Recensies

‘De verzamelde werken van A.J. Fikry, boekhandelaar’ door Gabrielle Zevin

De verzamelde werken van A.J. Fikry is het nieuwste boek voor volwassenen van Gabrielle Zevin, die ook jeugdliteratuur schrijft. Maandenlang stond het in de bestsellerlijst van de New York Times en er zijn ruim twintig vertalingen van uitgegeven. In de speelse korte roman hebben boeken een prominente rol. Je leest het gemakkelijk uit, het is hier en daar geestig, maar het mist wat mij betreft diepgang.

De titelfiguur is eigenaar van de enige boekhandel op een eiland. Zijn leven is zo grauw als dit toeristen-eiland in de winter. Lezen doet Fikry vooral plichtmatig en verder is niks voor hem van waarde. En dan kan hij zich ook nog aan van alles ergeren, zoals aan de studenten die rondhangen in zijn winkel en niks kopen – “en hij weet vrijwel zeker dat de verstopping van de wc aan een van hen te wijten is.” Maar als hij op een dag een kind vindt in een gangpad tussen de boekenkasten, verdwijnt zijn chagrijn. Zevin bespreekt de lotgevallen van deze boekverkoper, van de mensen die zijn leven beïnvloeden en vooral ook van zijn boekhandel.

Fikry’s humeur en gedrag veranderen in de loop van het verhaal, maar hoe deze omslag psychologisch in elkaar steekt blijft onduidelijk. De boekhandelaar en de andere personages blijven op afstand. Ze zijn herkenbaar op het karikaturale af, maar gelegenheid ze echt te leren kennen wordt niet gegeven. Meevoelen met de figuren is er daarom niet bij. Als lezer ben je toeschouwer, een eindje van het toneel verwijderd.

Maar misschien moeten we deze oppervlakkigheid door de vingers zien. De karakters staan immers niet centraal; boeken spelen de hoofdrol. Mensen zijn zelfs zo sterk ondergeschikt aan de fictie dat de personages – Fikry, zijn schrijvende zwager en de politieman die misdaadliteratuur verslindt – naar zichzelf kijken als waren ze protagonisten in een roman. Ook naar anderen kijkt Fikry door zijn lezersbril:
“Als Jenny een boek was, zou ze een paperback zijn die zo uit de doos komt – geen ezelsoren, geen waterschade, geen vouwen in de rug.”
De vele verwijzingen en vergelijkingen doen helaas gekunsteld aan. Dat literatuur belangrijk is voor Zevins personages – en voor haarzelf – is duidelijk genoeg, maar inspirerend is deze presentatie van boekenliefde niet.

Zevin heeft schijnbaar weinig vertrouwen in haar lezers. Situaties en verhaallijnen worden wel heel expliciet beschreven; voor verbeelding laat ze weinig ruimte. Zelfs dialogen lijken de functie te hebben om nog eens uit te leggen hoe het zit, in plaats van dat ze de personages levendig maken. Dat eilandbewoners in onderlinge gesprekken steeds maar weer benoemen dat er ’s zomers toeristen zijn en dat de reis naar het eiland lang is, is overbodig en ongeloofwaardig.

Hier en daar verrast Gabrielle Zevin met een originele zin:
Zijn adem ruikt naar sokken die nat zijn van de sneeuw.” of een geestige vergelijking: “A.J. heeft zijn hele leven nog nooit een luier verschoond, ook al kan hij redelijk goed boeken inpakken.” Maar dan doet ze het verfrissende effect teniet door een uitgebreide toelichting te geven: dat Fikry vroeger “altijd veel werk [maakte] van de cadeauverpakkingen [en denkt] dat luiers verschonen en boeken inpakken in cadeaupapier aan elkaar gerelateerde vaardigheden zijn.“ Spijtig.

Omdat De verzamelde werken zoveel over boeken gaat en allerlei aspecten van literatuur bespreekt, ben ik geneigd Zevin veel te vergeven. Zwakke plekken in een boek zijn namelijk minder erg als de auteur zich bewust is van wat een boek sterk maakt – en dat lijkt ze te zijn. Toch laat het boek bij mij nauwelijks een positief gevoel achter; het is te weinigzeggend om me te raken.

Uitgever       Atlas Contact, 2015
Pagina’s       244
Vertaald       uit het Engels door Lidwien Biekmann  (The Storied Life of A.J. Fikry)
ISBN             978 9025 440 862

recensie door Fieke Boschman, februari 2016

 

image_pdfimage_print
Share

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Powered by: Wordpress
Geverifieerd door MonsterInsights