Recensies

‘Ontregeld’ door Charlotte Wood

Dit buitengewone verhaal door de Australische schrijfster Charlotte Wood is dankzij het Nederlandse literaire agentschap van Marianne Schönbach bij Uitgeverij Nieuw Amsterdam uitgegeven. Het zou jammer geweest zijn als het ons voorbij was gegaan. Charlotte Wood schreef eerder vier boeken, die niet buiten Australië uitgegeven werden. Dit vijfde boek kreeg diverse literaire prijzen en werd in veel talen vertaald. De Engelse titel luidt The Natural Way of Things, maar de betekenis is in de Nederlandse titel verdwenen. Het is een verhaal over tien jonge vrouwen die gevangen worden gehouden op een afgelegen plek in de Australische Outback (het binnenland). Ze zijn gedrogeerd, ontvoerd en kaalgeschoren. De suggestie van de Engelse titel is dat dit eigenlijk de natuurlijke manier van dingen is: ‘Kijk maar om je heen wat er met vrouwen gebeurt en – in diezelfde situaties – niets met de betrokken mannen.’

Die afgelegen plek is in een oude verlaten schapenfarm, totaal verwaarloosd en deels vervallen tot ruïne. De sfeer van de Outback die gigantische afmetingen heeft, is – zeker als je er wel eens geweest bent- zeer goed herkenbaar. Onmetelijke landstreken, zonder een mens. Droog, dor en heet. Niemand te bekennen op honderden kilometers. Ga je met de auto van de doorgaande snelweg af dan zijn er alleen zandwegen of macadamwegen, die je in een wolk van stof hullen of je longen uit je lijf trillen. Soms tref je er een overblijfsel van een boerderij, wat scheefgetrokken telegraafpalen. Het is de woestijn met eindeloze vlaktes waar jaren geen regen valt en weinig groeit, behalve een prikkend gras dat spinifex heet.

De verlaten locaties en de gevangenhouding van de tien vrouwen zijn ingrediënten voor een thriller: spannend en griezelig.

Maar dit boek is veel meer.

Dit boek gaat – vanuit hun perspectief – over het gedrag van twee hoofdpersonages, twee jonge vrouwen, Yolanda van bijna twintig en Verla, die iets ouder is. Eerst vragen ze zich af waar ze zijn. Dan waarom ze zijn ontvoerd. Het blijkt te gaan om wat ze zijn. Alle tien jonge vrouwen zijn in de publiciteit geweest omdat ze – vrijwillig of gedwongen – verwikkeld waren in seksschandalen met machtige of beroemde mannen. Geen thriller, maar een spannende roman die – in extremis- laat zien hoe vrouwen in de maatschappij voor hun seksuele gedrag worden gestraft, terwijl de mannen waarmee ze relaties hadden vrijuit gaan.

De bewakers zijn twee mannen, Boncer die er graag op los knuppelt en Teddy een zeurderige gezondheidsfreak. Ze mishandelen de vrouwen, slaan ze met een houten knuppel, houden ze onder schot met een wapen, laten ze in de afgrijselijkste hitte uren lopen, tot ze bij het hek zijn dat het hele gebied afsluit en onder stroom staat. Een vrouw wordt er – als afschrikwekkend voorbeeld – tegenaan gegooid, waardoor ze haar arm en schouder derdegraads verbrandt. Er is geen mogelijkheid om te ontsnappen. Op de achtergrond bevindt zich een vrouw Nancy, die zich heeft uitgedost als verpleegster, maar van medicijnen geen verstand heeft. Die brandwonden worden niet behandeld.

Ontregeld focust op het gedrag van de vrouwen, als individu en naar elkaar.
De tien vrouwen vormen absoluut geen ‘zieke groep’, het is huiveringwekkend, maar geen dystopie, niet pessimistisch. De jonge vrouwen worden gevangen gehouden, bewaakt en gekweld, maar weten een manier te vinden om het met elkaar uit te houden. Aanvankelijk worden ze geregeerd door ongeloof, en reageren ze met verzet op hun vernederingen. Dat levert alleen maar meer geweld op, waardoor ze zich gaan aanpassen en creativiteit ontwikkelen om te kunnen overleven. Er ontstaan vriendschappen en ontdekking van eigen innerlijke kracht.

Door de beschrijvingen van de gelaagde emoties en gedachten van Yolanda en Verla kun je de psychische ontwikkeling van de vrouwen bijna van dag tot dag volgen. Soms raken ze verward, volledig uit hun evenwicht, maar ze vinden altijd weer een manier om terug te krabbelen in een gezondere ‘state of mind’. Alle jonge vrouwen hebben een vreemde overlevingsstrategie, een dagelijks terugkerende rare bezigheid om de dagen door te brengen in plaats van het eindeloos nietsdoen. Sommige vreemde gedragingen zijn levensreddend. Het contact van Yolanda en Verla is langzamerhand bijna woordeloos, maar ze begrijpen elkaar volkomen.

De bewakers wachten op een man die Hastings heet. Als duidelijk wordt dat hij niet komt, verandert de situatie in het gevangenkamp. De mannen zijn nu ook deels gevangenen. Een interessante ontwikkeling. Tot dan toe probeerden de mannen de vrouwen seksueel te mijden, waarschijnlijk op bevel van diezelfde Hastings, maar dat lukt hun uiteindelijk niet meer. Teddy legt het met Nancy aan en Boncer heeft zijn zinnen gezet op Yolanda. Wat volgt zijn dertig pagina’s verrassing. Prachtig opgebouwd en schitterend geschreven, de kern van het boek, waarin de kwetsuren die ze zich als vrouw hebben laten toebrengen om met de mannen van hun keuze te kunnen omgaan, tot het besef doordringen van Yolanda en Verla, Ze raken hun illusies kwijt, maar maken een transformatie door naar innerlijke kracht.

Na anderhalf jaar gevangenschap doet zich weer een grote verandering voor in de situatie, niet van buitenaf dit keer, maar ontketend door de vrouwen zelf. Daarna komt Hastings. Het einde is huiveringwekkend en mooi, ook al loopt het niet voor iedereen goed af.

Ontregeld is een ongekend boeiende roman over extreme vrouwenonderdrukking, over wanhoop en pijn, over ongeloof en verzet, over aanpassing en creativiteit, over illusies en realiteit, maar vooral over vriendschap en innerlijke kracht. En dat alles uitvergroot in het decor van een godvergeten landschap.

Uitgeverij             Nieuw Amsterdam, 2017
Pagina’s              253
Vertaald               uit het Engels door Jetty Huisman (The Natural Way of Things)
Prima eigentijds vertaald.
ISBN                    978 9046 821 992

Recensie door Hannah Kuipers, juli 2017

image_pdfimage_print
Share

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Powered by: Wordpress
Geverifieerd door MonsterInsights