Wat scheelt eraan is een van de twee boeken, die dit jaar zijn verschenen van deze Amerikaanse auteur. Het andere is Sempre Susan, over haar tijd doorgebracht in het huis van Susan Sontag, als literair assistente (en later als de vriendin van zoon David). Na de fenomenale biografie over Susan Sontag van Benjamin Moser, schreef Sigrid Nunez een ‘kers op de taart’. Een interessant verhaal van iemand die het fenomeen Susan Sontag met humor en verbazing observeert en beschrijft vanuit haar eigen ervaringen.
De roman Wat scheelt eraan is buitengewoon boeiend en ongewoon van inhoud. De titel verwijst naar een uitspraak van Simone Weil en is ook het motto van het eerste deel: “Naastenliefde komt in al haar facetten uiteindelijk op niets meer of minder neer dan in staat zijn de ander te vragen, Wat scheelt eraan?”
Een vrouw – de ik-figuur – zoekt in het ziekenhuis een oude vriendin op, die een specifieke vorm van kanker heeft. Ze kennen elkaar van veertig jaar geleden toen ze twintig waren en bij hetzelfde literaire tijdschrift werkten. Geleidelijk aan verloren ze elkaar uit het oog.
Door een onderkoelde manier van vertellen wat de vrouw zoal doet voor en na het ziekenhuis bezoek, wordt haar karakter en gedrag goed zichtbaar: ze is erg op zichzelf, denkt en associeert veel, schuwt geen moeilijke actuele onderwerpen, is literair onderlegd. Ze is alleenstaand, heeft geen kinderen, op afstand een ex-man, die professor is en op allerlei universiteiten lezingen geeft met een dieptreurige einde-van-de-wereld-achtige boodschap. Hij schetst de vreselijke stand van zaken van de mensheid, het dierenrijk en de aarde. Hij gaat zelfs zo ver dat hij zich afvraagt of de mens nog wel kinderen moet krijgen. Zijn ex-vrouw verzeilt na het eerste ziekenhuisbezoek bij zo’n lezing en constateert dat er ‘een bedremmelde sfeer hing onder de vertrekkende mensen.’
Hoe moedeloos ze zich ook voelt, de vrouw gaat terug naar het ziekenhuis. Haar zieke vriendin vertelt over haar dochter waar ze een afstandelijke relatie mee heeft en die 3000 kilometer van haar moeder vandaan woont. Ze kreeg een experimentele behandeling met kwalijke bijwerkingen en 50% kans op herstel en vroeg vooraf aan haar dochter wat ze ervan vond. Het antwoord: “Het is aan jou.”
De vader van de dochter “speelde geen rol. Hij had teveel oorlogservaringen en voelde zich verloren.” Hij kwam om bij een brand in zijn huis. De samenvatting van de vrouw is: “Voor de moeder is hij geslonken, voor de dochter steeds gewichtiger geworden.” De dochter haatte de zieke vriendin evenals de grootouders waarvan “ze de welverdiende pensioenjaren heeft verziekt.”
De kanker is volop terug en de zieke vriendin vraagt de vrouw of zij haar in het sterven -door middel van pillen- wil bijstaan. De vrouw uit haar gevoelens niet, maar alles wat er op een dieper vlak in haar omgaat laat ze de lezer meemaken. Ze is ongelooflijk onzeker over of ze het aan zal kunnen. Ze zegt dat niet. Zij vermaalt haar problemen innerlijk en wil niemand voor het hoofd stoten.
Ze associeert, herinnert zich teksten van schrijvers, voorbeelden en heeft interessante overwegingen. Er gaan actuele onderwerpen door haar hoofd. Over uiterlijk, mannen en vrouwen, over vriendschap en vrouwenverhalen, over schrijven, thrillers en criminaliteit, over de kracht van ontkenning en over toevalligheden, over dieren en ouderen, over de zin van het leven, maar ook over wat ziekte en wat dood is. “De ervaring van iemand zien sterven wordt vergeleken met de intense beleving van verliefd worden.”
Zeer uitnodigend voor de lezer om er zelf ook over te denken.
Het mooiste is de ontwikkeling van de oude vriendschap. De zieke vrouw wil een tijd in een andere omgeving doorbrengen en ze trekken een paar weken in een luxueuze airbnb. Hoewel ‘de hulpvraag’ moeilijk blijft legt de vriendin zich neer bij het proces. Uiteindelijk gaan ze terug naar het appartement van de zieke vriendin. De vrouw verzorgt haar en leest haar voor. Soms zitten ze hand in hand. Er ontstaat een bijzondere intimiteit tussen de beiden vrouwen. Een intimiteit van stilte en weten.
Uitgeverij AtlasContact, 2020
Pagina’s 215
Vertaald uit het Engels door Maaike Bijnsdorp & Lucie Schaap (What are you going through)
ISBN 978 9025 459 796
Recensie door Hannah Kuipers – december 2020
One comment
[…] https://vrouwenbibliotheek.nl/2020/12/14/de-val-van-thomas-g-door-nelleke-noordervliet/ https://vrouwenbibliotheek.nl/2020/12/27/wat-scheelt-eraan-door-sigrid-nunez/ https://vrouwenbibliotheek.nl/2020/12/30/sempre-susan-door-sigrid-nunez/ […]