Iedereen heeft een moeder. Liefdevol, betrokken, streng of afwezig. We hebben haar alleen niet voor het uitkiezen.
Het verhaal van Anna Harper begint net na de Tweede Wereldoorlog, als ze vier jaar oud is. Terwijl haar moeder haar klaarstoomt voor een huwelijk met een diplomaat, ondervindt Anna de gevolgen van het geheime oorlogsverleden van haar vader.
Anna moet leven naar de grillen van haar moeder, die haar weinig vrijheid geeft. Buiten spelen en kind zijn is er niet bij. Alles draait voor haar moeder om de buitenkant: wat zullen de mensen wel niet denken? Met haar wijze lessen in etiquette – die tot in de verveling terugkeren – probeert ze Anna te vormen tot wat ze zelf krampachtig probeert te zijn: een lid van de gegoede kringen. “Had ze niet gezegd dat ik moest worden wat pappie haar had afgepakt?“.
Ze gehoorzaamt haar moeder en groeit op in eenzaamheid. Ze bespreekt alles met Bruin, de knuffelbeer die ze van familievriend dokter Hertog kreeg. Via Bruin beschrijft Violette Leroy de innerlijke tweestrijd van Anna. Hij is de enige die tegen ‘mammie’ in durft te gaan en weerspiegelt de ‘stoere’ kant van Anna. Naarmate ze opgroeit, begint ze zich – binnen de grenzen van het toelaatbare – steeds meer af te zetten tegen haar ouders.
Haar vader is afwezig, maar als deze eindelijk naar huis komt, wordt het er niet beter op thuis. Langzaamaan ontdekt Anna dat haar vader fout was in de oorlog, waarvan het gezin de consequenties moet dragen. Een dwingeland als moeder en een vader zonder ruggengraat. Dit kúnnen haar echte ouders toch niet zijn?
Nee. Ze moet wel geadopteerd zijn, denkt Anna. Zo klein als de ruimte is die haar moeder haar geeft, zo groot wordt haar fantasie. Anna ontsnapt aan de situatie door het creëren van haar eigen droomwereld, die haar zelfs helemaal meevoert tot in Italië, op zoek naar haar (echte) Italiaanse moeder.
Violette Leroy weet door middel van de kinderlijke kijk van Anna op de wereld om haar heen vanaf het begin af aan een overtuigende sfeer neer te zetten. Je voelt mee met Anna, de vele spanningen binnen haar gezin en de manier waarop ze er door haar fantasie mee om probeert te gaan. Het consequent benoemen van de ouders als pappie en mammie, wordt naarmate ze ouder wordt echter storend en past niet meer bij haar leeftijd. Ook de rijmpjes, die ze overal van maakt, maken haar blik op den duur onnodig kinderachtig. “Hap hap happen, laat maar bloeden in die lappen.”
Pas na 27 jaar lukt het Anna Harper om op eigen benen te staan en heeft ze haar droomwereld niet meer nodig. Het verhaal krijgt een romantische wending in Italië en Anna verkrijgt direct inzichten in het copinggedrag uit haar jeugd als ze bij een psycholoog terecht komt. De vaart en de schijnbare eenvoud waarmee haar problemen tot een einde komen, staan niet in verhouding met de lange opbouw aan het begin van het verhaal, waardoor het te ‘gemakkelijk’ voelt. De noodzaak die je voelt in de vertelling van de eerste hoofdstukken, verzwakt naar mijn mening door het ietwat te fantastische einde.
Mijn Italiaanse moeder is een gelaagd boek, dat een overtuigende sfeer neerzet van een naoorlogs gezin. Het is een boek over opgroeien, oorlog, de relatie tussen ouder en kind en het zoeken naar je eigen identiteit. De fantasie waarmee dit gepaard gaat werd echter soms voor mij iets te ongelooflijk.
Ondanks de zware onderwerpen weet Violet Leroy het verhaal echter lichtvoetig te brengen en dat zorgt ervoor dat deze roman gemakkelijk wegleest. En hoewel alle sympathie voor Anna’s moeder overtuigend weggeschreven wordt, ben je het na het lezen van dit boek toch op één vlak met haar eens: “Oorlog is niet van kinderen.”
Uitgeverij De Kring, 2018
Pagina’s 288
ISBN 978 9462 971 141
Recensie door Imke, maart 2019
One comment
Een aanvulling op deze mooie recensie:
Zoals er geschreven wordt over de reactie van de psychotherapeut, dokter Jacobs, vind ik prachtig en ervaar ik als cruciaal. Het begrip dat door hem wordt getoond voor de ‘kinderlijke’ reacties en de zorgvuldig opgebouwde fantasieën van Anna zijn wat mij betreft een machtige sleutel om de deur van de voor haar post-traumatische setting van alle voorafgaande te openen. Zijn empathie werkt als de brug die het Anna mogelijk maakt om voor het eerst stappen te gaan zetten uit de eenzame opsluiting van de door haar geconstrueerde overlevingsmechanismen.
Omdat ‘Mijn Italiaanse moeder’ mede gebaseerd is op ware gebeurtenissen: zou er in realiteit daadwerkelijk een dr. Jacobs geweest zijn? Ik hoop het.
Olaf Janssen, 17 november 2019