid en zelfbeheersing en dat drijft de minotaurus tot waanzin, maakt hem nog woedender en wraakzuchtiger. Ofschoon dat mijn gezicht is op dat schilderij, is die vrouw onder de stier niet alleen ik, maar iedere willekeurige vrouw. De stier maakt dat niets uit.”

Dora en de minotaurus lezend ben ik de man Picasso, die Dora in haar notities laat verschijnen, gaan minachten. Picasso blijkt daarin een verslindende minnaar, en ook een kunstenaar die geen gelijkwaardigheid naast zich kan verdragen. Hij leeft van aanbeden worden. Volgens dit verhaal voedt hij zich met het creëren van kunst en waren de mensen om hem heen alleen instrumenten om zijn creaties en hem te vereren.
Ik ben gaan zoeken naar informatie over het werk en leven van Dora Maar. Haar werk als surrealistisch fotografe is bekend en haar leven in Parijs tot aan haar relatie met Picasso is ook goed vindbaar. Ze werkte samen met andere kunstenaars, Man Ray en Bataille. Mijn zoektocht buiten dit verhaal leverde mij een heel andere beeld op, anders dan de vrouw die zich gevangen en gedomineerd weet door Picasso. Ook haar leven in afzondering (na behandeling in psychiatrisch ziekenhuis ) leverde kunstwerken op die eveneens bekend zijn.

De vrouw die we in Dora en de minotaurus leren kennen geeft een kwetsbare inkijk in haar onmacht ten opzichte van dominantie en geliefd willen zijn. Haar levensgeschiedenis en de omschrijvingen van de herinneringen maken dat zich een kwetsbaarheid ontwikkelt in haar jeugd. Haar opgroeien in verschillende culturen en haar gescheiden moeten leven van haar vader spelen ook mee. Je krijgt een inkijk in de gedachten en gevoelens van Dora Maar, de vrouw in gevecht met gezien worden en zichzelf niet meer kunnen zien, waarbij ik als lezeres haar kunstenaarschap ook bijna zou vergeten.

Over de schrijfster
Slavenka Drakulić (1949) is een van oorsprong Kroatisch journaliste, romanschrijfster en essayiste. In haar werk speelt het onderwerp onderdrukking en opstand een duidelijke rol. Ze schrijft o.a. voor The New York Times, The Guardian en de Süddeutche Zeitung

Uitgever        Orlando, 2020
Pagina’s       207
Vetaald          vanuit het Kroatisch door Hilde Schra (Dora i Minotaur)
ISBN              978 9493 081 390

Recensie door Lies Boerman, mei 2021

image_pdfimage_print
Share

2 Comments

  • […] Dora’s carrière was in 1936 op een hoogtepunt. Ze woonde en werkte in Parijs, waar ze bekend stond als een mysterieuze, onafhankelijke, getalenteerde, ongrijpbare en trotse vrouw. Zij hoorde tot de kring surrealistische kunstenaars en was de eerste vrouw die binnen deze kring mocht exposeren. Het verhaal is gebaseerd op een notitieboekje waarin Dora zichzelf in het Kroatisch (de taal van de schrijfster) uitleg geeft. Haar aantekeningen verwoorden het proces in haarzelf tot aan de breuk met Picasso. Ze wil begrijpen wat haar heeft gedreven tot haar zelfontkenning. Bron: vrouwenbibliotheek.nl [‘Dora en de minotaurus’ door Slavenka Drakulić | Vrouwenbibliotheek Utrecht]. […]

  • Laat een antwoord achter aan Juni nieuwsbrief | Vrouwenbibliotheek Utrecht Reactie annuleren

    Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

    Powered by: Wordpress
    Geverifieerd door MonsterInsights