Recensies

‘Ana Mladić’ door Clara Usón

Toen de Balkanoorlog woedde, zat ik nog op de basisschool. Ik kreeg er wel wat van mee op tv tijdens het nieuws, maar als kind op de basisschool kijk je niet gauw naar dat soort dingen. Ik vond het alleen maar triest. Nu, een flink aantal jaren later, kreeg ik dit boek voor mijn neus. Ik wilde wel meer weten over de achtergrond van de Balkanoorlog en over deze Ana Mladić, dochter van Ratko Mladić, die met het favoriete pistool van haar vader zelfmoord pleegde. Over de toedracht van haar zelfmoord is nog veel onduidelijk. Haar vader gelooft dat ze is vermoord. Anderen beweren dat ze zelfmoord pleegde na het lezen over de gruweldaden van haar vader. Ratko Mladić, ook wel bekend als de Servische Napoleon of de slager van Srebrenica, voerde onder het bewind van Radovan Karadžić etnische zuiveringen uit in Bosnië onder de moslims. Uiteindelijk is hij in 2011 door het Joegoslavië tribunaal aangeklaagd voor genocide en misdaden tegen de menselijkheid. Eind 2015 wordt een vonnis verwacht.

Clara Usón baseerde haar boek Ana Mladić op ware gebeurtenissen. Het verhaal over de hoofdpersoon Ana schildert Clara af tegen een historische achtergrond. Deze historische achtergrond die uiteindelijk leidde tot de Balkanoorlog is complex. Clara Usón laat deze daarom vertellen door een fictief karakter: Danilo Papo. Deze persoon vertelt uitvoerig over de Servische geschiedenis in de hoofdstukken die “De heldengalerij” worden gedoopt. Je leest over de Slag bij Kosovo op het Merelveld in 1389 waar het Servische leger van koning Lazar een nederlaag leed tegen de Turken. Vervolgens wordt ingezoomd op het leven van Slobodan Milošević, Radovan Karadžić en Ratko Mladić. Je leest hoe de Slag invloed heeft gehad op hun beeld van Servië. Clara Usón geeft deze Danilo Papo karakter; ze belicht zowel zijn positie als Joods-Servische jongen als die van anderen in het politiek heersende klimaat. Omdat hij verliefd is op Ana Mladić leer je haar ook door zijn ogen kennen. Clara Usón schildert Danilo af als een intelligente welsprekende persoon die in uitvoerige cynische bewoordingen vertelt wat zich heeft afgespeeld.

Ook Ana komt aan het woord. In hoeverre Clara’s weergave van Ana’s mening ten opzichte van bepaalde zaken waarheidsgetrouw is, weet je als lezer niet. Aan het begin van het boek staat namelijk al dat Ana’s verhaal een mengeling is van feiten en fictie. Maar drie jaar aan uitvoerig onderzoek door Clara Usón laat me geloven dat ze haar huiswerk wel heeft gedaan; hoe ze Ana beschrijft als het oogappeltje van haar vader met grote ambities om de beste chirurg te worden. Hoe ze vurig haar nationalisme tentoonstelt en haar vaders acties verdedigt:

“…ze had een blind vertrouwen in haar vader. Als ze bij hem was, was ze voor niets of niemand bang. Ze vroeg niet wat zich daarachter bevond, op wie ze die mortieren afschoten, dat kwam niet bij haar op, maar in haar verbeelding schoten ze op een moedjahedien-eenheid die vanuit Saoedi-Arabië naar Bosnië was getrokken, fanatici met baarden en tulbanden die kinderen, moeders en bejaarden vermoordden en zonder scrupules burgers onthoofdden. Nu nam de familie Mladić uitgelaten en lachend wraak namens hun volk. […] Het gezang van deze eenvoudige nobele Servische jongens die verlegen bloosden onder haar blik greep haar aan. Ze vochten voor een rechtvaardige, heilige zaak: de eenheid van Servië, het vaderland, de vlag; ze vochten voor de toekomstige generaties Servische kinderen, voor de kinderen en kleinkinderen die zij op een dag zou hebben.” (p.224-225)

Het verhaal gaat dat ze veranderde na een studietripje in Moskou. Vanaf het moment dat ik het boek opensloeg, wilde ik daar antwoord op. Wat heeft ze gezien en gehoord? Wat heeft ze meegemaakt dat zij op een dag besluit om met het lievelingswapen van haar vader, de Zastava, zelfmoord te plegen? Ik kon niet wachten om het (al dan niet fictieve) antwoord te lezen. De stukken waar Danilo aan het woord was, kon ik daarom niet snel genoeg doorlezen. Ik begreep eerst het belang ook niet van de historische achtergrond en vond zijn stukken langdradig. Pas nadat ik het boek een tweede keer had doorgelezen, begreep ik hoe ingewikkeld het eigenlijk lag. Je moet wel geïnformeerd worden over de geschiedenis om te weten hoe de geschiedenis de huidige acties van Ratko Mladić en de anderen heeft beïnvloed. Zoals Danilo zegt als hij de gebeurtenis beschrijft waar Mladić Srebrenica heeft ingenomen en voor de camera een verklaring aflegt waarin hij verwijst naar de opstand tegen de Turken: “…het verleden is altijd aanwezig op de Balkan.” (p.396).

Het antwoord op de toedracht van haar zelfmoord is voor mij goed genoeg en begrijpelijk. Het past in de context en het karakter dat Clara van Ana schetst. Je zult echter nooit achter de waarheid komen. Alleen de mensen die direct contact hadden met Ana zullen het misschien weten en zelfs dan weet je niet hoeveel of wat Ana aan gevoelens verborg.

Ook de val van Srebrenica komt aan bod. Sommigen beweren dat Ana’s dood invloed heeft gehad op Mladić’ handelen daarin. Hij was nu nog gedrevener om zijn opdracht uit te voeren: Servische steden bevrijden van moslims. Met haar beeldende taalgebruik neemt Clara Usón je bij de hand en leidt ze je door deze verschrikkelijke gebeurtenis. Ze zet de onverbiddelijke en intimiderende Mladić neer tegenover een verslagen Karremans en reproduceert hun conversaties. Ze beschrijft de gruwelijke daden van de Servische soldaten tegenover de gevangengenomen bevolking. Dankzij het beeldmateriaal en de getuigenissen van vluchtelingen die hiervan bestaan kan Clara Usón hier uitvoerig verslag van doen. Je staat versteld van de wandaden en gruwelijkheden.

Ik vond het boek interessant en waardevol. Hoewel de titel suggereert dat het boek alleen maar gaat over Ana Mladić en de aanloop naar haar zelfmoord, is het boek zoveel meer dan dat. Het bood mij ontzettend veel inzicht in de gebeurtenissen die zich in de Balkan hebben afgespeeld. Clara schrijft beeldend en vlot. Zoals ik eerder al aangaf, heeft ze drie jaar gewijd aan het schrijven van dit boek. Ze heeft veel informatie gehaald uit beeldmateriaal- in Danilo’s woorden: “..de Bosnische horror was een gefilmde horror..”– en verschillende getuigenverklaringen. Misschien wel leuk om te weten, is dat het karakter Danilo gebaseerd is op drie Servische vrienden van Clara die haar veel bijbrachten over de oorlog. Net als zij waren er veel Serviërs (90% van de mannen van militaire leeftijd) die niet nationalistisch waren ingesteld en weigerden oorlog te voeren. De drie jaren aan onderzoek en schrijven hebben hun vruchten afgeworpen. Wat blijft is een mooi boek dat een complex verhaal helder beschrijft; voor mij een absolute aanrader.

Uitgeverij            Signatuur, 2013
Pagina’s              413
Vertaald              uit het Spaans door Elvira Veenings (La hija del Este)
ISBN                    978 9056 724 672

Recensie door Sereena, maart 2015

 

image_pdfimage_print
Share

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Powered by: Wordpress
Geverifieerd door MonsterInsights