Recensies

‘Roundhay, tuinscène’ door Marente de Moor

Roundhay - Marente de Moor“Op 16 september 1890 nam een man de trein van Dijon naar Parijs, daarna is er nooit meer iets van hem vernomen. Hij was niet van plan om te verdwijnen. … Onderweg kwam er iets langs dat hem uitwiste, waardoor de mensen die naar hem uitkeken dat nog lang en vergeefs bleven doen.”

Marente de Moor spint in Roundhay, tuinscène een verhaal rond de eerste bewegende beelden die uitvinder Louis Le Prince (1842-?) maakte in 1888. Le Prince verdween op mysterieuze wijze op 16 september 1890, tijdens een treinreis van Dijon naar Parijs.

Het is een prachtig boek over een tijdperk vol met uitvindingen als fotografie en film en de uitwerking ervan op het leven van de mensen in die tijd. Een vondst zijn de korte stukjes met veelal bizarre uitvindingen die door het hele boek staan.

Valéry Barre is in het boek de hoofdpersoon. Hij zit in de trein naar Parijs en is op weg naar naar huis. Hij gaat na een verblijf in Frankrijk weer de oversteek maken naar Amerika waar zijn gezin woont.
“Liever keek hij naar buiten, waar een lange rij bomen vlak naast de spoorweg zijn uitzicht opknipte in losse beelden, zodat hij in vlagen zag waarvoor de trein vaart minderde … ten slotte, toen ze stapvoets reden : een vrouw. …
Ze had geen haast, kon daar blijven plukken terwijl de mensen voorbijraasden van en naar een leven waarvan algemeen werd aangenomen dat het er werkelijk toe deed, waar het toeval was afgeschaft en alles met elkaar in verbinding stond. Daar heeft zij geen benul van, dacht Barre weemoedig, terwijl ik hier gebukt ga onder het gewicht van mijn loodzware ideeën in het bagagenet,”

Valéry Barre is uitvinder en één van zijn uitvindingen is het bewegend beeld. Hij had een aantal jaren gewerkt aan zijn uitvinding de film en wil het laten patenteren.
De trein rijdt een stationnetje binnen en Barre observeert het perron en haar personages. “Wat was de bedoeling van dit station, waar niemand iets te schaften had? Al deze mensen leken zich nergens druk om te maken. ”
Hij neemt het besluit om uit te stappen.
“Het was heerlijk dat zijn reis nergens toe zou leiden, vooral omdat hij de enige was die dat besefte ”

Barre’s vader was ook uitvinder geweest en van hem heeft hij de liefde voor het afbeelden geërfd. Hij heeft altijd gedaan wat hij aan hem vroeg, uit gemakzucht. Perfectionisme was hierdoor in de plaats van rust gekomen.

Barre had in Parijs een afspraak met zijn vriend Marc Roussin, eveneens uitvinder. Die is dan ook de eerste die merkt dat er iets aan de hand is. Barre had hem voor zijn vertrek naar Amerika nog zullen bijpraten over zijn laatste uitvinding.
Roussin overdenkt zijn ontmoetingen met Barre. Hij voelt zich oud worden en is blij dat hij nog een andere tijd heeft gekend, “Een vroeger zonder haast.”
Rousseau mijmert. “ Bent u bang dat ze anders voorbijgaan? Dat dingen die niet zijn vastgelegd, niet hebben bestaan?’ … Dan zijn onze voorouders grondig uitgewist,’ … ‘Van mijn grootvader bijvoorbeeld, bestaat geen enkel portret.”
Beseft u niet wat een zeldzaamheid zoiets gaat worden? Geleefd te hebben zonder in een banaal lijstje te worden platgedrukt? Een onontkoombaar lot voor toekomstige generaties.”

Barre overnacht in een pension en beleeft in zijn slaap de totstandkoming van zijn eerste filmpje. De volgende ochtend verlaat hij het stadje en trekt te voet verder. Hij overdenkt zijn leven en patenten en denkt aan zijn zoon Guy.
“ Zou er in de toekomst nog wel iets stilstaan? Of zou ook dit uitzicht gevuld zijn met beweging? Als het allemaal groter, sneller, interessanter zou zijn, zou niemand nog stilstaan bij grazende koeien in de verte. Hij moest dit aan Guy laten zien, bedacht hij. Voor het te laat was. Hij had hem met een schildersezel naar Frankrijk moeten sturen, in plaats van naar de donkere kamer in Leeds, had hem in het veld moeten zetten om het licht te vangen. Zijn Amerikaanse zoon, de schaduwman.”

Onderweg ontmoet Barre vader Alard en bespreekt met hem zijn uitvindingen en de consequenties ervan. Barre geeft hem de tas met zijn uitvinding ‘de verduisteraar’ “ Als zijn zoon het nodig had , zou hij het wel weten te vinden.” en vraagt vader Alard alleen aan zijn zoon Guy en aan niemand anders de inhoud te laten zien.
Vader Alard geeft Barre het adres van Gasthuis Sainte-Philomène om hier weer tot zichzelf te komen. “ En nu moet dit hoofd worden opgeschoond.”
Vader Alard vindt in de tas van Barre gegevens van Marc Rousseau en stuurt hem een brief die hem moet interesseren om op bezoek te gaan in het gasthuis. Rousseau ontvangt de brief en stuurt iemand op onderzoek uit.

In deel II van het boek is Mina, de vrouw van de Amerikaanse uitvinder Alva (Thomas Alva Edison)aan het woord. Dit deel heeft minder vaart dan het eerste deel en krijgt ook een andere invulling. Hier gaat de aandacht ook naar allerlei huiselijke besognes wat niet altijd even boeiend is.
Mina beschrijft het gegoede leven dat het echtpaar samen met hun kinderen leidt. Hiernaast beschrijft ze ook de uitvindingen van Alva en de mensen die ze door zijn werk ontmoeten.

Guy (William Whitley) de zoon van Barre komt op bezoek bij de familie. Hij wil met een speciale camera het opengaan van een bloem vastleggen. Samen met Mina brengt hij tijd in de kas door.
“. hij staat bij mij in het krijt. … Mijn vader maakte de eerste film ooit. Uw man aasde op de eer en heeft hem gekregen. … Het licht van mijn vader is verduisterd door uw man.”
Zittend tussen de planten begint Guy aan Mina zijn levensgeschiedenis te vertellen.
“ We maakten een paar films bij ons Engelse landhuis. Een familieportret in de tuin, met mij, oma, opa… en vlak voor mijn vertrek schoten we nog wat beelden op de brug in Leeds. Daar kregen we ruzie. Alweer.’ … Geen wonder dat zijn vader verdween … Die had voorlopig wel genoeg gezien van zijn zoon.”

Valéry Barre en Alva zijn uitersten. Ze zijn beide uitvinder maar hun motivatie om dit te doen is totaal anders. Dit heeft effect op hun persoonlijke leven.
Barre lijdt onder zijn leven als uitvinder.
“ Zijn hele leven stond al in dienst van betekenis. Zijn werk bestond eruit betekenis te geven aan dingen die dat nog niet hadden, nutteloze stoffen te combineren tot iets nuttigs, en geen verschijnsel ontsnapte aan zijn oordeel dat het beter, makkelijker, sneller kon. “
Hij stapt de trein naar Parijs uit om te vluchten voor dit leven. “Voortaan zou zijn leven stukken eenvoudiger zijn. … Er zou een last van zijn schouders vallen. …
Alva geniet van zijn werk en staat graag in de belangstelling. Zijn motivatie om uit te vinden is zoals zijn vrouw Mina het omschrijft:
Het gaat mijn man natuurlijk niet om de dingen zelf, of het gemak of plezier dat ze ons kunnen opleveren, nee ­– hij wil zo snel mogelijk weten hoe die andere uitvinder op het idee is gekomen, en of zijn gedachten het kunnen overvleugelen.“

Over de schrijfster
Marente de Moor (Den Haag, 1972) is de dochter van schrijfster Margriet de Moor en beeldhouwer Heppe de Moor. Ze is slaviste en woonde acht jaar in Rusland. In Sint-Petersburg studeerde ze aan de theaterschool, werkte ze als verslaggever voor een dagelijks realityprogramma over misdaad en schreef ze artikelen en columns voor De Groene Amsterdammer. In 1999 werden de columns gebundeld onder de titel Petersburgse vertellingen. Na haar terugkeer in Amsterdam werkte ze een aantal jaren als redacteur voor weekblad HP/De Tijd. In 2007 verscheen haar romandebuut De overtreder. Sinds 2009 is ze vaste columniste voor Vrij Nederland.
In 2010 en 2011 kwam haar tweede roman, De Nederlandse maagd, zowel in Nederland als Duitsland uit. In 2011 werd het boek onderscheiden met de Ako Literatuurprijs.

Uitgeverij     Querido, 2013
Pagina’s       336
ISBN            978 9021 449 951

Recensie door Rieneke de Jong, september 2014

 

image_pdfimage_print
Share

One comment

  • Geef een reactie

    Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

    Powered by: Wordpress
    Geverifieerd door MonsterInsights