Recensies

‘De vrouwen van het kalifaat’ door Judit Neurink

Een boek schrijven over een groep, ISIS*, die steeds maar weer nieuws veroorzaakt: heeft dat wel zin? Deze gedachte kwam bij me op voordat ik begon te lezen in De vrouwen van het kalifaat – Slavinnen moeders en jihadbruiden van Judit Neurink. Zou wat je schrijft niet meteen alweer achterhaald zijn? Na het lezen, wat ik overigens pas driekwart jaar na uitgave deed, denk ik dat dat meevalt. Nieuws heeft altijd haast, maar duiding, begrip en doorvoeling van het nieuws hebben de tijd – en vergen soms ook tijd.

Judit Neurink woont in Irak en maakt het leven vlakbij het ISIS-kalifaat mee. Door haar journalistieke werk en netwerk heeft ze ook een beeld van het leven binnen het kalifaat. Dankzij haar kennis van de regio kan ze de informatie die ze verzamelt in een breder verband plaatsen. In De vrouwen van het kalifaat zet ze al deze ervaringen in. Het boek bulkt van deskundigheid.

De vrouwen van het kalifaat‘ zijn diverse groepen vrouwen. Veelal zijn ze slachtoffer van ISIS, maar sommige vrouwen zijn medeplichtigen. Dat laatste geldt wellicht voor de leden van de Khansa-brigade. Met harde hand straffen zij overtreedsters van de strikte kledingvoorschriften. Westerse vrouwen die naar Syrië reizen om ISIS-hulpje te worden, zien we niet zo snel als slachtoffer. Gezien de sluwheid van de ronselingen en de kwetsbaarheid van deze eenzame mensen, zijn ze dat misschien toch wel. Van echt vrijwillige aansluiting bij de terreurgroep is geen sprake.

Het meest aangrijpend zijn de getuigenissen van de yezidi-meisjes en -vrouwen die ontsnapt zijn uit het kalifaat. In vluchtelingenkampen sprak Judit Neurink met ze. ISIS-strijders roofden hen uit hun dorpen in Noordwest-Irak en executeerden hun mannelijke volksgenoten. In vrachtwagens werden de vrouwen naar het kalifaat gebracht waar ze als seksslavinnen verkocht werden. Sommige werden meermaals doorverkocht, en vele werden aan steeds andere mannen ‘uitgeleend’. Degenen die het kalifaat wisten te ontvluchten vertellen, soms uit schaamte, niet hun eígen afschuwelijke verhaal, maar alleen dat van mede-yezidi’s. Allemaal zijn ze getraumatiseerd.

Vooral bij het beschrijven van dit diepe menselijke leed gaat Judit Neurinks boek verder dan een nieuwsbericht. Meer dan in een krantenartikel mogelijk is brengt de auteur meeleven over. Haar verslag maakt van de yezidi’s individuen, ze krijgen een gezicht. De passage laat voelen – al is dat nog op behoorlijke afstand – hoe het voor de vrouwen moet zijn geweest. Het helpt daarbij dat de auteur zelf haar menselijkheid laat zien: “de dag na de interviews kon je me opvegen.”

Waarom zijn het eigenlijk specifiek vrouwen die Judit Neurink aan bod laat komen in het boek? In haar voorwoord zegt ze hierover dat vrouwen bij uitstek slachtoffer zijn van ISIS. In het kalifaat hebben ze een onderdrukte rol. Alleen onder speciale voorwaarden mogen ze hun huis uit. Vrijwel alle beroepsgroepen zijn voor hen ontoegankelijk. En de eisen die aan hun uiterlijk gesteld worden, zijn strenger dan die voor mannen. Bovendien móeten vrouwen trouwen, maar mogen ze niet méér dan één echtgenoot hebben, terwijl mannen ook op dat vlak veel meer vrijheden hebben. De ideologie die ISIS hanteert maakt, kortom, van vrouwen tweederangs mensen.

Deze ongelijkheid maakt het effect van ISIS op vrouwenlevens extra tragisch. Juist met verhalen over vrouwen kan Judit Neurink de verwoestende uitwerking tonen die ISIS op de wereld heeft. Via die zo diverse ‘vrouwen van het kalifaat’ geeft het boek een indruk van de grote reikwijdte van de invloed van ISIS – op individuen, maar ook op samenlevingen, en niet alleen in Irak en Syrië.

Maar de auteur wil meer dan de lezer informeren. “Dit boek is (…) bedoeld als een statement over wat een groep fanatieke mannen in deze moderne tijd vrouwen aandoet, terwijl we met zijn allen machteloos toekijken. Het wordt steeds duidelijker wat er gebeurt als je niet ingrijpt (…). Je creëert (…) een bijna onoplosbaar probleem: ontwrichte samenlevingen met gehersenspoelde mensen (…).”

Ingrijpen moeten we dus. Maar wat zouden we kunnen doen? De vrouwen van het kalifaat vertelt dat niet. Het boek maakt vooral duidelijk hoe lastig ISIS van de kaart te vegen is. De combinatie van strategische sluwheid en het totaal niet schuwen van extreem geweld maakt echte bestrijding onmogelijk. Met dit besef én met een notie van het belang om wél in te grijpen laat het boek mij achter. Judit Neurink is erin geslaagd de wrede werkelijkheid levensecht weer te geven.

Over de auteur

Judit Neurink is al ruim 25 jaar journaliste en schrijft vooral over het Midden-Oosten. Sinds april 2008 woont ze in Noord-Irak. Ze zet zich daar in voor een onafhankelijke pers en ze organiseerde trainingen voor collega-journalisten. In de stad Suleymania zette ze het Independent Media Centre Kurdistan (IMCK) op om de prille Koerdische democratie te ondersteunen. Eind 2012 droeg ze het centrum over aan een nieuwe directeur en verhuisde ze naar de stad Erbil. Judit Neurink werkt sinds 2008 als correspondent voor Trouw. Naast haar journalistieke werk schrijft ze boeken. De Joodse bruid verscheen in 2014 en gaat over de laatste Joden in Irak. Eerder verschenen Mijn Iraakse familie (2011), De bange stad (2009) en Misleide martelaren (2005).

*In Nederland wordt terreurgroep ISIS meestal IS genoemd. Judit Neurink doet dat bewust niet, aangezien je door die naam te gebruiken de Islamitische Staat zou erkennen.’

Uitgever            Jurgen Maas, 2015
Pagina’s            220
ISBN                 978 9491 921 148

Recensie door Fieke Boschman, augustus 2016

Share

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Powered by: Wordpress
Geverifieerd door MonsterInsights