Recensies

‘Verloren in taal’ door Eva Hoffman

Leven in een nieuw land

“Aan mijn familie, die me mijn eerste wereld heeft gegeven, en aan mijn vriendinnen en vrienden, die me hebben geleerd de Nieuwe Wereld uiteindelijk toch te waarderen”
. (pag 5)

Verloren in taal is een integer geschreven autobiografie, een boek dat ik langzaam ben gaan lezen om de prachtig geconstrueerde volzinnen tot me door te laten dringen. Eva, de Ik-persoon in het boek, vertelt op beeldende poëtische wijze haar verhaal. De stappen die ze daarvoor heeft gezet staan prachtig beschreven en het gevoel dat ze als vrouw en als emigrante heeft is indringend weergegeven.

Het boek is verdeeld in drie hoofdstukken :
1. Het Paradijs, waarin het gaat over het verleden. Eva is dan 13 jaar. Ze leeft samen met haar zusje Alinka en haar ouders in het door oorlog verwoeste Krakow (Polen). In 1959 emigreren ze naar Vancouver..
Ondanks de donkere periode die haar ouders vlak voor haar geboorte meemaken, is het hoofdstuk met de mooi geformuleerde zinnen prettig om te lezen. Eva verwoordt alles als een groot schrijfster, wat ze in haar latere leven ook als beroep gekozen heeft, boven haar andere talent, piano spelen.

 2. Ballingsschap, over de periode na het emigreren. De vergelijking van het Poolse met het Canadese leven is niet altijd makkelijk. Op haar nieuwe school vindt Eva de jongens en meisjes er agressief uitzien. De meisjes hebben allemaal felrode lipstick op, hun haar steekt omhoog en naar buiten als heksenbezems en hun rokken staan omhoog en naar buiten door stijve met draad verstevigde petticoats. Ze kan zich niet voorstellen ooit hun schelklinkende taal te willen spreken. Op deze school worden de Poolse namen Ewa en Alinka veranderd in Eva en Elaine. Nieuwe namen die ze zelf nog niet eens kunnen uitspreken.
“Het zijn net identiteitsplaatjes, van een lichaam ontdane tekenen die verwijzen naar voorwerpen die toevallig mijn zusje en van mij zijn”. (pag. 111)

Later blijft ze op zoek gaan naar eigen woorden, naar de klank of de betekenis ervan, en naar de literaire waarde of als tekens op een bladzijde. De nieuwe woorden die ze leert hebben niet zelfde betekenis als ze in haar geboorteland hadden. Ze ervaart dit als een verlies. Het spontane vloeien van de innerlijke taal is er niet meer. De Poolse woorden zijn niet meer van toepassing op haar nieuwe ervaringen.
“In het Engels zijn de woorden nog niet doorgedrongen tot de lagen waarin een innerlijk gesprek zou kunnen voortvloeien” schrijft ze.

3. De nieuwe wereld, de periode waar Eva “terug in de taal” is. In dit hoofdstuk komt Eva terug in de muziek van de taal. Ze proeft de klanken op haar tong bij het lezen van Engelse gedichten. Ze beschrijft meesterlijk, dicht bij haar kern blijvend, vanuit haar eigen ervaring al deze processen.
“Soms doet mijn onbewuste me plezier door tweetalige woordspelingen te verzinnen – zoals in een droom over de angst voor de tijd, waarin het woord chronos en het Poolse chroniq, dat beschermen betekent, kunstig verstrengeld zijn. Misschien heb ik genoeg woorden gelezen, geschreven, opgegeten, zodat het Engels nu in mijn bloedsopmloop circuleert.”      (pag. 251)

Aan het eind van het boek gaat het over het identiteitsprobleem. Eva zat gevangen tussen twee talen en twee culturen. Ze moest met de problemen van een dubbele identiteit leren leven. Ze moest zich leren uitdrukken in een andere taal in een vreemd nieuw land. Ook in deze tijd is dit boek, door de vluchtelingenproblematiek hedendaags, alhoewel emigreren van toen misschien niet te vergelijken is met de nood van vluchtelingen van nu. . .
Met grote wilskracht, zorg en standvastigheid heeft ze zich door de twee talen en de twee culturen die haar leven in tweeën splitsten heen weten te worstelen.
Pas in 1977 kan ze naar Polen terug om vrienden en kennissen te bezoeken. Ze had de Poolse taal tot dan toe verloren. Ze kan de cultuurschok moeilijk aan haar Poolse vrienden uitleggen, omdat het daar geen onderwerp is waarover veel wordt nagedacht.

De kracht van dit boek vind ik de grote betekenis van taal. Als ik dat dan plaats tegenover onze tijd: in de huidige digitale wereld met de korte zinnetjes, het vlugge chatten en het entertainment vind ik dit boek een verademing om te lezen, lange prachtige zinnen. Verloren in taal is van grote klasse, actueel, menselijk en virtuoos beschreven. Ik heb veel bewondering gekregen voor hoe Eva taal gebruikt heeft om een nieuw leven tegemoet te gaan.

Over de schrijfster
Eva Hoffman werd vlak na de Tweede Wereldoorlog geboren in Krakow en emigreerde in 1959 naar Canada. Ze promoveerde aan Harvard University in de Engelse en Amerikaanse literatuur, was docente aan Columbia University en redacteur van de New York Times Book Review. Zij heeft zich nu als schrijfster in Londen gevestigd.
Op 1 juli is ze 71 jaar geworden.

Uitgeverij       Bodoni, 1996
pagina’s         288
vertaald          uit het Engels door Pauline Moody 1996 (Lost in Translation – A life in new Language, 1989)
ISBN              9055 260 371

Recensie door Lia Martinali, juli 2016

 

 

 

image_pdfimage_print
Share

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Powered by: Wordpress
Geverifieerd door MonsterInsights