“Voor ik mij van de mensen ging afzonderen op dit eiland, hebben velen mij de vraag gesteld die u mij nu stelt, vreemdeling. Waarom zou ik u nu niet vertellen wat ik toen aan niemand zeggen kon. Na vijf jaar stilte kan ik misschien de juiste woorden vinden. Wie weet bent u de laatste die ik ontmoeten zal…“
Zo begint Een verhaal de eerste tekst uit de bundel Maanlicht van Hella S. Haasse, het zijn meteen deze eerste zinnen die je nieuwsgierig maken. Je ontmoet een man, die ’s avond zijn huis verlaat; een plek waar hij leest, schrijft, een legpuzzel maakt en zelden gasten ontvangt. Hij loopt door de stad maar deze donkere avond is anders dan andere avonden, er zit spanning in de lucht. In een etablissementen waar hij normaal niet zou komen heeft hij een ontmoeting met een vreemdeling, die toch ook iets bekends over zich heeft, als ware het een spiegelbeeld of alter ego, tot gevolg. De tocht door de stad krijgt een vervolg, waar komt hij terecht; het lijkt wel een onderwereld bewoont door figuren als Pan en Narcissus, kan het leven nog zijn normale voortgang krijgen na een dergelijke nacht?
De bundel Maanlicht verscheen op 29 september 2012, de eerste sterfdag van Haasse. De bundel bevat een viertal verhalen die door Patricia de Groot, redacteur bij Querido, zijn opgespoord in de nalatenschap van de auteur.
Een verhaal stamt naar alle waarschijnlijkheid uit 1938, maar zou ook als titel bij het verhaal gelezen kunnen worden.
Haasse zelf heeft in haar laatste levensjaren veel (persoonlijke) documenten door de papierversnipperaar gehaald, maar er is ook veel bewaard gebleven, dat lees je in het nawoord van Patricia de Groot, die een zoektocht startte naar een aantal verhalen waar zij met Hella Haasse over sprak, er zou een witte map zijn… Dat gegeven en de zoektocht het zouden gegevens voor een roman van Haasse zelf kunnen zijn.
De bundel leest niet als zomaar bij elkaar geplaatste verhalen omdat zij toevallig uit de nalatenschap naar boven kwamen, zij hebben een subtiel gevoel voor suspense met elkaar gemeen en kunnen geplaatst worden binnen het genre ‘gotieke verhalen’.
Van het titelverhaal Maanlicht zijn vijf verschillende versies teruggevonden.
Maanlicht begint met een ontmoeting, niet met een persoon maar met een huis, een grachtenpand dat je beter wilt leren kennen, doorgronden, waarvan je de verborgen geheimen wilt leren kennen. Maar wil je wel blijven wanneer de geheimen zichtbaar worden, en hoe serieus moet je de waarschuwing Cave Canem nemen?
Als geen ander weet Haasse een huis zo tot leven te roepen.
In Landschap in Olieverf trekt Eunice, na een korte huwelijksreis met Caspar in bij haar schoonmoeder in een landhuis dat al generaties in de familie is. Ze raakt in de ban van een schilderij waar een voorvader van Caspar op staat afgebeeld, vanaf dat moment lijkt het alsof het verleden een greep op het heden krijgt en tijden zich vermengen. Hierdoor komt het tot een subtiele krachtmeting tussen Eunice en haar schoonmoeder, het is de vraag of zij het tij nog kan keren.
De beschrijvingen van de tuinen rondom het landhuis hebben een mystieke en romantische sfeer. Stel dat Haasse zich door een schilderij heeft laten inspireren, dan zou je het wanneer je het ergens ziet hangen direct herkennen. De verf spat als het ware van het verhaal.
Caulder Hall is de naam van een misschien wat spookachtig landhuis en tevens de titel van het laatste verhaal uit de bundel. Het verhaal is in 1950 geschreven en werd toen als feuilleton gepubliceerd.
Laura reist onaangekondigd af naar Caulder Hall; “Een verlangen naar de romantiek van eenzame landstreken, de geheimzinnigheid van ondoordringbaar zwart-blauw bos, verre bergtoppen en stille koude meren hadden haar naar de Schotse Hooglanden gedreven.”
Maar er is niets dat haar welkom heet, het landschap in samenspel met het weer niet, de eigenaresse, die de zorg voor twee vaste pensiongasten heeft, niet en ook haar kamer is niet gerieflijk. De wil van Laura om te blijven wordt er door versterkt. Als lezer merk je de eenzaamheid van de bewoners op, maar eenzaamheid is iets dat niet gedeeld kan worden.
Tot slot een leesadvies; lees de bundel niet in één adem uit, zie een verhaal niet als een tussendoortje, maar neem er de tijd voor, ga er in op en laat de sfeer op je inwerken.
Uitgeverij Querido, 2012
Pagina’s 118
ISBN 978 90 214 4241 9
Recensie door Katja Berkenbosch, januari 2013