Recensies

‘Feest van het begin’ door Joke van Leeuwen

De titel suggereert dat er heel wat valt te genieten. Maar de gebeurtenissen in het verhaal zijn dubbelzinnig; er wordt veel geleden. Het begin van een revolutie is altijd een feest; wie niet aan het feest wil deelnemen, is vijand van het volk. De nieuwe machthebbers verbieden de religieuze instanties en verdrijven de rijken. Er groeit een nieuwe politieke situatie, een  Feestelijk Nieuw Begin. Van Leeuwen adviseert iets van het begin vast te houden; de beginblik niet laten overwoekeren.

Joke van Leeuwen
Geboren op 24 september 1952. Zij verhuist in haar jeugd met haar ouders naar België. Daar  studeert zij aan de kunstacademie en geschiedenis. Zij maakt gebruik van haar hand en hoofd. Ze tekent, schildert en schrijft.
Als 18-jarige zocht zij naar vrouwen die niet in de geschiedenisboeken staan, maar er wel in zouden moeten staan. Zoals Olympe de Gouges , een 18de eeuwse toneelschrijfster, die haar tijd vooruit was. Zij ijverde voor de vrijheid van slaven en de gelijkwaardigheid voor vrouwen. Als straf voor haar ‘opstandigheid’ belandde zij op de guillotine. Zij was de  kapstok om het verhaal van het boek te vinden. Tijdens het bestuderen ontstaan flarden tekst; opeens een halve pagina tekst in mijn schriftje en dan weet ik; dit onderwerp heeft potentie.
Met Feest van het begin won Joke van Leeuwen de AKO literatuurprijs 2013.

Motto:
Weest gelukkig, want jullie zijn niet schuldig.
Het verhaal heeft in opzet iets van een sprookje:  er waren eens…en zij leefden nog lang en gelukkig. De lezer kruipt in de hoofden van gewone mensen, die gelukkig mogen zijn, omdat zij er niets aan kunnen doen, dat er grote omwentelingen ontstaan.

Proloog:
Er komt opstand, de regen stort als onheilsbode met bakken uit de hemel op de hongerige arme menigte. Wat er precies gebeurt blijft vaag. Er worden nergens namen genoemd. De lezer moet gissen dat deze bestorming het begin is van de nieuwe “vrijheid, gelijkheid en broederschap”. De Franse revolutie 1789-1795 in Parijs, de Bastille en Versailles. Bestorming van de Bastille waar de Zonnekoning Louis XVI woont? Maar nergens noemt Van Leeuwen plaatsen en namen. Misschien een hint naar de herhalende zucht van de mens naar een gelukkiger leven.

Verhaal:
Het decor lijkt de Franse revolutie als ingrijpende periode in de westerse geschiedenis.Verlangen naar bevrijding, naar vrijheid. Roes van avontuur en wat er daarbij allemaal misloopt. Het is een roman over vriendschap tussen twee vrouwen als tussen zusjes en vriendschap tussen twee muzikale mannen als broertjes. Leven in het nu; opstaan en weer doorgaan, ondanks de grote schade aan de hoofdpersonen.
Joke van Leeuwen benadrukt de vluchtigheid van ieder moment; er komt steeds weer een nieuw moment om het feest van het begin weer te voelen. De nieuwe tijden eisen geluk en dan opnieuw het nastreven van geluk; nieuwe start en droeve ellende als gevolg van hebzucht en macht. Verzet tegen de vanzelfsprekendheid van de meerderheid.
De roman is een abstract  decor van menselijke verlangens, die overschaduwd worden door sterfgevallen en toenemende dreiging en armoede. De roman lijkt associatief en intuïtief gegroeid te zijn met in totaal 33 hoofdstukken. Met zinnen die te dichterlijk zijn voor de pijn en de rouw.

Personen :
De vondelinge van vier maanden wordt door de nonnen van een hospice opgenomen. Zij wordt  Catharina Godelieve genoemd. Vijftien jaar later als de revolutie uitbreekt, krijgt ze van Berthe, een non die haar leert lezen en schrijven de troetelnaam Catho. In de religieuze straffende, donkere sfeer van het klooster leert Catho zichzelf op haar handen staan. Zo bekijkt zij de wereld van een andere kant; de omgekeerde wereld die lichter en vrolijker is. Door de revolutie wordt het hospice gesloten en dan besluit Catho naar de buitenwereld te vluchten met de nieuwe naam Claire. Zuster Berthe is inmiddels weggestuurd, omdat ze te veel wereldse invloed heeft op Catho. Tegen Berthe wordt gezegd dat Catho de té grote vriendschap heeft verraden. Het droevige drama dat twee jonge vrouwen aan hun lot worden overgelaten, nadat ze tegen elkaar zijn opgezet.
Berthe vertrekt naar haar rijke ouderlijk huis, dat door de knecht Leon wordt bewaakt, nadat haar ouders naar het buitenland zijn gevlucht. Uiteindelijk lukt het niet om op voet van gelijkheid in het huis verder te leven. Leon neemt het huis steeds meer in beslag en beticht Berthe van verraad tegen de revolutie.
Achterin deze bekroonde roman staat dat deze roman is gebaseerd op de memoires van Charles-Henry Sanson; de beul die van 1739 tot 1806 in Parijs duizenden mensen heeft onthoofd. Uit die memoires komt ook het personage Tobias Schmidt de Duitse klavierbouwer. Deze Tobias bouwt ook piano’s. Hij trouwt met de lieftallige Gisèle. Aan het eind van het verhaal is hij door zijn vriendschap met de beul Charles gecompromiteerd en bouwt het prototype voor een nieuw moordwapen; waarschijnlijk de guillotine. De grootste gruwelen moeten dan nog beginnen. Ook personificeert hij de maatschappijkritiek op de collectieve schuld van de beulen. De beul is Charles; een bemiddeld, erudiet en muzikaal mens. In zijn gewone doen een zachtaardige man. De schilder Gustaphe speelt als kunstschilder een belangrijke rol in de zich veranderende modernere maatschappij.

Uitgeverij      Querido, 2012
Pagina’s        246
ISBN             978 9021 442 013

Recensie Thilde Kuit, 23 december 2013.

image_pdfimage_print
Share

2 Comments

  • Laat een antwoord achter aan Jacqelien Reactie annuleren

    Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

    Powered by: Wordpress
    Geverifieerd door MonsterInsights