Over de geschiedenis van de Surinaams – Hindoestaanse bevolking is niet vaak geschreven. Voor zover ik kan nagaan, heeft Cynthia McLeod dat gedaan en dan houdt het snel op. In Vervoering beschrijft Shantie Singh de geschiedenis van Indiase migranten en vult hiermee de leemte. Ze geeft uitgebreid weer hoe ze van India naar Suriname vertrokken en hier een leven opbouwden, en hoe ze vervolgens van Suriname naar Nederland migreerden en hun cultuur probeerden te behouden of juist probeerden te verwerpen.
Het verhaal begint bij de eerste generatie met de immigratie van de Indiase Ramdew Raj. Na een dramatische gebeurtenis op 18- jarige leeftijd besluit hij, gelokt door mooie praatjes, zich op te geven als arbeider om tijdelijk te gaan werken in een ander land, Sri Ram. Dat blijkt uiteindelijk Suriname te zijn. Nadat de slavernij is afgeschaft in 1863, is Suriname op zoek naar nieuwe werkkrachten voor op de plantage; dat worden de Brits-Indiërs en Javanen. Na een wekenlange boottocht komt Ramdew aan in Suriname. Met Kumari Nandi, een vrouw die hij ontmoet op de boot en met wie hij een verbond heeft gesloten om haar echtgenoot te worden, werkt hij in Suriname als contractarbeider op de plantage. Ze maken lange uren op de plantage tegen een laag loon en slapen in de voormalige slavenbarakken. Pas na vijf jaar zijn ze eindelijk vrij om een eigen leven op te bouwen. Ze gaan wonen in Nickerie en bouwen hier hun eigen huis en leven met hun eigen tradities. De status van Ramdew die hij heeft opgebouwd tijdens zijn tijd op de plantage als bemiddelaar wordt hier nog hoger. Mensen komen naar hem voor raad of gunsten.
Eenmaal goed gevestigd in Nickerie ontmoet Ramdew een andere vrouw, die hij eerder op de boot heeft gezien en hem daar al intrigeerde, Shakuntala Mohan. Samen met haar krijgt hij zijn eerste kind, Yash; de tweede generatie. Dat is een klap in het gezicht van Kumari Nandi, die maar niet zwanger kan worden. De relatie tussen Ramdew en Shakuntala blijkt hevig, maar houdt geen stand door de weerstand van Kumari Nandi. Shakuntala voedt Yash alleen op, totdat Ramdew hem weer als kleine jongen van haar afneemt; Ramdew wil dat Yash bij hem thuis opgroeit, tegen de wil van Kumari Nandi. De kleine Yash groeit op tot het evenbeeld van zijn vader, tot afschuw van Kumari Nandi. Zijn kindertijd bij Shakuntala is Yash dan praktisch vergeten. Als hij een jonge man is, komt hij door Kumari Nandi achter de waarheid. Hij verlaat het huis en staat nu op zichzelf. Hij is vastbesloten om een goede status op te bouwen net als zijn vader. Na als militair gediend te hebben in de Tweede Wereldoorlog, positioneert hij zich in Nickerie tot publiek spreker en komt terecht in VHP, een partij die opkomt voor de positie van de Hindoestanen in Suriname. Hij is dan al getrouwd en heeft meerdere kinderen.
Een van zijn kinderen is Mukesh Mohan, de derde generatie, die opgroeit tot een pientere jongen vol ambitie en dromen. In Paramaribo gaat hij naar de kweekschool om leraar te worden. Hier komt hij in aanraking met het stadse leven en met een stads meisje: Seema. Ze raken verliefd en maken trouwplannen. Het is dan bijna 1975 en de onafhankelijkheid nadert. Discussies over de nieuwe machtspositie ontstaan: wie neemt de macht over? De Creolen of de Hindoestanen? Beiden vrezen dat de ene groep de andere zal overheersen. Hoewel in de stad steeds meer opstootjes tussen de groepen ontstaan, is Mukesh niet van plan om naar Nederland te emigreren als een oude schoolvriend dat oppert. Mukesh verandert echter van gedachten als zijn moeder overlijdt. Hij heeft niets meer in Suriname en gaat in Nederland op zoek naar een beter leven. In Almelo gaat hij werken bij Bolletje waar hij onderaan de ladder begint. Hij is niet meer zo zelfverzekerd als in Suriname en moet zich in een onbekende omgeving weer opnieuw uitvinden en Nederland leren kennen. Maar ook hier bouwt hij met Seema een nieuw leven op en krijgt hij twee kinderen, Sandra en Stefan. Hij richt al zijn energie op deze vierde generatie die hem uiteindelijk weer dichter bij zijn droom en roots zullen brengen.
Voor mij is Vervoering door Shantie Singh een goed beschreven verhaal van vier generaties Indiërs en hun reis (vervoering) en ontwikkeling over drie verschillende continenten. Elk hebben ze hun eigen ambities en zijn ze in vervoering over hun dromen. Vanuit mijn eigen achtergrond als Surinaams-Hindoestaanse behoor ik tot de generatie van Stefan en Sandra die in Nederland zijn geboren en getogen. Ook ik heb vergelijkbare verhalen gehoord van mijn ouders over mijn overgrootouders die vanuit India zijn vertrokken naar Suriname als contractarbeiders. Ik weet echter alsnog weinig over de oversteek, het werk op de plantages; hun eerste periode als contractarbeider. Vervoering verschafte mij een beeld van die oversteek en de eerste periode van deze eerste generatie. Shantie Singh zet de verschillende personages levendig neer en schildert de gebeurtenissen af tegen de bijbehorende historische context. Wat ze beschrijft, is genoeg voor een beeld over het karakter en de tijd. Ik had wel graag meer willen lezen over de personages Kumari Nandi en Shakuntala Mohan en hun leven in India, maar begrijpelijk dat Shantie Singh niet kan uitweiden over elk personage. Ze geeft al genoeg personages een stem in dit boek. Overigens geeft ze ook speciale objecten een stem, zoals een stuk hout van het schip waarmee Ramdew van India naar Suriname reisde en de uit India afkomstige sari waarmee Seema trouwt met Mukesh.
Zoals eerder gezegd was voor mij veel herkenbaar; de tradities, rituelen, de politieke en sociale ontwikkelingen in Suriname. Het kan voor een buitenstaander een goed beeld geven over de Surinaams-Hindoestaanse cultuur en geschiedenis. Het boek is vlot geschreven en leest gemakkelijk weg. Ik kan dit boek zeker aanraden aan iedereen die meer wil weten over de Surinaams-Hindoestaanse geschiedenis of geïnteresseerd is in een familiekroniek.
Uitgeverij De Geus, 2014
pagina’s 411
ISBN 978 9044 534 214
Recensie door Sereena, januari 2015
