Recensies

‘Hoofddoek en maagdenvlies’ door Mona Eltahawy; waarom het Midden-Oosten een seksuele revolutie nodig heeft

Op de achterflap staat te lezen dat dit boek een manifest is, dat geschreven is met evenveel hoop als woede, bedoeld om te verhelderen, en om de lont in het kruidvat te steken.
Voor mij, een vrouw van middelbare leeftijd, die veel gewerkt en geleefd heeft met mensen van een andere culturele groep, was het met name de -wel begrijpelijke- woede die mij tegenhield het boek rustig door te lezen.

Al maanden geleden begon ik Hoofddoek en maagdenvlies te lezen. Keulen kwam voorbij en ik las:
“..Aan de andere kant staan de westerse liberalen die imperialisme terecht veroordelen, maar toch het culturele imperialisme niet zien waarmee ze kritische geluiden over vrouwenhaat tot zwijgen willen brengen“. (pag. 31)
Ik sprak een bevriend journalist die zich afvroeg hoe hij over Keulen kon berichten zonder een witte man ter zake te raadplegen. ‘Hoe ging jij dan om met die vrouwen hatende mannen’, vroeg hij mij. ‘Ik heb altijd tegen ze gevochten’, was mijn antwoord.
Toch schrijf ik nu pas deze recensie. Bewust. De hysterie en hypocrisie van Keulen was mij te grijs.

Is het boek verhelderend? Het bevat veel informatie. De Egyptische journaliste Mona Eltahawy geeft talloze opsommingen van wetgeving, gedragspatronen, uitspraken enzovoorts waarmee de gestelde vrouwenhaat van handen en voeten wordt voorzien. Alleen voor zij die onder een steen leefden is dat echter nieuws te noemen. Hoewel…ook mij verontrustte de hoeveelheid recente wetgeving die tegen de rechten en het welbevinden van vrouwen indruist. Wat dat betreft dus toch een interessante update. Want wat mij als al wat oudere mens intrigeert, is waarom de situatie van de vrouw, thuis maar zichtbaar zeker ook in het openbare leven, juist verslechterd is in de afgelopen decennia.

Het boek haalt oudere schrijfsters aan zoals bijvoorbeeld Nawal El Saadawi. Juist van deze vrouw kreeg ik in de jaren 80 van de vorige eeuw een boek van een Egyptische boekhandelaar op straat toegeschoven met de mededeling dit vooral te lezen. Ik zal, zeker na het lezen van het onderhavige boek, echter niet meer naar Egypte willen reizen. En ik zal zeker niet verwachten aldaar op straat een boek te kunnen kopen van een feministe. Is dit terecht? Leila Ahmed constateert in haar boek ‘The veil’s Resurgence’, een zelfde beweging.

Het is raar maar inderdaad het geweld en de woede lijken op alle fronten toe te nemen in het Midden-Oosten. Mij komt dan altijd een uitspraak van een andere -anonieme- Egyptenaar in het hoofd: “een man wil altijd de baas zijn, is hij het niet over een andere man dan tenminste over vrouw en kind“.
Wat ik talloze mensen in de meest moedeloos makende omstandigheden heb horen herhalen: waardigheid is het belangrijkste voor een mens. Wat waardigheid is, is inderdaad cultureel bepaald. Waardigheid is gekoppeld aan sociaal vaardigheid.

Verklaringsmodellen gaan al te vaak uit van slechts één oorzaak. Dat leidt tot simplificaties. Op pagina 17 schrijft Mona Eltahawy dat het verspreiden van het Wahabisme door Saoedi-Arabië geen eenduidige oorzaak is van wat er nu met de vrouwenrechten in het Midden-Oosten aan de hand is. Dat geloof ik ook. Maar het Islam beleven was ooit wel heel anders. Daarvoor kan men terecht bij weer Leila Ahmed in haar ontzettend mooie boek Op zoek naar grenzen. Het Wahabisme helpt helaas bepaald niet, denk ik.

Ja, ik vond de toon van het boek een belemmering om door te lezen. Het boek is ook wat warrig en daarom ook minder overtuigend. Maar het is misschien zo dat de toon en de opzet, het argumenteren als een zoektocht door woede gedreven, juist nu wel aanspreekt bij jonge vrouwen die in de war zijn. Ik hoop het.
Op pagina 25 van haar boek schrijft Eltahawy dat boeken van vrouwen (feministes) haar geholpen hebben haar situatie te overzien en van taal te voorzien. Zij noemt: Nawal El Saadawi, Doria Shafik, Huda Shaarawi, Fatima Mernisi

Mooi en urgent is, denk ik, haar stelling om vrouwen vooral aan te sporen op te komen voor hun mens-zijn los van argumenten van solidariteit als: “je valt je familie af”, dan wel je land en/of je geloof.
Samen sta je sterk. Ze haalt bijvoorbeeld Fatoum Elaswad aan: ‘Als vrouwen tegen elkaar vechten hebben alleen mannen daar voordeel van.’
Het eindoordeel mijnerzijds luidt dan toch: lezen dat boek!

Uitgever           De Bezige Bij, 2015
Pagina’s           161
Vertaald            uit het Engels door Annemarie de Vries (Headscraves and hymnes)
ISBN                 978 9023 491 316

Recensie door Frederika de Jongh, februari 2016

 

image_pdfimage_print
Share

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Powered by: Wordpress
Geverifieerd door MonsterInsights